جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الخِصال کتابی عربی نوشته محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی مشهور به شیخ صدوق (درگذشت ۳۸۱ هجری) از فقها و محدثان شیعه در قرن چهارم هجری است. شیخ صدوق در این کتاب، روایاتی درباره مسائل اخلاقی و اعتقادی جمع‌آوری کرده و روایات را، به تناسب اعدادی که در آن احادیث به کار رفته، دسته‌بندی نموده است. الخصال اولین کتابی بوده که به این سبک نگاشته شده است. شیخ صدوق با تحقیق در تألیفات مشایخ و علمای بزرگ گذشته، دریافته که آنان در بخش‌های مختلف علوم، کتاب‌هایی نگاشته‌اند؛ اما درباره رابطه میان اعداد و صفات پسندیده و ناپسند چیزی نگاشته نشده است. او با توجه به فایده فراوان این موضوع برای جوینده علم، بر آن شد تا برای تقرب به درگاه الهی دست به نگارش چنین کتابی بزند تا به پاداش الهی و خوشبختی و رحمت خداوند متعال نایل گردد. کتاب خصال با وجود حجم کم، دائرةالمعارف بزرگی از معارف اسلامی و احکام حلال و حرام است و به مباحث تاریخی، تفسیر قرآن، نکات فلسفی و مسائل سیاسی نیز اشاره دارد. روایات این کتاب از نظر موضوع بسیار گسترده است و درباره هر یک از موضوعات اخلاقی و عقیدتی روایاتی نقل شده که به شکلی با اعداد در ارتباط‌اند. کتاب حاضر شامل ۱۲۵۵ حدیث است و در ۲۶ باب مجزا تنظیم گردیده. عنوان بندی باب‌ها بر اساس ارقام است بدین شکل که روایات شامل یک خصلت در یک باب آمده و شامل دو خصلت در بابی و شامل سه خصلت در بابی دیگر و... روایات این کتاب از نظر موضوع بسیار گسترده است و درباره هر یک از موضوعات اخلاقی و عقیدتی روایاتی نقل شده که به شکلی با اعداد در ارتباطند، مانند: - یک صفت از دوستی دنیا، یک صفت در برابر پنج خصلت - دو صفت شیعه - تا سه خصلت در کسی نباشد مؤمن نیست - چهار چیز در چهار مورد پذیرفته نیست - نشانه‌های ایمان پنج چیز است - هر کس شش عمل را انجام دهد به بهشت می‌رود - رسول خدا هفت چیز را منع فرمودند - نماز هشت گروه پذیرفته نمی‌شود - حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیهم نزد خداوند نه نام دارد - امام ده خصلت دارد - اهل بهشت یکصد و بیست گروه هستند و...

مُستَدرَكُ الوَسائل و مُستَنبَطُ المَسائل مشهور به مستدرک کتابی دربردارنده احادیث فقهی است. این کتاب برای تکمیل و استدراک کتاب وسائل الشیعه نگاشته شده است و مهم‌ترین اثر میرزای نوری به شمار می‌آید.

مُستَدرَكُ الوَسائل و مُستَنبَطُ المَسائل مشهور به مستدرک کتابی دربردارنده احادیث فقهی است. این کتاب برای تکمیل و استدراک کتاب وسائل الشیعه نگاشته شده است و مهم‌ترین اثر میرزای نوری به شمار می‌آید.

مُستَدرَكُ الوَسائل و مُستَنبَطُ المَسائل مشهور به مستدرک کتابی دربردارنده احادیث فقهی است. این کتاب برای تکمیل و استدراک کتاب وسائل الشیعه نگاشته شده است و مهم‌ترین اثر میرزای نوری به شمار می‌آید.

