جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از راه های شناخت اهمیت و ماهیت یک انقلاب بزرگ همچون انقلاب اسلامی ایران، مقایسه آن با سایر انقلاب های بزرگ دنیاست. برای این منظور شرایط اقتصادی، شرایط نظامی، حمایت بین المللی و شرایط سیاسی مرحله قبل از پیروزی چهار انقلاب بزرگ دنیا یعنی انقلاب کبیر فرانسه، انقلاب اکتبر 1917 روسیه، انقلاب 1949 چین و انقلاب 1962 الجزایر با انقلاب اسلامی ایران مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. در این بررسی و مقایسه، نقش این شرایط در وقوع انقلاب، روشن و ثابت می شود که رژیم پهلوی هنگام بروز انقلاب اسلامی از جهت اقتصادی، نظامی و حمایت بین المللی بر خلاف کشورهای فرانسه، روسیه، چین و الجزایر بوده و در وضعیت مطلوبی به سر می برده، اما از جهت مدیریت سیاسی، همانند چهار کشور مذکور در شرایط خوبی از نظر مشروعیت و مقبولیت مردمی قرار نداشته است.

امر به معروف و نهی از منکر از مهم ترین آموزه های دینی به شمار می آیند که ترک این دو آموزه و بی توجهی به مصادیق دینی معروف و منکر در عرصه های مختلف دینی، اجتماعی و... از جمله مواردی است که در دوره پیش از ظهور قابل مطالعه است. احیا و توسعه این دو آموزه دینی پس از ظهور نیز، صحنه زیبای دیگری را از این دوره به تصویر می کشد. به سبب اهمیت این موضوع، اصل هفتم قانون اساسی و عملکرد نظام جمهوری اسلامی ایران در این راستا مورد بررسی قرار گرفته است. لذا پرسش اصلی در این پژوهش، بررسی جایگاه موضوع امر به معروف و نهی از منکر در سه مقطع زمانی آخرالزمان، انقلاب اسلامی ایران و دوره پس از ظهور امام عصر(ع) می باشد.

انقلاب اسلامی واقعه عظیمی بود که منجر به تحولاتی عمیق و اساسی در حوزه های مختلف نظری و عینی جهانی شد و معادلات جهان، تحت تاثیر این نهضت بزرگ قرار گرفت و مسیر ترسیم شده جهان از سوی قدرت های بزرگ با تغییر مواجه شد. بر این اساس باید به این سوال پاسخ داده شود که سهم انقلاب اسلامی در تغییر معادلات بین المللی چه مقدار بوده است؟نویسنده در ابتدا، شرایط هر دو بلوک شرق و غرب را به صورت مختصر و جداگانه بررسی و چالش های پیش روی آنها را بیان کرده است. سپس به امتیازات ایران برای حضور در عرصه بین المللی اشاره کرده است و در آخر نتیجه گرفته که با توجه به این امتیازات، نقش ایران در آینده معادلات جهانی بسیار اساسی خواهد بود و برای این که بتواند این نقش را به خوبی ایفا کند نیازمند قدم های نظری و عملیاتی مناسبی همچون سند چشم انداز بیست ساله است.

آینده پژوهی، فرایند معرفی مجموعه ای از چشم اندازها و راه های ممکن برای ساختن آینده  است. درک مناسب این چشم اندازها، تصمیم گیری درباره این که امروز چه تصمیماتی را می توان برای ساختن فردایی بهتر اتخاذ کرد، تسهیل می کند. نیاز به چشم انداز از این حیث حایز اهمیت است که انقلاب اسلامی نه تنها در عرصه داخلی تاثیر گذار بوده، بلکه بازتاب ها و اثرات فراوانی را بر مناسبات بین المللی بر جای گذاشته و باعث ایجاد تغییراتی در نوع نگرش ها، ساختارها و شکل گیری جریان های فکری در سطح بین الملل شده که این چالش ها به نوبه خود زمینه ای برای ایجاد فرصت و یا تهدیدی برای انقلاب فراهم آورد و مبنایی برای فهم ما از منازعات آینده ایران شد. لذا سوال اساسی این است که انقلاب اسلامی با ماهیت دینی و رویکرد جهانی خود و شرایط ویژه ای که در این سه دهه در قبال مسایل منطقه ای و جهانی به دست آورده است در آینده با چه چالش هایی مواجه خواهد بود.

سوال اصلی مقاله حاضر این است که با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و ظهور نظام سیاسی جدید در قالب جمهوری اسلامی، چگونه این نظام مقدس توانسته است توطئه های رنگارنگ داخلی و خارجی را پشت سر بگذارد و در جهت تثبیت آن، تلاش های زیادی کند؟ به سبب اهمیت این موضوع، ابتدا به فعالیت هایی اشاره شده که برای استقرار نظام جمهوری اسلامی لازم و ضروری بوده است و در ادامه، موانع استقرار نظام بررسی شده است. توجه اساسی به کارهایی که باید در جهت استقرار صورت می گرفت، نشان می دهد این فعالیت ها پایه و اساس تحکیم نظام جمهوری اسلامی را تشکیل داده است و با رفع موانع، مخالفان جدی استقرار نظام اسلامی را ناکام گذاشته است.

آینده انقلاب اسلامی موضوع مهم و پیچیده ای است که تامل پیرامون آن، به گفتگویی ضروری میان هواخواهان و مخالفان انقلاب اسلامی مبدل شده است. این پرسش که آینده انقلاب اسلامی چگونه می شود؟ و بر اثر چه علل و عواملی به انسداد یا بسط باطن خود می رسد؟ آنچنان اهمیت یافته که بخش زیادی از مطالعات و مناقشات، پیرامون انقلاب اسلامی را به خود اختصاص داده است. معمولا در پاسخ به این پرسش ها، سه دیدگاه عام وجود دارد که بر حسب استدلالی قیاسی و تحلیلی می کوشند از فرجام انقلاب اسلامی سخن بگویند، تداوم لابشرط انقلاب اسلامی، استحاله لابشرط انقلاب اسلامی و تداوم مشروط انقلاب اسلامی، سه رویکرد موجود در این باره اند که معمولا معطوف به آنچه در جمهوری اسلامی در حال رخ دادن است سامان می یابند. این مقاله ضمن نقد و تحلیل هر یک از این سه دیدگاه، می کوشد با تمایز نهادن میان حقیقت انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی، بر تداوم لابشرط انقلاب اسلامی و تداوم مشروط جمهوری اسلامی تاکید کند.

در اندیشه شهید مطهری، آینده مطلوب انقلاب اسلامی طراحی شده است. ایشان با محور قراردادن اسلام و ارزش های اسلامی، تداوم، استمرار و آینده انقلاب را مبتنی بر حفظ و تحقق چهار رکن عدالت اجتماعی، استقلال، آزادی و معنویت اسلامی می داند. علاوه بر این، لازمه ترسیم بهتر آینده را نیم نگاهی به گذشته دانسته و با توجه به تجربه تاریخی نهضت های اسلامی، شناسایی چالش ها، آسیب ها و آفت های داخلی و خارجی پیش رو، تلاش در جهت رفع آنها را ضروری می شمرد. همچنین، تربیت انسان های مومن با رشد فکری و اخلاقی و معتقد به آرمان های انقلاب را برای تحقق اندیشه حقیقی انقلاب اسلامی لازم می دانند و در عین حال، معترفند که موارد یاد شده، تنها شرط لازم است نه شرط کافی.