جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شرق ­شناسی فرانسوی از مهم­ترین و برجسته ­ترین مکاتب شرق ­شناسی است که درخشش اصلی دستاوردهای آن در عصر استعمار الجزایر (1930-1962م) مشهود است. شرق ­شناسان فرانسوی در راستای تثبیت و پیشبرد اهداف استعماری فرانسه گام­ های راهبردی در آن‌جا برداشتند. این مقاله با رویکردی توصیفی-تحلیلی به بررسی نهادها و زمینه ­های مطالعاتی شرق­ شناسان ­فرانسوی در الجزایر (1830-1962م) می ­پردازد و می ­کوشد تا به این مسأله که نهادها و زمینه­ های مطالعاتی شرق ­شناسان فرانسوی در الجزایر کدامند و اهداف و انگیزه ­های شرق ­شناسان ­فرانسوی از مطالعه جامعه، دین، تاریخ و... الجزایر چیست، پاسخ دهد. الجزایر یکی از مهم­ترین تجارب شرق ­شناسی اروپایی- فرانسوی به ­شمار می­رود. شرق ­شناسان چندسال پیش از اشغال الجزایر، مطالعات مقدماتی و آماده ­سازی نظامیان و سیاست‌مداران را آغاز کردند. از منظر آن‌ها، الجزایر مرکزی راهبردی و دروازه ورود به سه عرصه یعنی آفریقای مرکزی، منطقه مغرب عربی و شرق الجزایر بود. شرق­ شناسان و کلیسا هدف واحدی به ­ویژه در زمینه گسترش مسیحیت ایفا می­کردند. آن‌ها در سه مرحله، موفقیت­ های بسیاری را نصیب دولت متبوع خویش ساختند؛ مرحله نخست (1830-1879م) یعنی عصر شرق ­شناسان نظامی؛ دوره دوم (1879-1930م) گسترش فعالیت‌های شرق­ شناسان ­فرانسوی اعم از تأسیس مدارس جدید، برگزاری کنفرانس­های شرق ­شناسی به­ ویژه چهاردهمین کنفرانس شرق ­شناسی در الجزایر که این دوره، مهم­ترین دوره توسعه و اجرای سیاست­های فرهنگی استعماری فرانسه در الجزایر است. مرحله سوم (1930-1962م) که در این مرحله و به­ ویژه پس از جنگ جهانی دوم نقش شرق­ شناسان کم­رنگ شد و بار دیگر نقش نظامیان پررنگ و حائز اهمیت گردید.

هویت ملی، مهم‌ترین سرمایه فرهنگی و تاریخی هر کشوری است که در گذشته ­های دور شکل گرفته و نسل به نسل تداوم پیدا می ­کند. فقدان یک نگرش تاریخی به هویت ملی می­تواند موجب برداشت­ های متناقض و خارج از مداری گردد که بعضا مناقشه‌برانگیز خواهد بود. بستر تاریخی یک هویت تا آن‌جا اهمیت دارد که برخی از متفکران، هویت را اساسا مقوله ­ای تاریخی قلمداد می­ کنند و بر این باورند که هویت ملی هر کشوری از انباشت سرمایه­ های یک ملت در طول تاریخ پدید آمده‌است و بنابراین سرگذشت مشترک تاریخی مهم‌ترین عنصر تعیین‌کننده در یک هویت قلمداد می ­شود. در این مقاله با شیوه کتابخانه­ ای و تحلیلی نخست برخی دیدگاه‌ها و برداشت‌ها پیرامون هویت ملی ایرانیان مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت با نقد آن‌ها به این پرسش پاسخ داده شده‌است که چه ضرورتی برای داشتن یک رویکرد تاریخی وجود دارد و فقدان آن چه پیامدهایی را به دنبال خواهد داشت؟ یافته­ های این تحقیق نشان می­ دهد برای روایت هویت یک ملت و نیز برای تمیز دادن روایت­های درست از نادرست، داشتن یک رویکرد تاریخی ضرورتی انکارناپذیر است

دوره­ تیموری اگرچه یکی از دوره ­های مهم تاریخ ایران است، اما به آن کمتر پرداخته شده­ است. یکی از زمینه‌های تحقیقی مغفول‌مانده این دوره، بررسی جایگاه و نقش زنان تیموری ا­ست. کتاب زنان خاندان عصر تیموری نخستین کتابی است که به این موضوع پرداخته و ازاین­ رو درخور تحسین است. با این حال اشکالاتی نیز به آن راه ­یافته که در این مقاله به آن‌ها اشاره خواهد شد. نقد حاضر در دو بخش تنظیم شده‌است: الف. بررسی اجمالی فصل‌های کتاب ب. ایرادات کلی کتاب )که شامل 5 مورد است: 1. شیوه­ نادرست استفاده از منابع و مآخذ 2. غلبه­ نگاه فمینیستی و تناقض‌گویی 3. عدم پرداختن به جزئیات 4. عدم تحلیل و اظهارنظر قطعی 5. ادعاهای نادرست تاریخی).

