جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الف. وجوه اشتراک دو الگوی خلافت و تئوکراسی1. خاستگاه غیر دینی و عرفی: به رغم ارائه برخی تفاسیر دینی یا شبه دینی، دو الگوی خلافت و تئوکراسی برآمده از خاستگاه دینی نبوده‌اند و تلاش‌های عملی و نظری برای پشتیبانی از این دو الگو، تراز آنها را حدّاکثر در حدّ دو الگوی شبه دینی و متکی بر انحایی از تلقی‌های عرفی‌گرایانه از دین تعریف کرده است.2. تاریخ‌مندی فرایند تکوین و تعریف الگو: زمینه‌های تاریخی، سوگیری و نحوه بروز و ظهور این دو را دستخوش تأثیرات مهمی کرده‌اند. چنان‌که، مناسبات خلفا و پاپ‌ها با دیگر قدرت‌ها در تعریف مناسبات مزبور موثر بوده و کارکردهای سیاسی و اجتماعی آنها را به صورت تاریخ‌مند تعریف کرده‌اند. اقتدار و فرجام هر دو در همین فرایند تاریخی رقم‌ خورده‌اند. ب. وجوه افتراق دو الگوی خلافت و تئوکراسی 1. تفاوت در «جهت‌گیری سیر فرایندی»2. تفاوت در «سازوکار دست‌یابی به قدرت»3. تفاوت در «قلمرو و دایره اقتدار»4. تفاوت در «مناسبات قدرت میان عالمان و زمام‌داران سیاسی»5‍. تفاوت در «فرجام و امکان بازآفرینی»

تفکر سیاسی غرب، حاکمیت الهی را امری فرابشری با صبغه نادیده انگاری مردم، در برابر دموکراسی می داند. سیستمی که در آن مردم، رعیتی مکلف و در تعیین سرنوشت سیاسی، عنصر اراده و اختیارشان مسلوب و عنان انحصاری امور به نیابت از خداوند در اختیار گروهی ویژه است و جز آنان کسی به طور مستقیم با خداوند در تماس نمی باشد.نوشتار حاضر، عهده دار بازبینی و ارزیابی جوهره تئوکراسی یا حاکمیت الهی، در اندیشه سیاسی غرب است تا ضمن تثبیت بی پایگی ترسیم غربی از حاکمیت الهی و تاثر آن از حاکمیت های دوره پیش از میلاد و سده های میلادی که با ایده هایی چون طبیعت الهی، نیابتی و مشیتی، خود را به گونه ای منتسب به خداوند و ماورای بشری نموده اند، اعلام گر ناروایی چنین انگاره ای در محک استدلال عقل و استنتاج از اسلام و صحه گذار بر عدم وضع تعیینی و توصیه منابع اصیل دینی در مورد چنین انگاره ای باشد.