جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از غرایبِ تاریخِ فلسفه است که یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین نظریه‌های اخلاق ــ یعنی نظریه‌ی اخلاقِ کانت ــ در قالبِ کتابی واحد در دسترس نیست. از میانِ سه اثرِ اصلیِ کانت در اخلاق، بنیانگذاری برای مابعدالطبیعه‌ی اخلاق، نقدِ عقلِ عملی و مابعدالطبیعه‌ی اخلاق، اولینِ آن‌ها در کانونِ علاقه‌ی فلسفی بوده و هست. حتی امروزه نیز هنوز از نظرِ بسیاری کسان لُبِ اخلاقِ کانتی در تلقیِ او از اراده‌ی خیر و در آموزه‌ی اَمرِ بی‌قیدوشرط خلاصه می‌شود. اما با مطالعه‌ی نقدِ دوم آشکار می‌شود که چنین چیزی عینِ تقلیلِ فلسفه‌ی اَخلاقِ کانت است. گستره‌ی موضوعیِ نقدِ دوم به واقع فوق‌العاده است. کانت پیش‌تر سه پرسش طرح کرده بود: «چه می‌توانم بدانم؟ چه می‌بایست بکنم؟ به چه می‌توانم امید ببندم؟». در نقدِ عقلِ عملی، اولاً، نتایجِ نقدِ نخست تأیید می‌شود؛ ثانیاً، آموزه‌ی اَمرِ بی‌قیدوشرط از طریقِ امرِ واقعِ عقلِ محض توضیح داده می‌شود و این امید که کوششِ فضیلتمندانه چه‌بسا بیهوده نباشد در پرتوِ آموزه‌ی خیرِ اعلی موجه می‌گردد. ثالثاً، کانت با سه اصلِ موضوعه‌ی آزادی، نامیرایی و خدا ــ به جای پاسخ دادن به این پرسش که به چه می‌توانم امید ببندم ــ به این پرسش پاسخ می‌دهد که من به‌مثابه‌ی سوژه‌ای اَخلاقی باید به چه چیزی معتقد باشم تا قانونِ اَخلاق موهوم نباشد. بنابراین، در نظرِ کانت معنای تکلیف‌گرایانه‌ی اَخلاق در تکلیف‌های ما در قبالِ کنش خلاصه نمی‌شود؛ از نظرِ او، ما در مقامِ سوژه‌هایی اَخلاقی باید به وُجودِ خدا و نامیراییِ نفْس معتقد باشیم. این اعتقاد از منظرِ عملی گریزناپذیر است.

از غرایبِ تاریخِ فلسفه است که یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین نظریه‌های اخلاق ــ یعنی نظریه‌ی اخلاقِ کانت ــ در قالبِ کتابی واحد در دسترس نیست. از میانِ سه اثرِ اصلیِ کانت در اخلاق، بنیانگذاری برای مابعدالطبیعه‌ی اخلاق، نقدِ عقلِ عملی و مابعدالطبیعه‌ی اخلاق، اولینِ آن‌ها در کانونِ علاقه‌ی فلسفی بوده و هست. حتی امروزه نیز هنوز از نظرِ بسیاری کسان لُبِ اخلاقِ کانتی در تلقیِ او از اراده‌ی خیر و در آموزه‌ی اَمرِ بی‌قیدوشرط خلاصه می‌شود. اما با مطالعه‌ی نقدِ دوم آشکار می‌شود که چنین چیزی عینِ تقلیلِ فلسفه‌ی اَخلاقِ کانت است. گستره‌ی موضوعیِ نقدِ دوم به واقع فوق‌العاده است. کانت پیش‌تر سه پرسش طرح کرده بود: «چه می‌توانم بدانم؟ چه می‌بایست بکنم؟ به چه می‌توانم امید ببندم؟». در نقدِ عقلِ عملی، اولاً، نتایجِ نقدِ نخست تأیید می‌شود؛ ثانیاً، آموزه‌ی اَمرِ بی‌قیدوشرط از طریقِ امرِ واقعِ عقلِ محض توضیح داده می‌شود و این امید که کوششِ فضیلتمندانه چه‌بسا بیهوده نباشد در پرتوِ آموزه‌ی خیرِ اعلی موجه می‌گردد. ثالثاً، کانت با سه اصلِ موضوعه‌ی آزادی، نامیرایی و خدا ــ به جای پاسخ دادن به این پرسش که به چه می‌توانم امید ببندم ــ به این پرسش پاسخ می‌دهد که من به‌مثابه‌ی سوژه‌ای اَخلاقی باید به چه چیزی معتقد باشم تا قانونِ اَخلاق موهوم نباشد. بنابراین، در نظرِ کانت معنای تکلیف‌گرایانه‌ی اَخلاق در تکلیف‌های ما در قبالِ کنش خلاصه نمی‌شود؛ از نظرِ او، ما در مقامِ سوژه‌هایی اَخلاقی باید به وُجودِ خدا و نامیراییِ نفْس معتقد باشیم. این اعتقاد از منظرِ عملی گریزناپذیر است.

