جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: این اولین کتابی است که کارل پوپر و فردریش هایک را به طور سیستماتیک مقایسه می کند و سهم آنها را در فلسفه سیاسی جامعه باز ارزیابی می کند. هیز نظرات آنها را در مورد سه حوزه کلیدی مرتبط با فلسفه سیاسی آنها مقایسه و مقایسه می کند. ابتدا دیدگاه آنها در مورد روش علمی، دیدگاه آنها در مورد فلسفه علوم اجتماعی و سپس فلسفه اخلاقی آنها از جمله دیدگاههای فرااخلاقی آنها. نویسنده بر مشارکت آنها در روش شناسی علوم اجتماعی، دیدگاه های اخلاقی آنها در مورد سودگرایی منفی و حقوق منفی، و دیدگاه های متضاد آنها در مورد آرمان شهر تمرکز می کند. او با این استدلال به پایان می‌رساند که نسخه‌های آن‌ها از فلسفه سیاسی لیبرال هم از نقد آلستر مک اینتایر از فردگرایی لیبرال مصون هستند و هم به چالش او با پروژه روشنگری پاسخ می‌دهند. موضع هیز به طور کلی بحث برانگیز است زیرا او از پوپر و هایک در زمینه هایی دفاع می کند که تقریباً به طور کلی مورد انتقاد قرار می گیرند، یعنی تصور هایک از بی معنی بودن عدالت اجتماعی و ادعای پوپر مبنی بر اینکه هیچ نیازی به استقرا در استدلال علمی یا استدلال عقل سلیم وجود ندارد. یکی از یافته‌های اصلی این کتاب مربوط به دو مشکل اصلی است که فلسفه مدرن را تحت تأثیر قرار می‌دهد: استقراء و مسئله باید. نویسنده یک راه حل اصلی برای مسئله باید و همچنین برای مسئله رگرسیون نامحدود پیشنهاد می کند.

هدف: ساختمان معرفتی نظریۀ اجتماعی- سیاسی «جامعۀ باز» کارل پوپر(1902-1994 م) به عنوان اتوپیا و الگوی جامع نظری اصلاح‌طلبان غربگرا، بر روش ابطال‌گرایی در فلسفۀ علم او بنا شده است. پژوهش حاضر در پی ابطال عقلی این روش بود. روش: این پژوهش بین رشتۀ فلسفۀ سیاسی و معرفت‌شناسی فلسفی و به روش کتابخانه‌ای و توصیفی- انتقادی انجام شد. یافته‌ها: روش ابطال‌گرایی پوپر به عنوان ملاک علمیت همۀ نظریه‌های تجربی و سیاسی- اجتماعی‌اش، ارتباط مستقیم با تمام مؤلفه‌های نظریۀ جامعۀ باز(= لیبرال دموکراسی منفی) دارد؛ مؤلفه‌هایی چون: خردورزی انتقادی، نفی مرجعیت‌طلبی و تمامیت‌خواهی و تأکید بر تساهل و مدارا و نیز پلورالیسم معرفتی و دینی؛ با ابطال منطقی این روش نظریۀ جامعۀ باز نیز مخدوش شده است. نتیجه‌گیری: روش اثبات‌گرایی عقلی و کشفی و تجربی مبتنی بر امکان و بلکه ضرورت کسب معرفت یقینی که مورد تأکید فیلسوفان سیاسی و اجتماعی مسلمان است، به ادلّۀ عقلی بر روش ابطال‌گرایی پوپری تفوّق دارد.

ترجمه ماشینی : کاهش ارزش کلی اندیشه علمی نقطه همگرایی تقریباً همه گرایش‌های فلسفه پسا پوزیتیویستی و پست مدرن است. با این حال، پایین آوردن روش شناسی علمی و شیوه های علمی تفکر به طور کلی، همراه با آرمان های علمی حقیقت عینی، پیشرفت و توسعه، موضوعی پنهان در فلسفه پست مدرن نیست: این فلسفه به چنین نقدی شکوفا می شود و آشکارا نارضایتی خود را از آن اعلام می کند. شیوه های علمی تفکر و معیارهای استدلال. اما استراتژی اتخاذ شده توسط حداقل برخی از روندهای پسا پوزیتیویستی، تا حدودی گمراه کننده است. این روندها به بهانه تخریب مفهوم پوزیتیویستی از علم، به علم حمله می کنند. آنها با معرفی خود به عنوان قهرمانان و ناجیان واقعی علم و دشمنان پوزیتیویسم، تلاش می کنند همان پیش فرضی را که دانش علمی بر آن استوار است، از بین ببرند. کارل پوپر را می توان مبتکر یکی از این گرایش ها در فلسفه علم پسا پوزیتیویستی دانست. او در پی اثبات عدم امکان توجیه در دانش علمی از طریق و بر اساس انتقاد خود از استقرا بود. این پایان نامه کوششی اندک برای تثبیت این واقعیت است که توجیه صدق نظریات علمی امری پیش پا افتاده نیست که بتوان آن را بدون تأمل جدی رد کرد. تلاش شده است نشان داده شود که انتقاد پوپر از استقرا و کنار گذاشتن توجیه‌گرایی از قلمرو علم، بی‌پایه است

