جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده:سوره مبارکه اسراء پنجاهمین سوره قرآن کریم است که بنابر قول مشهور، در سال یازدهم هجری برپیامبر(ص) نازل گردیده است و دارای ۱۱۰آیه می باشد.آیات این سوره را می توان به بخش های مختلفی تقسیم بندی کرد از جمله آیات مربوط به مساله معراج نبی (ص)، باغ فدک ,شجره ملعونه، پرسشگران از روح و.....که فرقین برای این آیات اسباب النزول های متفاوتی ذکر کرده اند با عنایت به اهمیت روایات اسباب النزول در آرای تفسیری ،این پرسش مطرح می شود که پیرامون سورهاسراء چه اسباب النزول هایی در کتاب های تفسیری و روایی مطرح شده است؟ این پایان نامه درصدد آن است با اتخاد روش توصیفی –تحلیلی؛ پس از معرفی تفصیلی سوره اسراء دیدگاه مفسران شیعه و اهل سنت را راجع به اسباب النزول آیات مختلف اینسوره مورد بررسی و تحلیل قرار دهد و دیدگاه صحیح را مشخص نماید.در ضمن میزان تاثیر روایاتاسباب النزولبرآرای تفسیری که از سوی مفسران فرقین صادرمی شود، نیز مورد بررسی قرار می گیرد. دستاورد هایحاصله از پژوهش حاکی از این مطلب است که با توجه به حجم انبوه روایات اسباب النزول سوره اسراء؛ از نظر شیعه تنها روایاتی مورد پذیرش هستندکه از معصومین (ع) با اسناد صحیح نقل شده باشد و اهل سنت نیز تنها روایاتی را می پذیرند که مطابق با سیره رسول خدا(ص)و کلام صحابهباشد .روایات اسباب النزول آیات مختلف این سوره,تاثیر بسیاری بر رای نهایی مفسران نهاده است تا حدی که دربرخی موارد,روایات اسباب النزول، جزء ابزارمفسر جهت صدور آرای تفسیری است و بدون روایات اسباب النزول ، نظر قطعی در تفسیر آیه مشکل است. کلیدواژگان: قرآن کریم، اسباب النزول، سوره اسراء، شیعه، اهل سنت،