قد عقل عملی دومین انتقاد از فیسلوف مطرح و تاثیرگذار آلمانی امانوئل کانت است که در سال 1788 منتشر شد. این مقاله دنباله ی نقد عقل محض کانت است که اولین انتقاد او بوده است و به فلسفه ی اخلاقی او می پردازد. نقد دوم تأثیر مهمی در توسعه بعدی حوزه اخلاق و فلسفه اخلاق داشت ، این کار با دکترای علوم یوهان گوتلیب فیشته آغاز شد و در قرن بیستم به نقطه اصلی مرجع فلسفه اخلاقی دونتولوژیک تبدیل شد. کانت در این کتاب توضیح می دهد که این مطلب چگونه باید دنبال شود. بیشتر این دو فصل به مقایسه وضعیت عقل نظری و عملی می پردازند و بنابراین در مورد چگونگی مقایسه نقد عقل عملی با نقد عقل محض بحث می شود. نقد عقل عملی ، نوشته شده توسط فیلسوف و نویسنده ی افسانه ای امانوئل کانت ، به طور گسترده ای یکی از بزرگترین متون کلاسیک و تاریخی در تمام دوران شناخته شده است. این متن کلاسیک عالی مطمئنا نسل کاملا جدیدی از خوانندگان را به خود جذب خواهد کرد. برای بسیاری ار افراد ، خواندن نقد عقل عملی نیازمند گذراندن دوره های مختلف و برنامه های درسی متناسب است. و برای دیگران که به سادگی از خواندن قطعات بی انتهای فلسفی لذت می برند ، این کتاب ارزشمند، که توسط ایمانوئل کانت نوشته شده است بسیار توصیه می شود. از غرایب تاریخ فلسفه است که یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین نظریه‌های اخلاق یعنی نظریه‌ی اخلاق کانت در قالب کتابی واحد در دسترس نیست. از میان سه اثر اصلی کانت در اخلاق، بنیانگذاری برای مابعدالطبیعه‌ی اخلاق، نقد عقل عملی و مابعدالطبیعه‌ی اخلاق، اولین آن‌ها در کانون علاقه‌ی فلسفی بوده و هست. حتی امروزه نیز هنوز از نظر بسیاری کسان لب اخلاق کانتی در تلقی او از اراده‌ی خیر و در آموزه‌ی امر بی‌قیدوشرط خلاصه می‌شود. اما با مطالعه‌ی نقد دوم آشکار می‌شود که چنین چیزی عین تقلیل فلسفه‌ی اخلاق کانت است. گستره‌ی موضوعی نقد دوم به واقع فوق‌العاده است. کانت پیش‌تر سه پرسش طرح کرده بود: «چه می‌توانم بدانم؟ چه می‌بایست بکنم؟ به چه می‌توانم امید ببندم؟». در نقد عقل عملی، اولا، نتایج نقد نخست تأیید می‌شود؛ ثانیا، آموزه‌ی امر بی‌قیدوشرط از طریق امر واقع عقل محض توضیح داده می‌شود و این امید که کوشش فضیلتمندانه چه‌بسا بیهوده نباشد در پرتو آموزه‌ی خیر اعلی موجه می‌گردد. ثالثا، کانت با سه اصل موضوعه‌ی آزادی، نامیرایی و خدا به جای پاسخ دادن به این پرسش که به چه می‌توانم امید ببندم به این پرسش پاسخ می‌دهد که من به‌مثابه‌ی سوژه‌ای اخلاقی باید به چه چیزی معتقد باشم تا قانون اخلاق موهوم نباشد. بنابراین، در نظر کانت معنای تکلیف‌گرایانه‌ی اخلاق در تکلیف‌های ما در قبال کنش خلاصه نمی‌شود؛ از نظر او، ما در مقام سوژه‌هایی اخلاقی باید به وجود خدا و نامیرایی نفْس معتقد باشیم. این اعتقاد از منظر عملی گریزناپذیر است.