ترجمه اصول كافى، تألیف ثقةالاسلام كلينى كه توسط آقاى حاج سيد‌ ‎جواد مصطفوى، ترجمه و شرح گرديده است. وى این شرح را در سال 1344ق به زبان فارسی به پایان رسانيده است. با توجه به مقدم بودن ترجمه كمره‌اى بر این ترجمه، مصطفوى از آن ترجمه اثر پذيرفته و حتى صفحه‌پردازى کتاب مصطفوى هم همانند کتاب كمره‌اى است. شرح مصطفوى، مختصرتر از كمره‌اى است و ترجمه وى روان‌تر و گوياتر. برابرى این دو ترجمه، چنان است كه گويى مترجم دوم، ترجمه پيشين را اصل قرار داده و آن را اصلاح و روان‌تر كرده و شرح‌هایى را كه طولانى و زايد ديده، حذف و يا مختصرتر كرده است. البته شرح ترجمه دوم از فيض كاشانى نقل شده و گاه عين عبارات مجلسى است كه مترجم پيشين در ترجمه‌اش آورده است. متن عربى این کتاب با نسخه اصول كافى كه جناب آقاى على‌اكبر غفارى با نسخه علامه مجلسى و شيخ حر عاملى اعلى الله مقامهما مقابله و تصحيح شده است. کتاب حاضر با مقدمه‌اى از مترجم محترم درباره اهميت و ارزش کتاب كافى و چرا این کتاب توسط ايشان نوشته شده، آغاز گرديده است. همچنين از شخصيت و آثار مؤلف، مطالبى عنوان گرديده است. بعد از مقدمه، کتاب اصول كافى آورده شده كه در هر صفحه، بالاى آن متن عربى و در پايين ترجمه و شرح آورده شده است. مترجم مى‌گويد: ترجمه کتاب حديثى؛ مانند کتاب شريف كافى كار مشكلى است كه بر اهل فن پوشيده نيست، خصوصا اگر مترجم در عين این كه می‌خواهد مطالب متن را با تمام جزئيات و خصوصيات آن در قالب الفاظ فارسی بريزد، سعى و كوشش در روانى و سليس بودن آن نيز داشته باشد، كه راستى كار دشوارى است، و این بنده تا آنجا كه در خور وقت و حوصله‌ام بود به توفيق خداى منان تمام این جهات را در نظر گرفتم. ضمنا بايد تذكر دهم كه در شرح و توضيح احاديث بيشتر از کتاب مرآة العقول مجلسى(ره) و گاه نيز از کتاب وافى فيض(ره) استفاده، و در برخى جاها از کتاب ديگر اقتباس گرديد: و به جز- چند جاى معدود هر جا مطلبى از این کتاب‌ها نقل كرديم با نام بردن مؤلفين محترم مشخص شده است. اين شرح و ترجمه، داراى روش و خصوصيات زير است: در احاديثى كه روشن و واضح به نظر رسيده، به ترجمه تنها اكتفا شده است. روايات و احاديثى كه مجمل و مبهم بوده، توضيح داده‌ايم و آن توضيح را غالباً از همان چهار شرح انتخاب كرده و در بين هلالين (پرانتز) يا تحت عنوان توضيح نوشته است. كلمات و جملاتى كه نسخه بدل داشته و يا آن كه متحمل چند معنى بوده است، نسخه و احتمال زائد را ميان این علامت [] قرار داده است. به رواياتى كه مضامينش برای مسلمين پاکدل و بى‌آلايش و راسخ، قطعى و روشن بوده و برای كسانى كه اطلاع دينى كمترى دارند؛ ولى هنوز برای دستورات دينى دنبال دليل می‌گردند، استدلال شده است؛ ولى سعى شده كه استدلال‌ها به قرآن و حديث متّكى باشد و از طريقه و مذاق اهل‌بيت عصمت خارج نباشد. شماره مسلسل احاديث را هم ده بده گذاشته تا با کتاب فهرست الفاظى كه برای اصول كافى نوشته منطبق باشد. هر گاه حديثى از لحاظ مضمون مناسب حديث گذشته بوده است، به همان شماره مسلسل عطف داده است. مطالب را با سطحى هر چه نازل‌تر و قلمى هر چه ساده‌تر بيان كرده، مگر در مواردى كه از ذكر اصطلاحات ناگزير بوده، مانند بيشتر مباحث توحيد. به عقيده مترجم در ميان پنجاه تأليفى كه درباره کتاب كافى شده است، از لحاظ شرح و توضيح مطالب و حلّ مشكلات و استدلال بر مطالب نظرى آن چهار شرح امتياز و شهرت دارد: شرح صدر المتألهين، معروف به ملاصدراى شيرازى است كه چاپ شده، آن مقدار 500 حديث از اصول كافى است و طبق مذاق آن مرحوم احاديث و اخبار با عينك فلسفه و عرفان ملاحظه شده است. کتاب وافى تأليف ملامحسن فيض كاشانى شاگرد صدر المتألهين است كه یکى از كتب اربعه متأخره محسوب مى‌شود و احاديث را از نظرى نزدیک بنظر استادش بيان میكند. کتاب مرآة العقول علامه مجلسى(ره) متوفى بسال 1111 كه شايد متأخرترين شرح چاپ شده عربى اصول كافى و در نتيجه كامل‌ترين آنها باشد. و احاديث، بيشتر از نظر افكار فقهاء و محدثين بيان و توضيح شده است. شرح ملا صالح مازندرانى متوفى به سال 1080 است. مترجم فقط برگزيده كلمات این چهار شرح را انتخاب و اختصار كرده است و به فارسی ترجمه نموده و در مواردى به اقتضاى تغيير محيط و زمان با وجود اعتراف به استحكام پايه‌گذارى ايشان، سبک توضيح و استدلال را تغيير داده و يا توضيح و استدلالى را كه آنها نگفته و لازم بوده و اگر احيانا نظرى بر خلاف انظار آن بزرگان داشته با كمال احترام تذكر داده‌است.

