جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظریه گذار جمعیتی دوم در اصل نظریه ای برای تبیین «باروری پایین» در جوامع پیشرفته اواخر مدرن است. این نظریه، باروری پایین و دوام آن در جوامع مزبور را با توجه به تغییرات اساسی که در دهه های پایانی قرن بیستم در سطح جامعه و خانواده و در نحوه بچه آوری در آن جوامع پیش آمد توضیح می دهد.نظریه گذار جمعیتی دوم در کشورهای اسکاندیناوی تقریبا به طور کامل و در کشورهای دیگر مدرن در حوزه فرهنگی لیبرال – شامل سایر کشورهای اروپای شمالی و غربی و کشورهای انگلیسی زبان خارج از اروپا – تا حدود زیادی صدق می کند. با وجود این، در اروپا از شمال به جنوب و از غرب به شرق و در جوامع پیشرفته شرق آسی در مقیاسی بزرگ تر از میزان صدق آن کاسته می شود. پیدا است که در کاربرد آن برای مطالعه باروری پایین و دوام آن در ایران محدودیت های مزبور باید لحاظ شود. اضافه بر آن، ایران کشوری پیرامونی است و تغییرات آن تا حدودی وابسته و در نتیجه ناهمسان، ناهماهنگ و ناهمزمان است. از این رو، از این لحاظ هم نظریه مزبور، پیش از کاربرد در جامعه پیرامونی ایران، باید تعدیل و اصلاح گردد. مقدم بر ملاحظات مزبور، در خصوص مناسبت نظریه گذار جمعیتی دوم در جوامع پیرامونی (نظیر ایران)، این سوال راهبردی هم مطرح است: آیا می شود پیش از خروج از دوران گذار مثبت رسیده شد. زیرا، اگر ترکیب سنی کنترل شود رسیدن باروری جمعیت به جانشینی و رشد آن به صفر تقریبا همزمان اتفاق می افتد. از این رو، در اثر ترکیب سنی، گذار جمعیتی دوم ایران برای چندین دهه – شامل فاصله زمانی رسیدن باروری جمعیت به سطح جانشینی و رسیدن میزان رشد به صفر – با گذار جمعیتی اول همپوشانی خواهد داشت.