جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آقای دکتر علی خزاعی فر، در مقاله ای خواندنی با عنوان «نگاهی به فعل مرکب از دیدگاه فرهنگ نویسی»، با دقت نظر و باریک بینی بسیار، به بحث درباره رابطه فرهنگ نگاری و دستورنویسی پرداخته اند و نکات ارزنده ای را مطرح کرده اند. کار ایشان خاصه از آن رو اهمیت دارد که فقط به ذکر کلیات و مسایل انتزاعی در زمینه رابطه فرهنگ نگاری و دستور نویسی اکتفا نکرده اند بلکه، ضمن عرضه تذکار جالبی در زمینه رابطه این دو حوزه، کوشیده اند، بر اساس موضوع مشخص و بحث انگیز چون فعل مرکب فارسی، از تتبعات خود به نتایج خاصی نیز برسند. ایشان ابتدا و به اختصار تفاوت دستورنویسی و فرهنگ نگاری را به حیث تفاوت دو امر اساسا نظری و عملی مطرح ساخته اند؛ سپس، با مقایسه دو دیدگاه مهم درباره فعل مرکب فارسی یعنی دیدگاه های خانلری (1355) و دبیر مقدم (1376)، تصریح کرده اند که دیدگاه دوم در تمیز واحدهای واژگانی از زنجیره های غیرواژگانی موفق نبوده است و از این دو استناد بدان برای مدخل کردن یا نکردن افعال مرکب فارسی در فرهنگ های دو زبانه چندان سودمند نیست ...

دیوان حیدر شیرازی (مونس الارواح)، حیدر بقال شیرازی (قرن هشتم هجری)، به کوشش سید علی میرافضلی، نشر کازرونیه (مجموعه آثار فارسی پژوهشی)،  تهران (40+62+22+88+12)224,1383 صفحه.حیدر بقال شیرازی شاعر گمنامی است که در قرن هشتم هجری در شیراز و یزد می زیسته و گویا شرح احوال او در تواریخ و تذکره های موجود نیامده است. وی مدیحه گوی نصرت الدین یحیی (مقتول 795 (، حاکم یزد، و سلطان حسین شیرازی (وفات : 785) بوده، در حضرت شیخ ابو اسحاق شیرازی (وفات: ۷۵۷) بار می یافته، سلطان ابوسعید بهادر (وفات: ۷۶۳) را مرثیت گفته، و ظاهرا مذهب تشیع داشته است. از شعر حیدر، به جز غزلی که در جنگ اسکندر میرزا (مورخ 814-813) آمده، مجموعه ای به نام مونس الارواح بر جای مانده که از آن به عنوان دیوان حیدر شیرازی نیز یاد شده است. از حجم اندک مونس الارواح و ترتیب ویژه ای که در آن به کار رفته چنین بر می آید که سراینده این مجموعه را که عمدتا اشعار عاشقانه اوست و آن را «کتاب عشق» خوانده ، به منظوری خاص – گویا به خواهش معشوق – فراهم کرده و خود در این خصوص آورده است:چو در کنار فلک گوی زر روان گردید                                در آمد از درم آن ماه مهربان چو صباحچه گفت؟ گفت که حیدر کتاب عشق بساز                      کز آن کتاب بود کار بسته را مفتاحبگفتمش که کتاب مرا چه نام نهی                                بگفت نام کتاب تو  مونس الارواح( دیوان حیدر شیرازی، ص 55) ...

