جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

روان‌شناسی کمال با موضع‌گیری در مقابل مکاتب زمان خویش ازجمله؛ روان‌کاوی و رفتارگرایی کوشید جنبه‌های مغفول‌مانده روان انسان را در کانون توجه خود قرار دهد. نظریه‌پردازان این مکتب سعی کرده‌اند در پژوهش‌ها و تحقیقات خود، هنر به‌کارگیریِ تمامی توانایی‌های انسان کمال‌یافته را به نمایش بگذارند. از طرفی کتب منتخب عرفانی (اسرارالتوحید، کیمیای سعادت، فیه ما فیه، مقالات شمس) نیز طرح‌ها و الگوهایی از انسان کمال‌یافته را مطابق با معیارهای دینی و ذهنیت عرفانی مطرح کرده‌اند و از امکان کمال آدمی در یک نظام ارزشی و اخلاقی مقبول سخن گفته‌اند؛ از این‌رو هدف پژوهش حاضر، بازخوانی اندیشه‌ها و گفتارهای گنجانده‌شده در چهار کتاب مذکور بر مبنای روان‌شناسی کمال است. روش کار در پژوهش پیش رو به‌ صورت توصیفی-تحلیلی ، بهره‌برداری از منابع کتابخانه‌ای و استخراج داده‌ها به روش تحلیل محتوای کیفی است. یافته‌های این پژوهش، گویای این است که ابوسعید ابوالخیر، غزالی، مولانا و شمس تبریزی همچون روان‌شناسان کمال با شناخت جامعی که از انسان داشته‌اند به نیازها و لذایذ او توجه داشته؛ اما ماندن در آن‌ها را شایسته انسان نمی‌دانند و باور دارند انسان برای هدفی والاتر خلق شده است که آن را با شاخصه‌هایی از «کمال» نشان می‌دهند؛ اما به دلیل نگاه «خدامحور» عرفای نام‌برده، شاخصه‌هایی که آنان برای انسان کمال‌یافته احصا می‌کنند شامل دو گزاره است: 1.شاخصه‌هایی که فرد کمال‌یافته در زندگی بیرونی و جامعه از آن برخوردار است و نسبتا با آرای روان‌شناسان کمال هم‌خوانی دارد. 2.شاخصه‌هایی که حول محور دین می‌گردد و بینش عارفانه و خدامحورانه عرفای مذکور در آن نقش دارد.

محبت و معرفت یکی از مهم‌ترین درون‌مایه‌های فرهنگ اسلامی و ادبیات عرفانی بوده و در آثار بزرگان ادب و عرفان بازتاب‌های گوناگونی داشته است. امام محمّد غزالی طوسی، یکی از مشهورترین دانشمندان اسلام و ایران در قرن پنجم است که در آثارخود به ویژه در کیمیای سعادت و احیاء علوم الدین به خوبی ازآن استفاده کرده و دیدگاه‌های نوی را ارایه داده است. این مقاله با هدف بررسی و تحلیل جایگاه عشق و معرفت در آثار غزالی با روش پژوهشی توصیفی- تحلیلی نگارش شده است. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که غزالی در باب محبت به ندرت از واژه عشق استفاده می‌کند و محبت را به عکس اغلب عارفان و طرفداران مکتب عرفانی بر عشق ترجیح می‌دهد. معرفت در آثار وی اعم ازحسی، عقلی و شهودیست هر چند که تنها راه وصول به کمال و حقیقت را معرفت شهودی می‌شناسد سو برای رسیدن به معرفت شهودی، تلاش و مجاهدت و تزکیه نفس سالک را ضروری می‌داند.