جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انسان مومن و معتقد به عالم غیب، همواره در‏پی آن است که عبودیت و بندگی خود را نسبت به ساحت خداوندی که غیب‌الغیوب و کنز مخفی است، ابراز نموده و به انحاء گوناگون عرض بندگی به ساحت جهان آفرین نماید. در نگاه عرفانی، عبادت دارای معنی و مفهومی عمیق است که از ظاهر شریعت به باطن بلکه به باطن‏های آن رسوخ کرده و لبِّ‏لباب را اراده می‏نماید. در این مقاله با روش تحلیلی، به بررسی جایگاه ظاهر و باطن اعمال عبادی از منظر خواجه عبدالله انصاری و مولانا پرداختیم. این پژوهش نشان می‌دهد که خواجه عبدالله به رعایت ظاهر عبادت و شریعت توجه خاصی کرده، ولی در این مرتبه توقف ننموده است؛ بلکه رسیدن به کمالات الهی و آراسته شدن به فضایل اخلاقی را بزرگترین هدف عبادت قرار داده است. مولانا نیز با توجه به مشرب عرفانی‏اش، بیان می‏کند سالک و طالب حق تعالی، باید از ظاهر عبادت عبور کرده و به باطن اعمال دست‏یابد. وی هدف از انجام اعمال عبادی را رسیدن به مقام کشف و شهود می‏داند. به عبارتی هدف غایی و نهایی از انجام اعمال عبادی را استغراق و بیهوشی در محبوب و معشوق ازلی که نهایت سیر و سلوک عرفانی نیز رسیدن به آن بوده؛ می‏داند.

عرفان در شعر به هیچ وجه پدیده ای عجیب نیست. اما بیان عرفان شاعرانه واقعی در "دوران مدرن به تدریج نادر است اگر ناهنجار نباشد" (سفلر 20). بخشی از آن ، نادر بودن وقوع آن در شعر معاصر به شکسته شدن ارزشهای اخلاقی و دینی در حضور پیشرو عقل گرایی و ظهور خلق و خوی علمی است (هاگبرگ 2014). دو شاعر برگزیده در اینجا ، نوادری هستند که الوهیت را در تقریباً در هر ذره ی زندگی مشاهده می کنند. در این مقاله تلاش شده است تا دو شخصیت فرهنگی از دو فرهنگ متفاوت یعنی جرارد منلی هاپکینز و مولانا توسط ایده ی همه خدا انگاری اسپینوزا به عنوان پلی به یکدیگر متصل شوند. هر دو شاعر پرآوازه دارای آثار متعدد و فراوان هستند و به همین دلیل تنها اشعار هاپکینز و مثنوی معنوی مولانا در بازه ی این پژوهش قرار میگیرند. از طرفی پل ارتباطی این دو ایده وحدت وجود اسپینوزاست که از نوع خداباورانه ی آن است. لازم به ذکر است که تنها ایده ی همه خدا انگاری اسپینوزا در این مقاله مورد مطالعه قرار گرفته است و دگر آراء و نظریات او از حیطه ی این پژوهش خارج هستند. در این مقاله سعی شده است که با توجه به تفاوت ها زمانی، فکری و فرهنگی این دو شاعر، نگاه وحدت گونه ی آنان مورد بررسی قرار گیرد. به این معنا که دو روح بزرگ و پالوده فرا و ورای تمامی تفاوت ها، در دیدگاه و سلوک خویش نسبت به خداوند متحد هستند. همچنین، نکته ی قابل ذکر دیگر آن که اشعار این دو شاعر به معنای کلمه غامض و پیچیده هستند و در جای درخورد در این مقاله به بسط آنان پرداخته شده است. در پایان، روح فکری و جهان بینی دو شاعر بزرگ توسط ایده ی همه خذاانگاری اسپینوزا به وحدت می رسند