این نقد نیز همانند نقد عقل محض به دو بخش «عناصر» و «روش شناسی» تقسیم شده است. بخش عناصر آن نیز همانند بخش «عناصر» نقد عقل محض به دو دفتر «آنالیتیک یا تحلیل» و «دیالکتیک یا جدل» تقسیم می شود. ولی تفاوت هایی اساسی نیز میان آنها موجود است. از جمله اینکه ماحصل «تحلیل» در نقد نخست این است که معرفت مشروع و راستین معرفتی است که به شهود (ادراک حسی) وفادار بماند و پا را از دایرۀ تجربه ممکن فراتر نگذارد. ولی دستاورد «تحلیل» در نقد دوم این است که عمل اخلاقی راستین، عملی است که از قید هرگونه امر تجربی محسوس آزاد باشد و فقط از عقل محض نشأت بگیرد. در حالی که در نقد نخست هرگونه عقل (که در اینجا عقل نظری است) که از قید تجربه آزاد گردد، متعالی می شود و عملکردی ناصواب و نامشروع دارد، در نقد دوم عکس مطلب صادق است، به این معنا که عقل عملی در صورت وابستگی به تجربه متعالی و نامشروع می شود. در دفتر «جدل» نقد دوم نیز همانند نقد نخست، نشان می دهد که عقل محض با تعارض هایی مواجه است. اگر نتیجۀ تعارض های عقل نظری عمدتاً سلبی است و این تعارض ها حکایت از آن دارند که راه عالم معقول (ماوراء طبیعت) به روی ما بسته است، ولی در «جدل» عقل عملی، به نتایجی ایجابی دست پیدا می کنیم. مسائلی که در نقد نخست، عقل نظری در مورد آنها لاادری گری پیشه کرده بود و در بهترین حالت صرفاً امکان آنها را می پذیرفت در اینجا واقعیت شان به اثبات می رسد. نقد نخست مفاهیم اختیار، جاودانگی نفس و خدا را اثبات ناشده و حتی غیر قابل اثبات قلمداد کرد به این دلیل که هر گاه عقل در مقام اثبات آنها برآید، دستخوش تناقض گویی می شود ولی در نقد عقل عملی اثبات می شود که این مفاهیم، مفاهیمی تهی و عاری از مفاد و مصداق نیستند و حقیقتی در ازای آنها وجود دارد.

نقد عقل عملی (به آلمانی: Kritik der praktischen Vernunft) یا نقد دوم از مهم‌ترین آثار ایمانوئل کانت است که در آن به مبانی فلسفه اخلاق می‌پردازد. پروژه نقادی کانت شامل ایجاد محدودیت‌هایی برای حوزه‌هایی بود که ذهن می‌توانست در آن‌ها تأمل کند. کانت با تمایزگذاری بین پدیدارها (فنومن‌ها) و اشیا در خود (نومن‌ها)، ذهن را تنها دارای قابلیت شناخت پدیدارها دانست و نومن‌ها را از حوزه شناخت عقل انسان خارج کرد. کانت اما در نقد دوم کوشید به پرسش ((چه باید کرد؟)) پاسخ بدهد و با استنتاج عقلانی قاعده طلایی، حوزه عقل عملی را مشخص کند. نقد عقل عملی یا نقد دوم فلسفه اخلاق عصر روشنگری است، بدون توجه به منفعتی که عمل اخلاقی برای انسان دارد.