جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب آسمانی قرآن و اوپنیشادهای کهن، دو اثر مقدّس? دین اسلام و هندو هستند. که هر کدام در روشن‌گری مسیر ایمان، اندیشه، عمل و رستگاری پیروان خود نقش اساسی دارند. در این نوشتار کوشیده‌ایم آفرینش انسان را در این دو اثر مقدّس بررسی کنیم. نگاه جهانی اوپنیشادها به مسائل، درعقیده و تحلیل آن‌ها از باورشان بسیار تأثیـرگذار است. در آفرینش انسان، به انسان کلی و کیهانی «پوروشه» برمی‌خوریم که به عنوان روح و منشأ اصلی جهان مطرح می‌گردد . در اوپنیشادها جنبة مادی انسان چندان موضوعیتی ندارد و بیشتر به خودحقیقی و باطنی او (آتمن) پرداخته می‌شود؛ حال آنکه قرآن کریم در کنار توجه به روح انسان، به جسم او هم توجه کرده است. در ادیان ابراهیمی، آفرینش انسان متمایز از دیگر جان‌داران و مرحله کمال ایجاد است،‌ ولی به نظر می‌رسد آفرینش انسان در اوپنیشادها چیزی در کنار دیگر اشیاء و موجودات است و نوعی رابطه درونی میان انسان با تمام پدیده های عالم تجربی وجود دارد که یک هستی واحد و عام است و تنها در وحدت آتمن با برهمن معنا می یابد.

اوپنیشادهایِ کهن از مهم ترین منابع تفکر فلسفی ـ عرفانیِ هند بوده و هست، به گونه ای که تقریباً همه مکاتبی که خود را در چارچوب باورهای سنتی هندو می دانند (مکاتب آستیکه) کوشیده اند حقانیت و اعتبار دیدگاه های خود را با استناد به عباراتی از آنها اثبات نمایند. در این متون که توجه بسیاری از اندیشمندان در سراسر جهان را به خود معطوف ساخته است، می توان لطیف ترین و دقیق ترین اندیشه های حکمی هندو را مشاهده کرد. این آثار که به اعتقاد محققان نشان دهنده ترکیبی از اندیشه های آریایی و ماقبل آریایی هند است، بیانگر آموزه ها و نگرش های گوناگونی است، اما گرایش کلی آنها نشان دهنده نوعی چرخش از اندیشه ها و آثار پیشین هندو (بویژه وداها در معنای خاص) است، که می توان آن را چرخش از جهان بیرون به جهان درون و از ظاهر به باطن دانست. مهم ترین آموزه اوپنیشادی تأکید بر وحدت حقیقت (که آن را برهمن می نامد) و معرفتِ به «خود» حقیقیِ انسان یا آتمن به مثابه معبری برای درک و دریافت آن حقیقت یگانه است که با دیدن پرده های جهل و با عبور از لایه های گوناگون خود های دروغین و غیرحقیقی انسان امکان پذیر می شود.

اوپنيشادها دربردارندۀ شالودۀ فلسفي و عرفاني آيين هندو است و برآن است تا به لايه‌هاي عميق‌تر دين راه برده و با کسب خود آگاهي، به ديدي وحدت‌نگر دربارۀ عالم، انسان و خدا برسد. مهم‌ترين آموزۀ اوپنيشدها تأکيد بر وحدت حقيقت (برهمن) و معرفت به خود حقيقي انسان (آتمن) است؛ به مثابه معبري براي درک و دريافت آن حقيقت يگانه که با از بين رفتن .پرده‌هاي جهل و با عبور از لايه‌هاي گوناگون خودهاي دروغين انسان امکان‌پذير است. «مکتب ودانته» که معرف تعليمات اوپنيشادهاست، بر پايه نظريه وحدت وجود بنا نهاده شد ودانته سعي در اثبات وجود واقعي و مظلقي دارد که واحد و عاري از هر گونه تعين است و تمام هستي و مراحل کون و فساد آن، چيزي جز تجلي او در جلوه‌هاي متکثر نيست. ودانته تصريح مي‌کند درون انسان، گوهري ارزشمند به نام آتمن وجود دارد که عين برهمن است و انسان بايد بکوشد تا از توهم نيروي مايا و اسارت جهل (اويديا) خلاص شود و به خود حقيقي‌اش، آگاهي يابد.