به دعوت دانشگاه اموری و بورس تحقیقاتی موسسه امریکایی مطالعات ایرانی و مساعدت فرهنگستان زبان و ادب فارسی امکانی فراهم شد تا نگارنده، در سفری به کشور ایالات متحده امریکا، از فرصتی مطالعاتی و پژوهشی بهره مند شود. طی اقامت در آن کشور، که تقریبا سه ماه (از 14 اردیبهشت تا12 مرداد 1384) طول کشید، به اجرای دو برنامه اصلی توفیق یافتم: مطالعه و گرد آوری اطلاعات در موضوع پایان نامه دکتری خود (رویکردهای معنایی در تدوین گنجواژه زبان فارسی) در دانشگاه اموری؛ دیدار از برخی از دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی و گفت و گو با افراد متخصص در زبان فارسی و زبان شناسی.دانشگاه اموری در در حومه شهر آتلانتا، مرکز ایالت جورجیا، واقع است. گروه مطالعات خاورمیانه و آسیای جنوبی دانشگاه، در قالب طرح مبادله دانشجو و به جهت اشتغال دکتر حسین سامعی استاد راهنمای پایان نامه در آن گروه، امرمیزبانی را برعهده داشت. فضای حاکم بر گروه بسیار دوستانه و صمیمی بود. اعضای گروه عمدتا از ملل گوناگون بودند، و به دلیل موضوع مورد مطالعه و تدریس خود، علاوه بر انگلیسی به زبان دیگری، از جمله، عبری، عربی، فارسی، هندی و سنسکریت تسلط داشتند. در ایام اقامت در آن دانشگاه، که بیشترین مدت سفر را در برداشت، عمدتا به پژوهش درباره موضوع پایان نامه پرداختم. از این زمان نیز بیشترین مدت صرف بررسی و یافتن منابع در کتابخانه های متعدد و غنی دانشگاه اموری شد ...

فتح الله مجتبایی، نحو هندی و نحو عربی (همانندی ها در تعریفات، اصطلاحات و طرح قواعد)، نشر کارنامه، تهران 1383، 190 صفحه.سابقه مطالعات زبان شناختی در هند به اواخر عصر ودایی باز می گردد و آثاری در زمینه های گوناگون زبان شناختی به زبان سنسکریت موجود است. زبان سنسکریت از زبان های هندی باستان است. کهن ترین گونه این زبان سنسکریت ودایی است که از اواسط هزاره دوم پیش ازمیلاد در سرودن وده ها (وداها)، سرودهای مقدس هندوان، و در فاصله سال های 800 تا 500 پیش از میلاد در نگارش براهمنه ها، تفاسیر وداها، به کار رفت. پس از براهمنه ها، زاهدان جنگل نشین تفاسیری عرفانی بدانها افزودند که آرنیکه ها «(متون) جنگلی» خوانده می شود. متفکران هندو نیز اندیشه های فلسفی خود را تحت عنوان اوپنیشدها (= اوپانیشادها) «هم نشینی ها» به براهمنه ها افزدند. زبان به کار رفته در آرنیکه ها و اوپنیشدها، که در واقع ملحقات براهمنه ها هستند، حد فاصل سنکسریت ودایی و سنکسریت کلاسیک است ...

مساله منابع و مآخذ شاهنامه و میزان استفاده فردوسی از روایات شفاهی همواره یکی از مباحث پیچیده شاهنامه پژوهی بوده است. طی صد سال اخیر، به رغم تحقیقات معتبر و ارزشمندی که درباره شاهنامه فردوسی انجام گرفته است، هنوز برخی از مسایل مهم و بنیادی آن، خاصه در زمینه منابع و مآخذ، در پس پرده ابهام قرار دارد و اظهارات شاهنامه پژوهان در این باره کم و بیش به همان نکاتی محدود می شود که نولدکه و تقی زاده در حدود صد سال پیش نوشته اند ...

قابل توجه جناب وزیر علوم ( نمره 1)بر ارباب دانش و فرهنگ مخفی و محتجب نیست که تنقید لغات امری است بس صعب خصوصا تنقید لغات پارسی که گویا زبان مرده را دوباره لباس حیات پوشانیدن است. لغاتی که الآن درج فرهنگ ها می باشد همان است که شعرا در اشعار خود استعمال کرده اند یا در کتب نثر مستعمل شده ولی با الفاظ ]ی[ است که تدوین نیافته مگر زبانزد خلق ایران می باشد. دانستن اشتقاق الفاظ امری دیگر است و چون کتب قدیمه و زبان باستانی پارسیان تحلیل رفته صعوبت کار بیشتر گردیده است. چون زبان سنسکرت با زبان پارسی باستانی وزبانی که کتاب زنداوستا در آن نگاشته شده سمت اخوت داشته است ماخذ بسیاری از الفاظ را از زبان سنسکرت می توان پیدا کرد و هم استعانت از زبان زند و پازند و دساتیر می توان جست. صاحب فرهنگ انجمن آرا مرحوم میرزا رضاقلی خان هدایت در این باره جهد بلیغ به کار برده و اکثر لغات را که در فرهنگ رشیدی و جهانگیری و برهان قاطع غلط نگاشته یا تصحیف خوانی کرده بودند به دقت تمام صحیح و تنقید فرموده و از تتبع دواوین شعرا اشعار صحیح را بر آورده غلطهای ارباب لغت را به قدر قوه خود تصحیح نموده و در اکثر موارد اشتقاقات صحیحه را برآورده است ...