مطالعات حدیثی خاورشناسان دامنه ی گسترده ای دارد و نگاشته های آنان در این حوزه، حجم زیادی از کتابخانه های تخصصی حدیث را به خود اختصاص داده است. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مطالعات حدیثی خاورشناسان رشد چشم گیری یافت و هم زمان، در کنار رجوع به منابع حدیثی اهل سنت، تحلیل و بررسی متون روایی شیعه، به طور ویژه در دستور کار شرق شناسان قرار گرفت. میزان این پژوهش ها، از ده ها رساله، کتاب و مقاله فراتر رفته، و دامنه ی آن، کم و بیش تمامی انواع شاخه های حدیث پژوهی در شیعه را شامل می شود. آگاهی از روش پژوهش، نتایج علمی، دغدغه ها و شبهه های خاورشناسان به مثابه یک نگاه بیرونی به دین چنان اهمیت دارد که امروزه، بررسی و نقد نوشته های آنان به عنوان یک رشته ی علمی، مورد اهتمام مسلمانان قرار گرفته است. علی رغم آنکه پژوهشگران مسلمان بسیاری به تحلیل و نقد مطالعات خاورشناسی در حوزه ی قرآن کریم و حدیث همت گماشتند، اما در زمینه ی شناخت و نقد مطالعات خاورشناسان با تمرکز بر حدیث شیعه، فعالیت های بسیار اندکی انجام شده است. کتاب پیش رو، بر اساس ضرورت گفتمان نقد آثار خاورشناسان در زمینه ی مطالعات حدیثی شیعه، نخست به شناسایی آثار آنان و سپس، به تبیین مسئله ها، اندیشه ها و مبانی فکری، و جریان ها و رویکردهای شرق شناسان پرداخته است. آنجه در این کتاب به آن پرداخته می شود: فصل اول: کلیات- دراین فصل تعریف مفاهیم پژوهش به همراه مروری کوتاه بر پیشینه ی مطالعات خاورشناسان در حدیث شیعه آمده است. فصل دوم: گونه شناسی و تحلیل ساختاری پژوهش ها- در این فصل تلاش شده است تا با شمارش دقیق و کامل مجموعه ی اقدامات پژوهشی خاورشناسان در حدیث شیعه، تحلیل درست و منطقی از برآورد آثار آنان صورت گیرد. بدین منظور، ابتدا گفتاری با عنوان «الگوهای طبقه بندی پژوهش های حدیثی خاورشناسان» ذکر می شود و مقصود آن است که به یک دسته بندی درست و منطقی از مجموعه ی فعالیت های حدیثی آنان دست یابیم. بر اساس مأخذشناسی و گونه شناسی صورت گرفته و نتایج حاصله از آن، نمونه هایی از پژوهش های به روش توصیفی گزارش خواهند شد. در نتایج این فصل به مهم ترین خاورشناسان در حوزه ی مطالعات حدیثی شیعه و شاخص ترین آثار نیز اشاره می شود. فصل سوم: تحلیل ادوار تاریخی و روش های پژوهش- در این فصل بازشناسی و تحلیل عرصه ها و مسئله های خاورشناسان در حدیث شیعه انجام شده است. همچنین دو بخش «خاستگاه ها، ادوار و تطور» و «روش شناسی» مطالعات خاورشناسی در حوزه ی حدیث شیعه بررسی شده است. فصل چهارم: بازشناسی و تحلیل عرصه ها و مسئله ها- در این فصل با توجه به شاخص ترین آثار و اندیشه های خاورشناسی در حوزه ی حدیث شیعه و نیز در نظر گرفتن تطور رویکردی و تاریخی و روش های پژوهشی ایشان، مهم ترین و برجسته ترین عرصه ها و مسائل فکری مطالعاتی خاورشناسان شناسایی شده، به واکاوی دیدگاه های گوناگون، بیان نکته های افتراق و اشتراک و نیز برجسته سازی موارد نقدخیز پرداخته است. بنابراین هدف این فصل تحلیل و نقد اندیشه ها بوده است. فصل پنجم: بررسی و تحلیل آسیب ها و امتیازها- در این فصل آسیب ها و امتیازهای فعالیت علمی خاورشناسان در حدیث شیعه بیان شده است. این فصل به دو بخش «آسیب ها در مطالعات خاورشناسان در حدیث شیعه» و «نقاط قوت و مزایای خاورشناسان در حدیث شیعه» تقسیم می شود.