این مقاله با روش تحلیلی، اندیشه‌های مولانا در باب جنسیت را بر مبنای انسان‌شناسی دین از منظر فیونا بوی بررسی کرده‌ایم. این پژوهش نشان می‌دهد که مولانا نیز از منظر انسان شناسی دینی و عرفانی به مساله جنسیت نگریسته و مباحث زیبایی از آن را مطرح کرده است بعلاوه منظر اندیشه‌های مولانا باتوجه به برخورداری از غنای مکتب اسلام و عرفان اسلامی از وسعت بیشتر و معیارهای افزونتری برخوردار است. فیونا بوی، زن را با وجود خصوصیاتی چون مادر بودن و زایندگی، نماد طبیعت و زمین همراه دانسته و مولانا نیز او را نماد نفس انسانی می‏داند. و مرد را با وجود ویژگی‏هایی چون استواری و استقامت، نماد فرهنگ می‏داند. و مولانا مرد را نماد عقل انسان می‏داند که هردو(زن و مرد) دارای سویه‏های منفی و مثبت هستند یعنی گاهی متعالی و گاهی به سبب خواست‌های نابایسته، به سوی ضلالت پیش می‏روند. نگاه قدسی به جنسیت از وجوه مشترک آنهاست.

حجت‌الاسلام والمسلمین حسن میلانی از جمله روحانیونی است که ورود عرفان و فلسفه را در فکر اسلامی بر نمی‌تابد و آن‌ را جز گمراهی نمی‌داند. وی مولانا جلال‌الدین بلخی را شخصیتی معرفی می‌کند که افراد بیگانه، او را به فرهنگ اسلامی وارد کرده‌اند و به‌واسطه‌ی آن، فکر انحرافی را در دین ترویج می‌دهند. میلانی در این مصاحبه، علاوه بر این‌که انتقادات تندی بر ملای رومی و شمس تبریزی عنوان می‌کند، بر داعیه‌داران فلسفه و عرفان نیز خرده وارد می‌آورد. ایشان، تیغ تند انتقادات خود را به جانب مرحوم علامه طباطبایی و حسن زاده آملی نیز نشانه می‌رود. دیدگاه وی نسبت به مولوی و نگاه عرفانی را در این گفت‌وگو می‌خوانید.

کلمه‌ی «دیالکتیک» در تاریخ فلسفه، سیر دگرگونی ویژه‌ای دارا بوده و برداشت‌های گوناگونی از آن شده‌است. در این پژوهش منظور از مفاهیم دیالکتیکی، مفاهیمی است که عموماً در دیالکتیک «هگل»، برجسته است. منظور هگل از روش دیالکتیکی، روشی مبتنی بر مفهوم گذار می‌باشد که دارای ارکان اصلی برنهاده، برابرنهاده و هم‌نهاده است. هدف از این پژوهش، مطالعه‌ی انتقادی اندیشه‌ی دیالکتیک و مفاهیم دیالکتیکی نزد مولانا و ملاصدرا با تکیه بر متن«مثنوی معنوی» و «اسفار اربعه» بوده‌است که به روش اسنادی و به وسیله‌ی فیش‌برداری صورت گرفته و در تحلیلِ نهایی، رویکردِ تطبیق میان آرای این دو اندیشمند، مدنظر بوده‌است. مهم‌ترین مفاهیم دیالکتیکی که درنظام عرفانیِ مولانا با توجه به سیرِ تحولیِ شخص و شعرش دیده‌می‌شود، حرکت تکاملی، تجدد امثال، جنبش آفرینش، تضاد و وحدت اضداد هستند. حتی هم‌گونی‌هایی در بیان دیالکتیک ‌هگل و مولانا مشاهده شد. در حکمت متعالیه‌ی ملاصدرا، رهیافت‌هایی دیالکتیکی هم‌چون حرکت جوهری و نتایج آن، تضاد، سیالیت وجودِ اصیل، استعاره‌ی سفر و سیر روح دیده شد و نسبت آنها با دیالکتیکِ هگل سنجیده شد. در بررسی و تطبیق مفاهیم دیالکتیکی مولانا و ملاصدرا، اشتراکات و افتراق‌ها مورد تحلیل قرارگرفت که مهم ترین آنها تطبیق حرکت جوهری و خلق جدید است. رویکردهای نوین در خوانش متون کهن، وجوه تازه‌ای از معنا بر ما می‌گشاید. بر اساسِ این پژوهش می‌توان از زاویه‌ی دیدِ دیالکتیکی، برخی از بخش‌های نظام اندیشگی مولانا و ملاصدرا را فهم کرد. عمده‌ی وجوه افتراق مفاهیم دیالکتیکی و فرایندهای دیالکتیکی در جهان اندیشگی مولانا و ملاصدرا به دو رویکرد اصلی آن دو یعنی عرفان و فلسفه مربوط است.