جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ذات گرایان، که به وجود هسته ی مشترک میان تجارب عرفانی پایبندند، به سه گروه عمده تقسیم می شوند: احساس گرایان،قایلان به تناظر تجربۀ حسی و عرفانی و طرفداران نظریۀ یافت اتحادی. در این میان، استیس و فورمن طرفدار اندیشه یافت اتحادی اند. مهم ترین مبحثی که استیس در ضمن آن به ماهیت تجربة عرفانی پرداخته است. مسئله هستۀ مشترک است که در آن به رصد ویژگی های مشترک تجارب عرفانی در سراسر جهان می پردازد. رویکرد روانشناختی و پدیدارشناختی استیس در بحث ویژگی های مشترک تجربة عرفانی– که ماهیت شناخت عرفانی نیز در ضمن آن مطرح شده- با دیدگاه معرفت شناختی در این زمینه، ارتباطی از سنخ ربط مبنا و بنا دارد. رابرت فورمن نیز فیلسوفی است که ویژگی بارز آن نقد مکتب ساخت گرایی است. در دیدگاه فورمن، تجارب عرفانی از سنخ علوم التفاتی نیستند، بلکه از جهت ساختار معرفتی، ماهیتی اتصالی دارند، که فورمن آن را علم هویتی می نامد، که بر اساس آن، دوگانگی میان عالم و معلوم از میان برداشته می شود. فورمن برای تجارب عرفانی، دو نوع ابتدایی و پیشرفته- که، به ترتیب، رخداد آگاهی محض و حالات ثنوی عرفانی می نامد- قایل است. استیس و فورمن نقاط اشتراک بسیاری دارند و البته در برخی نقطه نظرات با یکدیگر متفاوت اند.

مكتب ساخت گرايی، عملاً به سـال 1978 بـا مقالـه اسـتيون كتـز، فيلـسوف و الهيـات دان آمريكايی، تحت عنوان زبان، معرفت شناسی و عرفان به ديدگاهی رايج و پر طرفدار در فلسفه عرفان بدل شد. شايد بتوان پيشينه تاريخی اين مكتب را به كانت برگرداند، به طوری كه خـود ساخت گرايان و از جمله كتز نيز معتقدند كه انديشه ساخت گرايـی را وامـدار اوينـد. سـاخت گرايی، رويكردی است فلسفی در حوزه عرفـان و مطالعـات عرفـانی، و عمـده مباحـث آن در ارتباط با سنتهای عرفانی گوناگون است. ساخت گرايـان امكـان هـر گونـه حكمتـی بـه نـام حكمت خالده را منتفی می دانند و بالطبع مطالعات تطبيقی در حوزه فلسفه و عرفان را نيز غيـر ممكن تلقی می كنند. در اين مقاله سعی شده تا در حـد امكـان مـدعای اصـلی سـاخت گرايـان مطرح و مورد ارزيابی و نقد قرار گيرد.