جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع پژوهش حاضر، بررسی و شرح احوال و آرای «سید حیدر آملی (720ـ782هـ .ق) است. سید حیدر، یکی از پیشگامان و بزرگان عرفان شیعی بوده است. نگارنده در بخش نخست اثر، زندگی، شخصیت و آثار سید حیدر را معرفی کرده است. بخش دوم به پژوهش در باب وجود و تعریف حدود وجود ارتباط توحید با وجود، اقسام و شروط آن و دیدگاه آملی در این باره اختصاص یافته است. در بخش سوم، معرفت و دشواری‌های آن از دیدگاه سید حیدر، ماهیت و رابطة آن با علم به صورت مطلق، شروط و ارزش آن، اقسام و مراتبش بررسی شده است. مسأله ختم اولیا و ارتباط نبوّت با ولایت و وجود به شکل عام، از دیدگاه سید حیدر، در بخش چهارم اثر تحلیل شده است. اخلاق و اسرار عبادات و تأویل قرآن، از موضوعات دیگری است که در این مجموعه مورد مطالعه قرار گرفته است.

واژه مرگ در عرف عام به معناي مرگ طبيعي است اما در اصطلاح فلسفه و عرفان در باب انحاي ديگري از مرگ سخن به ميان آمده است. در کلمات عرفا مرگ ابيض، مرگ اخضر، مرگ احمر و مرگ اسود که عبارت است از خارج شدن از هرگونه آميختگي با خواسته‌هاي نفساني مطرح شده است. يکي ديگر از تقسيم‌بندي‌هايي که در باب مرگ ارائه شده و فلاسفه و عرفا در مورد آن اتفاق نظر دارند تقسيم مرگ به مرگ طبيعي، مرگ اضطراري و مرگ اختياري است. هدف کتاب حاضر بررسي مرگ اختياري از نگاه ابن سينا و سيد حيدر آملي است.

«حديث حقيقت» كه كميل از امام علي (ع) نقل كرده، مضامين عاليه‌يي دارد و بزرگاني همچون سيدحيدر آملي بر آن شرح نوشته است. آملي در تفسير فقرة اول حديث، يعني «الحقيقة كشف سبحات الجلال من غير اشارة» به اين موضوع اشاره ميكند كه طبق اين حديث، حق تعالي در صور مظاهر ظهور دارد و در عين‌حال، اين مظاهر معدومند. اين جمله متناقض‌نما (پارادوكسيكال) است ولذا سيد حيدر در پي حل آن برآمده است. از نظر او مظاهر و ماهيات در عدم خود ثابتند و به اسم «نور الهي» كه همان وجود حق تعالي است، ظاهر ميشوند. آنها دائماً در عدمند و اين اسم ظاهر الهي است كه آن به آن، به آنها وجود ميدهد وگرنه اگر دائماً موجود باشند، وجود دادن به آنها تحصيل حاصل خواهد بود. او در پاسخ به اين امر تناقض‌نما، از تمثيل دريا و موج بهره برده است. دريا در قالب موج نمود پيدا ميكند، پس موج از جهتي هست و از جهتي نيست. با اين توضيح سيدحيدر سعي كرده تناقض‌نمايي در فقره» اول حديث را مرتفع سازد.

قرآن کریم در آیات متعدد عصمت نبی اکرم (ص) را بیان کرده است. با وجود این آیات موهم عتاب و توبیخ نسبت به پیامبر با عصمت ایشان ناسازگار می نماید. از نظر متکلمان اسلامی عصمت امری پذیرفته شده است اما در باب حدود آن نظریه های مختلفی طرح شده است. علامه سید حیدر آملی عارف شیعی قرن هشتم و شارح آثار ابن عربی با تطبیق نظریه انسان کامل بر نبی اکرم (ص)، گستره عصمت ایشان را فراتر از تلقی متکلمان می داند. او با محور قرار دادن این دیدگاه که فهم قرآن مراتبی دارد جمع عصمت نبی با آیات عتاب را به گونه ای دقیق تر تفسیر کرده است. در این نوشتار دیدگاه سید حیدر آملی در شش محور بازشناسی و حمع بندی می شود که سید در اکثر موارد، خطای آیات را ظاهرا نسبت به پیامبر ودر واقع مربوط به سایر مسلمانان می داند و معتقد است استغفار پیامبر اکرم (ص) دلالت بر خطاب آیات موهم عتاب نسبت به پیامبر ندارد و نشانه گناه شرعی نیست، بلکه می توان آن را از باب حسنات الابرار سیئات المقربین یه ترک اولی تعبیر کرد.

جامعۀ امروز جهانی که طعم تلخ دوری از معنویت و عرفان را در چند قرن گذشته احساس کرده، عطش وافری به طرح اندیه های افرادی عارف و اندیشمند از قبیل سیدحیدر آملی دارد. بشریتی که تحت تاثیر آموزه های مدرنیته و جایگزین کردن عقلانیت ابزاری در خدمت غریزه، از عقل اصیل که موهبت الهی است محروم شد و به تبع آن، اخلاق و معنویت را در یک میزان بسیار وسیعی از دست داد تا جایی که به تعبیرمارتین هایدگر "بزرگترین مشکل بشریت امروز گریز از تفکرست و مشکل تر از آن، این است که او خود را متفکر نیز می داند".