جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی سیرة پیامبر اسلام(ص) ـ بزرگتری الگوی اخلاق بشری ـ از مهم‌ترین مطالعاتی است که انسان معاصر بیش از گذشته بدان محتاج است. باتوجه به ازهم گسیختگی کانون گرم خانواده در غرب و برخی کشورهای اسلامی، مطالعة سیرة پیامبر اکرم(ص) در خصوص ارتباط با همسران خود، اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند. در این مقاله، احترام و علاقة پیامبر اکرم(ص) نسبت به خدیجه(س)، همکاری ایشان در امور منزل، روش برخورد نبی مکرم(ص) با همسران خود و عدالت حضرت در اقامت نزد همسران خود با استناد به منابع تاریخی و روایی مورد بررسی قرار گرفته است.

از دیرباز دعا وتوسل در ادیان آسمانی و غیرآسمانی مجموعه‌ای از نصوص، آداب و رسوم را به خود اختصاص داده است. در این میان، ادعیة اسلامی به واسطة دربرداشتن معارف ناب توحیدی از اهمیت والایی برخوردارند. «صلوات» ـ درون بر پیامبر اسلام(ص) و آل او(ع) ـ از جملة کوچکترین و مهم‌ترین دعاهای اسلامی است. نگارنده پس از گزارشی از معنای صلوات و فواید آن، به فرق بین صلوات و صوله پرداخته، به معنای رحمت نیز اشاره کرده است. سپس مقام پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) او را در آیات و روایات مورد بررسی قرار داده و از معنای فلسفی ـ عرفانی صوات گذرا و مختصر سخن به میان آورده است و در پایان به اهمیت صلوات بر پیامبر و خاندان وی پرداخته است.

امروزه انسان‌شناسی آنچنان گسترش یافته که شاخه‌های گونه‌گونی را در دل خود جای داده است. انسان در طول تاریخ بشریت پیوسته در تلاش بوده است تا اسرار وجودی خویش را دریابد. یکی از مباحث رازآمیز دنیای درون انسان موضوع حیرت انگیز و جذاب "ایمان" است. در این نوشتار نگارنده پس از تعریف ایمان از زوایای مختلف، ایمان از نگاه حضرت علی(ع) را مورد بررسی قرار داده، سپس به درجات ایمان، منشأ و عامل اصلی به وجود آمدن آن و اثرات ایمان در زندگی اشاره کرده است.

نوشتار حاضر نقدی است بر مقالة "عقل خودبنیاد دینی" اثر استاد محمدرضا حکیمی. استاد در این مقاله درپی ترویج یک مکتب فکری کامل و جامع است تا آن را جایگزین همة مکاتب فلسفی و عرفانی در قلمرو اندیشة اسلامی سازد. نگانرده در شش عنوان ـ جدایی فلسفه، عرفان و دین، برتری و اصالت شناخت دینی، استناد شناخت دینی به قرآن و حدیث، ردّ هرگونه تأویل و پرهیز از فهم عقلی یا عرفانی دین ـ آراء استاد را مورد نقد و بررسی قرار داده، با دلایل عقلی و نقلی و مستندات تاریخی، نظرات ایشان را رد کرده است و با طرح سؤالاتی، اهمیتِ پرداختن به فلسفه و بحث‌های فلسفی را دوچندان ساخته است.

امروزه، تبلیغات ـ تلاش برای نفوذ بر دیگران به منظور نیل به مقام خاصی با دست انداختن به افکار و احساسات آنان ـ به عنوان ابزاری آگاهی‌بخش در دانش ارتباطات از اهمیتی دوچندان برخوردار است و در قلمرو تبلیغات، هر ابزار ارتباطی که دارای مخاطبان بی‌شماری باشد، به مثابه یک رسانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. مبلغان با به کارگیری وسایلی مانند زبان، خط، تصویر و غیره می‌کوشند مفاهیم روشن و تاریک را با یکدیگر درآمیخته و جلوه‌هایی خوشایند بدان ببخشند و به مردم عرضه دارند. نگارنده پس از اشاره به پیشینة تاریخی و اهمیت تبلیغات، به انواع تبلیغات در سه دسته ـ عمدی و غیرعمدی، علنی و غیرعلنی و پشت پرده ـ پرداخته و در پایان ارکان تبلیغات ـ پیام‌رسان، پیام، وسیلة ارتباطی پیام و ویژگی‌های پیام‌گیران ـ را مورد بررسی قرار داده است.

سابقة دین و دین‌پژوهی به درازای تاریخ تمدن بشری است. بی‌شک مطالعه و بررسی ادیان در گرو شناخت دقیق «دین» از چشم‌اندازهای گونه‌گون است. در میان رهیافت‌های متفاوت به دین، سه رهیافت مردم‌شناسان، جامعه‌شناسان و مورخان مورد بررسی قرار گرفته و از میان روش‌های مختلفی که دانشمندان برای پژوهش دربارة موضوع کلی «دین» برگزیده‌اند، از روش‌های مکتب اصالت تحویل، فرضیة تکامل، مکتب کارکردگرایی، ساختارگرایی، فرافکنی، روانشناسان، مردم‌شناسان و جامعه‌شناسان به گونه‌ای مختصر و گذرا نیز سخن به میان آمده است.

سنن و روایات پیامبر(ص) و امام معصوم(ع) در طی تاریخ پرفراز و نشیب خود، با حوادث و نابسامانی‌های مختلفی روبرو شده که این حوادث بر میزان اصالت و خلوص آن تأثیر گذاشته است و بدون تردید استفاده مناسب از سنن و روایات موجود، جز با شناخت علمی احادیث و تمیز موارد سره از ناسره امکان‌پذیر نخواهد بود. در این میان شناسایی احادیث جعلی و تأثیر علل و عوامل مختلف در پیدایش و جعل احادیث موضوعه اهمیت دوچندان می‌یابد. در این نوشتار، اهمیت پرداختن به احادیث جعلی، منشأ اختلاف مردم در حدیث، زمینه‌ها و انگیزه‌های سیاسی، دینی، مذهبی، تبلیغاتی، اجتماعی و اقتصادی جعل حدیث مورد بررسی قرار گرفته است.

نخستین گام در راه فهم قرآن، شناخت دقیق واژه‌های آن است. فهم دقیق دایره‌های معنایی واژه‌های هر متنی در گرو شناسایی فضای آن متن است. بنابراین برای دستیابی به مراد الهی و فهم معنای واژه‌های قرآنی، باید از خود آیات قرآن بهره جست. این نوشتار برپایة این نظریه به تحقیق و بررسی اصطلاح «اولواالاباب» در آیات گونه‌گون قرآن پرداخته، دایره‌های معنایی این اصطلاح را در پرتو آیات قرآن بیان کرده است.