تحلیل مفاهیم واژگان و اصطلاحات کلیدی قرآن مستلزم، یک رویکرد پویا، نظامند و هدفمند است ، این واژگان و اصطلاحات که شبکه‌ای از مفاهیم مرتبط با هم و متکی بر یکدیگر را تشکیل می دهند در چارچوب نظام کلی قرآن قابل فهم و توضیح است. روش معناشناسی ایزوتسو بعنوان روشی نظامندو متناسب با مطالعات قرآنی می تواند ما را به درک دقیقی از معانی واژگان و اصطلاحات کلیدی قرآن برساند. در این روش واژگان و اصطلاحات در ارتباط با مفاهیم دیگر و مبتنی بر رابطه جانشینی و هم نشینی معنا یابی می شود. هم چنین با این روش می توان انسجام آیات و سوره ها وارتباط آنها را با هم بررسی کرد و به معنی و درک جدید و دقیقی از مفاهیم قرآنی نائل شد. یکی از واژگان مهم وکلیدی قرآن کریم واژه «توکّل» است که خود مستقیما ۴۴ بار در آن به کار رفته است.توکل در زندگی انسان اهمیت زیادی دارد و یکی از موثرترین راهها برای مقابله با ناامیدی و عواقب زیان بار آن است و در روایات مختلف نیز مورد تاکید قرار گرفته است. به همین دلیل از گذشته تاکنون پژوهش های متفاوتی در رابطه با معنایابی توکل صورت گرفته است که غالبا بر اساس مطالعات و روش های سنتی (بدون روش) بوده که معمولا در آنها تفاسیر و دیدگاه های شخصی دخیل بوده اند و درک دقیقی ازآن بدست نیامده است. این پژوهش در نظر دارد با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از معنا شناسی ایزوتسو که معنا را در بطن نظام فکری ودر چارچوب کلی قرآن بررسی میکند نه به صورت مجزا و مستقل، این واژه را معنایابی کند. از آنجا که در این روش بررسی واژه مبتنی بر متن و در ارتباط با واژگان هم جوار و هم نشین و متقابل انجام می شود می توان با به حداقل رساندن دیدگاه های شخصی متن را در مورد معنای این واژه به سخن آورد و دیدگاه قرآن کریم را در رابطه با این مفهوم کلیدی به طوردقیق روشن نمود. نتایج حاصله از معنایابی این واژه با استفاده از این روش حاکی از این است که:۱- توکل در قرآن به معنای اظهار عجز ونیاز به خداوند واعتماد بر او و سپردن کار ها به خداوند بعد از تلاش واستفاده از ابزار دنیایی بر اساس قوانین حاکم بر هستی است. بر اساس این روش درقرآن مفاهیم دیگری همچون تفویض،رضا،تسلیم،استعاذه به عنوان واژگان مترداف توکل هستندکه سه مورد اول ازآن بالاترند اما استعاذه نوعی توکل می باشد. و مفاهیم شرک،غرور،کفر،تحیر به عنوان واژگان متضاد وایمان ، عبادت ، ربوبیت ، ولایت، صبر به عنوان عوامل توکل و کفایت خداوند،پیروزی،وکالت ویژه خداوند،جلب محبت پروردگار،عدم تسلط شیطان،صبر و واگذاری دشمان به خدا،تقویت روحیه،رستگاری در آخرت،انابه واستغفار،عزت و ولایت ویژه خداوند،شجاعت،رحمت الهی به عنوان آثار توکل در حوزه های معنایی مفهوم توکل قرار میگیرند. بر اساس این رابطه هم نشینی می توان نتیجه گرفت که وکالت خداوند در قران دو قسم است:۱- وکالتی که در آن همه موجودات خواسته،ناخواسته تحت وکالت خداوند هستند.۲-وکالت وبژه خداوند که مخصوص مومنان متوکل است.هم چنینی با مقایسه این واژه در قرآن با عصر جاهلی مشخص شد که واژه توکل در دوران جاهلی به کار نمی رفته واین مفهوم از ابداعات قرآن کریم است اما از مشتقات آن واژه های مختلفی در معناهای متفاوتی به کار می رفته است.

چکیده : قرآن کریم به عنوان یک متن ادبی دارای تمام ویژگی های هنری و زیبا شناسانه ی یک اثر هنری و ادبی است . تصویر پردازیهنری با استفادهاز عناصری مانند : " گفتگو ، حرکت ، تشخیص ، تجسیم ، مکان ، زمان ، رنگ ، موسیقی ، تقابل ، سایهو همانگی هنری"در یک متنبه تابلویی نقاشی و صحنه ایی از یک نمایش تبدیل می شود . و اینگونه به تحریک خیال و عاطفهمخاطب می پردازد و زیبائی متن ادبی را متجلی می کند .سید قطب به عنوان پایه گذار نظریه ی تصویرپردازی هنری در قرآ ناز تصویر به عنوان ابزار و اسلوب برگزیده در قرآن یاد می کند و آ ن را قاعده ایی عمومی در آن بر می شمرد ؛ که به وسیله ی تصویرحسیمعانی ذهنیخیال انگیز می شوند .سوره ی ذاریات پنجاه و یک امین سورهی قرآنو مکی است و با سوگند به عناصر طبیعت آغاز و به حتمی بودن مسأله معاد می پردازد و به داستان های حضرت ابراهیم، لوط، موسی و قومهای عاد و ثمود و نوح اشاره می کند . و عکس العمل این اقوام را در مقابل دعوت انبیا ی الهی مطرح می کند . پژوهش پیش رو با هدف تحلیل عناصر تصویر پردازی هنری در سوره ی ذاریات و مقایسه ی این موضوع در داستان پیامبران الهی " ابراهیم ، لوط ، موسی ، هود ، صالح ، نوح"در سوره های " اعراف ، یونس ، هود و صافات " بهاین نتایجدست یافته است : دو عنصر گفتگو و موسیقی در تمام صحنه ها حضور دارند و حضورعناصر دیگرمربوط به : تشخیص ، تجسیم ، مکان ، زمان ، حرکت و رنگمی شود . واژگان کلیدی : قرآن کریم ، سوره ی ذاریات ، تصویر پردازی هنری ،گفتگو.