متفکّران متقدّم «موضوع» هر دانش را از سایر شاخصه‌های آن برتر می‌دانستند امّا با آغاز دوران رنسانس و با ظهور دکارت، «روش» علوم در رتبۀ اوّل قرار گرفت و به تدریج، نظرات جدیدی دربارۀ روش‌ تفکّر مطرح شد. اهمِّ آن رویکردها، ابتدا در قالب دو مکتب «عقل‌گرایی» و «تجربه‌گرایی» نشو و نما یافت و در ادامه با انقلاب کپرنیکی کانت در معرفت‌شناسی، وارد مرحلۀ تازه‌ای گردید. اندک‌اندک «فلسفۀ علم» به عنوان شاخه‌ای از فلسفه‌های مضاعف در محافل آکادمیک راه‌اندازی شد و در پی آن، دو مکتب «علم‌گرایی» و «پوزیتیویسم منطقی» شهرت خاصی یافتند. از آنجا که دستاورد اینان، به گونه‌ای مستلزم ایده‌ی «نسبیت‌گرایی» در علم بود، برخی فیلسوفان نظام‌ساز برای دفاع از «عینیت علم» و اعتباربخشی بدان در دوران مدرنیسم کوشیدند. از آن جمله، کارل پوپر فیلسوف برجستۀ علم و منطق‌دان نامی قرن بیستم است که با انگیزه‌ای مضاعف، ایده‌هایی نو و ماندگار ارائه نمود؛ امّا مراحل دست‌یابی او بدین نظرات، بر پیش‌فرض‌ها و روش‌شناسی خاصّی ابتنا داشت. پژوهش پیش رو عهده‌دار تبیین «برنامۀ پژوهشی متافیزیکی پوپر» و تبیین دستاوردهای اصلی اوست. در این راستا، تلاش شده که نسبت جهت‌های مختلف اندیشۀ او با تلقّی ویژه‌اش از مفهوم و نقش متافیزیک در معرفت انسان تبیین گردد. همچنین از آنجایی که تفکّر هر اندیشمندی از تبیین تاریخی اندیشه‌های منتهی به آرای او و دیالوگِ وی با اندیشه‌های مطرح در زمانه‌اش حاصل می‌شود، این پژوهش در حدّ امکان به معرّفی نظریات مرتبط و مقایسۀ آن با تفکّرات پوپر پرداخته است. پوپر برای گریز از نسبیت‌گرایی مبتنی بر زمینه‌مندی معرفت بر اهمیت متافیزیک به عنوان بخش مهمی از معرفت صحه می‌گذارد و معرفت را مشتمل بر علم آزمون پذیر و متافیزیک نقدپذیر عقلی معرفی می‌کند. نظریۀ «ابطال‌پذیری» وی برای شناخت علم و تمایز آن از شبه‌علم، بسی مورد توجّه اندیشمندان معاصر قرار گرفت. مطابق با دیدگاه پوپر، تنها نظریاتی علمی محسوب می‌شوند که خود را در معرض آزمایش و رد شدن قرار دهند. ثمرۀ مهم این پژوهش، درک وجه رئالیسم اندیشۀ پوپر و طرد هرگونه اتّهام نسبی‌انگاری به اوست. همچنین با توجّه به اندیشۀ سیاسی پوپر و دفاع از اندیشه‌های ضد توتالیتاریسمی وی، تلقّی خاصِّ او از جریان معرفتی و روش نقد عقلی بر ما روشن می‌شود؛ چرا که با اهمیت قائل شدن برای روش نقد عقلی است که امکان ابتلا به خطا و هرگونه جزم اندیشی، چه در حوزۀ معرفت و چه در عرصۀ سیاسی اجتماعی حاصل می‌گردد.

عقلانیت انتقادی به عنوان رهیافتی برای شیوه‌ی سلوک زیستی و مخصوصاً روشی در علم با نظر کارل پوپر طرح شد. اما آراء وی در زمینه طرد استقرا و موجه‌سازی با مخالفت سوزان هاک به عنوان فیلسوف منطق مواجه شده است. در این مقاله به ارزیابی هاک از آراء پوپر با عنوان نگاتیویسم منطقی خواهیم پرداخت و نشان می‌دهیم که هاک تمام تلاش خود را برای حفظ روش‌های موجه‌سازی با تعابیر و انحاء مختلفی، بیشتر زیر سایه‌ی استقرا، به کار می‌بندد. هم‌چنین نشان خواهیم داد که نقدهای هاک به پوپر به سبب تمایل وی به موجه‌سازی، دچار برخی خلط‌های روان‌شناختی و سمانتیکی با مباحث معرفت‌شناختی است. در پاسخ خواهیم دید که پوپر ارتباط عقلانیت با موجه‌سازی را نفی می‌کند و اساساً موجه‌سازی را ناممکن می‌داند و مدلی سه مرحله‌ای شامل طرح مسأله، یافتن راه‌حل‌های ابداعی برای مسأله پیش‌آمده و حذف برخی از آن‌ها را پیشنهاد می‌کند که در آن هیچ نیازی به موجه‌سازی و حمایت شواهد وجود ندارد. محصول اتخاذ چنین رهیافتی ارائه‌ی حدس‌ها و گمانه‌هایی خلاقانه خواهد بود که در عین پذیرش وجود حقیقتی ایده‌آل و واقعیتی خارج از ذهنمان، هیچ نسبتی از واقعیت یا صدق را برای فرضیه‌ها برقرار نمی‌کنیم و در نتیجه از مشکلات موجه‌سازی در امان خواهیم بود. به همین جهت همواره آمادگی برای نقادی راه‌حل‌های خود را داریم و درباره‌ی فرضیه‌ها و نظریه‌هایمان متواضعانه‌تر موضع‌گیری می‌کنیم.