بخش دوم – جاشگاه فرهنگستان زبان فارسی در سیاست علمی کشوربا توجه به تحلیل های گذشته و مبانی و اصول موضوعه ای که در بخش اول مطرح شد، در این بخش به بحث درباره جایگاه فرهنگستان زبان و ادب فارسی و نسبت آن با سیاست علمی ایران می پردازیم.در پاسخ به این پرسش که فرهنگستان ها، به ویژه فرهنگستان زبان و ادب فارسی، به عنوان دانشگاه یا پژوهشگاه یا مرکز سیاستگذاری و برنامه ریزی عمل می کنند می توان پاسخ داد که فرهنگستان ها مرکز سیاستگذاری و برنامه ریزی اند. در خصوص فرهنگستان زبان و ادب فارسی، صرف نظر از جنبه های نظری که این معنی را به کرسی می نشاند و در بخش اول بدان پرداختیم، اساسنامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی، هم در قسمت اهداف و هم در قسمت وظایف، به همین خط مشی اشاراتی صریح دارد.در این بخش نیز، به ترتیبی که در تحلیل های بخش اول پیش رفتیم، مباحث را پی می گیریم ...

در دوره ای که نیومارک (NEWMARK 1981) آن را دوره ماقبل زبان شناسی ترجمه می نامد، بحث درباره ترجمه حول یک سوال کلی صورت می گرفت و آن این بود که ترجمه باید به روش آزاد انجام شود یا روش نقل به عبارت، نظریه پرداز، که خود را مجبور به انتخاب این یا آن روش می دید، این پرسش را به صورتی تجویزی و با استناد به یکی از چهار عامل فرهنگی، اخلاقی، زبانی و زیباشناختی و یا مجموعه ای از این عوامل پاسخ می داد. پاسخ هایی را که با استناد به عوامل مذکور داده شده می توان، به طور خلاصه، به صورت قضایای دوگانه متضاد به شرح زیر بیان کرد:عامل فرهنگیالف) ترجمه ابزاری فرهنگی است. متن اصلی را تا آنجا که لازم است باید تغییر داد تا با فرهنگ مقصد سازگاری پیدا کند.ب) ترجمه ابزاری فرهنگی است. متن اصلی را باید با کمترین تغییر ترجمه کرد تا نمودار شیوه تفکر و بیان ملتی دیگر باشد ...

۱ مقدمهاز آغاز قرن حاضر، در کنار آن دسته از ادیبانی که ادبیات را از طریق متون ادبی بررسی کرده اند، گروهی دیگر کوشیده اند تا آن را به منزله حادثه ای در نظر گیرند که در زبان رخ می دهد. این گروه دوم، برای بررسی چگونگی آفرینش های ادبی، از ابزارهای زبان شناسی مدد گرفته اند و روش هایی را در بررسی و تحلیل ادبیات به دست داده اند که دیگر نمی توان نادیده انگاشته شود.پیشرفت سریع دانش زبان شناسی، به ویژه زبان شناسی ساخت گرا، در قرن حاضر به فراهم آمدن امکاناتی جدید برای مطالعه زبان و ادبایات انجامیده است. زبان، در گام نخست، ابزار ایجاد ارتباط است. در هر فرایند ارتباط، پیامی از فرستنده به گیرنده ارسال می شود. این پیام به کمک مجموعه ای از واژه های یک زبان که بر روی محور هم نشینی قرار گرفته اند انتقال می یابد. هم نشینی واژه ها بر روی این محور تابع قواعدی است و حاصل این هم نشینی اطلاعاتی است که با پیام انتقال می یابد و از طریق گزاره های انباشته در ذهن مخاطب محک زده می شود. حال اگر، به هر طریق، پیام به شکلی انتقال یابد که ارزشش بیش از باز اطلاعاتی آن باشد، توجه به سمت خود پیام معطوف خواهد شد. در چنین شرایطی به قلمرو نقش ادبی زبان گام نهاده ایم ...