چکیده:از مسائل مهم در حوزه علوم قرآنی، مسئله ظهر و بطن است و کتاب بحارالأنوار بزرگترین گنجینه احادیث امامیه است که بیشتر روایات ظهر و بطن قرآن کریم را در بابی مستقل در خود جای داده است، لذا اعتبارسنجی اسناد روایات این کتاب، اهمیت بسزایی در عرصه حدیث پژوهی امامیه دارد و این باب در سامان دادنِ ایدئولوژی و جهان بینی امامیه در قرآن شناسی و هستی شناسی نقشی پررنگ ایفاء می کند. پژوهش پیش رو به منظور آگاهی از میزان اعتبار سندی روایات باب ظهر و بطن از کتاب بحار الأنوار، به روش توصیفی تحلیلی، سامان یافته است، یافته های تحقیق نشان دهنده این است که در میان روایات ظهر و بطن قرآن در بحارالأنوار، نوزده روایت صحیح، و شصت و پنج روایت از جهت سندی ضعیف است که بیست و دو درصد روایات را صحیح و هفتاد و هفت درصد روایات را روایات ضعیف شامل می شوند، در نتیجه، نوزده روایت، از روایات باب ظهر و بطن، از جهت سندی قابل اعتماد می باشند. کلید واژه ها: قرآن کریم،بحار الأنوار، روایات،ظهر و بطن.

در تاريخ حديث اهل سنت، انديشه هايي را مي توان يافت که تحليل آن ها نقش بسزايي در تعامل با سنت و حديث دارد. ازجمله اين انديشه ها، باورهاي قرآنيون است که در دوران اخير رو به گسترش نهاده است. از آنجا که مباني اصحاب قرآنيون مي تواند به التقاط، بنيادستيزي و گسترش نگاه منفي به سنت منتهي گردد، تحليل علمي مباني اين جريان، تلاشي بايسته و خطير است. از همين رو در اين نوشتار کوشش شده است با روش کتابخانه اي و رويکردي تحليلي، مباني نظريه پردازان اين جريان در نفي حجيت، احراز و اثبات سنت روشن گردد. مهمترين مباني قرآنيون که در اين نوشتار بدان دست يافته و در پي نقد آن هستيم از اين قرار است: انحصار وحي الهي در قرآن، تعلق اراده الهي بر حفاظت انحصاري قرآن، انحصار تشريع در قرآن کريم، جامعيت قرآن در شرح و تفصيل همه نيازهاي ديني، انحصار جاودانگي الفاظ و معاني در قرآن، انحصار قداست الفاظ و معاني در قرآن، تفرقه انگيز بودن سنت و نفي اصالت تاريخي روايات پيامبر (ص) از جهت تدوين.