علی‌اکبر دهخدا در تعیین و تبیین جهت‌گیری سیاسی و اجتماعی نظام تازه تأسیس مشروطه خوانشی ویژه متأثر از ایدئولوژی سوسیال‌دموکراسی بیان داشته­است. فهم دهخدا از ایدئولوژی سوسیال‌دموکراسی چه بود و چگونه آن را با دین اسلام و سنت‌های ایرانی تلفیق کرد؟ بنابر نگاشته ­های دهخدا در صوراسرافیل می ­توان گفت که در منظومه فکری دهخدا، دموکراسی در شکل حکومت ملی، بر بینشی دمکراتیک و اجتماعی استوار است. او بر مؤلفه‌هایی نظیر حاکمیت و حکومت مردم، استقلال، آزادی و تساوی حقوقی افراد تأکید دارد و تحقق این امور را شرط لازم برای گذار به دوره ترقی فرض می‌کند. افزون بر این، از سوسیالیسم به‌عنوان هدف و افق نهایی این نظام سیاسی یاد شده‌است که به‌تدریج و از طریق اصلاح وضع موجود قابل تحقق خواهد بود. دهخدا با تأسی به امر خاتمیت و دریافت تازه از دین در شکل جهان‌بینی توحیدی، سوسیالیسم را با بینش توحیدی ترکیب کرده و آن را مبنای نظری و فلسفی خوانش خود قرار داده‌است. به نظر می‌رسد، خوانش وی مبتنی بر تلفیق این سه وجه است. اگر چه شواهد نشان می‌دهد، این تلفیق، نتوانسته‌است ارتباط طبیعی و ارگانیکی را بین این وجوه برقرار سازد و گفتمان تازه‌ای را پایه ­ریزی کند، اما می‌توان از این تلاش به‌عنوان نقطه آغاز اندیشه ایجاد گفتمان سوسیال‌دموکراسی ملی و مذهبی در ایران یاد کرد.

ادغام اقتصاد ایرانِ قاجاری در اقتصاد جهانی باعث شد تا تجارت خارجی به ویژه صادرات صنایع دستی همچون فرش رشد چشمگیری پیدا کند. در چنین شرایطی آمریکا به عنوان یکی از مهم‌ترین کشورهای هدف، فرش صادراتی ایران در نظر گرفته شد، اما این صادرات با فراز و نشیب‌های همراه بود. مقاله حاضر با تکیه بر مطبوعات و اسناد منتشر نشده درصدد پاسخ­گویی به این پرسش‌ است که چه عواملی حضور فرش ایرانی در بازار ایالات متحده را تسریع بخشید و چالش‌های پیش‌روی صادرات فرش چه بود؟ یافته‌های پژوهش حکایت از آن دارد که به دنبال بازتاب برگزاری نمایشگاه‌های تجاری و بازرگانی در مطبوعات دوره قاجاریه و تلاش‌های دیپلمات‌های ایرانی در واشنگتن، زمینه‌هایی در آمریکا و عواملی در ایران روند صادرات فرش ایرانی را سرعت بخشیدند. هر چند در برخی از مواقع به دلایلی چند وقفه کوتاهی در صادرات فرش به آمریکا به وجود آمد، اما این موانع با تلاش‌های دیپلمات‌ها برداشته شد.

معماری مصر در دوره ممالیک بحری شاهد برپایی شماری از سازه­ ها متأثر از زمینه‌ها و اهداف سیاسی بود. این زمینه‌ها، عناصر و اسلوب‌هایی را به معماری افزودند و عرصه را برای افزایش شمار بناهایی با چنان مشخصه‌ها فراهم کردند. این مقاله این پرسش‌ را پاسخ می ­دهد که عوامل سیاسی چگونه بر معماری ممالیک بحری در مصر اثر گذاشتند؛ چه بناهایی تحت‌تأثیر این عوامل پدید آمدند و مشخصات متناظر با امر سیاسی در این بناها چه بود؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که عوامل و اهدافی نظیر مشروعیت سیاسی، تسلط بر جامعه، حفظ حکومت و ثروت، تبدیل مصر به مرکز خلافت و نیز مسئله هویت، ممالیک را به سوی افزایش فعالیت‌های معماری سوق داد. همچنین بناهایی چون طباق، مسجد جامع، مدرسه، خانقاه، زاویه، حمام، رباط، سبیل‌کُتاب و مقبره‌ و سازه‌هایی نظیر میدان‌ها و پل‌ها از جمله بناهایی هستند که تحت‌تأثیر زمینه‌های سیاسی در مصر پدید آمدند.