محمد عابد جابری فیلسوف معروف مراکشی در کتاب خود «مدخل الی القرآن الکریم» که بخش هایی از آن موضوع پایان نامه اینجانب است به این مطالب پرداخته شده است . 1- مراد از تعریف قرآن کریم چیست؟ اصلاً آیا قرآن کریم نیاز به تعریف دارد ؟ تعاریف گوناگونی برای قرآن کریم بیان شده که جابری در مقدمه نمونه هایی از آنها را آورده است و کوشیده تا وجود افتراق هر یک از آنها را مشخص کند .2- جابری در بخش اول این کتاب به مسائل مربوط به محیط ظهور و تاریخ قرآن کریم به مثابه وحی الهی و دعوت نبوی پرداخته است .به نظر او ادیان سه گانه و کتاب های آنها تورات و انجیل و قرآن کریم واحدند .33- بحث در باب نبی أمی و مفهوم امی بودن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پرداخته است . البته این موضوعی است که در دوره معاصر بسیار به آن پرداخته شده و رأی او نیز با نظر متداول در میان خاورشناسان هم خوانی دارد . به نظر وی أمی در عربی پیش از اسلام کاربرد نداشته و وام واژه ای یهودی است . 4- در این بخش از کتاب پدیده وحی و مفهوم آن مورد بررسی قرار می گیرد . به نظر وی مفهوم وحی در سیاق قرآنی آن در زبان و فرهنگ عرب آن زمان ناشناخته بوده است ،حتی عرب ها در آن زمان تصوری از مفهوم نبوت نداشته اند و این مفاهیم با اسلام پدید آمدند . 5- بخش دوم کتاب به موضوع تکوین و تدوین قرآن کریم اختصاص یافته است . به نظر جابری سیر تکوین قرآن شامل سه مرحله بوده استمرحله قرآن/ ترتیل و اعجاز ، ذکر و قصص ، کتاب عقیده ،شریعت و اخلاق . کلید واژه ها : محمد عابد الجابری ، تفسیر ، قرآن کریم

بحث تناسب از مباحث علوم قرآنی در بحث اعجاز بیانی است که از همان ابتدا مورد توجه دانشمندان علوم قرآنی بوده و در آثار خود نیز تا حدودی به آن پرداخته‌اند. امروزه نیز مفسران برای تفسیر قرآن کریم از آیات نظیر و مشابه استفاده می‌کنند، امّا تاکنون روش خاصی در این زمینه ارائه نشده است. لذا این نوشتار درصدد پاسخ گویی به این سوال اصلی است که با چه معیارهایی می‌توان پیوستگی‌های شبکه‌ای سوره‌های قرآن کریم را بررسی کرد و نتیجه این مطالعه بیانگر چه پیوستگی‌های شبکه‌ای در سوره مبارکه ذاریات است؟در همین راستا پس از تبیین معنای تناسب، اهمّیت و انواع آن به معیارهای پیوستگی‌های شبکه‌ای سوره‌های قرآن کریم پرداخته شده است. این معیارها شامل تناسب مضمونی میان سور همجوار، تناسب میان مجموعه‌ای از سور، تناسب آغاز سوره با پایان سوره پیشین، تناسب دو سوره پیاپی در شروع یا پایان، نظائر آیات، سجع، سیاق، غرض مشترک، موضوع مشترک و واژگان کلیدی می‌شود. در ادامه نیز با استفاده از معیار‌های تناسب مضمونی میان سور همجوار، تناسب آغاز سوره با پایان سوره پیشین، تناسب دو سوره پیاپی در شروع یا پایان ،غرض مشترک سوره الذاریات با دیگر سوره‌های قرآن کریم، سجع و موضوع مشترک از طریق نظائر آیات مشخص شده است که سوره الذاریات از طریق غرض مشترک با سوره های الأعراف، هود، الصافات، القمر، ق، المرسلات و النازعات، از طریق سجع با سوره های المرسلات و النازعات و از طریق موضوع مشترک از طریق نظائر آیات با سوره های مختلفی در ارتباط است ولی بیشترین سوره‌هایی که موضوعات سوره الذاریات در آن تکرار شده‌اند و می‌توان گفت بیشترین ارتباط را دارند، عبارتند از: الأعراف، هود، فصّلت و القمر. از بین سوره‌های مذکور نیز بیشترین ارتباط را ابتدا با سوره المرسلات و سپس سوره النازعات دارد.

معاد به معنای رستاخیز دربردارنده اصولی چون وجود جهان و نشئه دیگری غیر از عالم مادی و همچنین حساب و کتاب نسبت به فضایل و رفتار آدمی است.اعتقاد به معاد و سرایی دیگر و بازگشت و رستاخیز انسان، یکی از اصول اولیه آموزه‌های تربیتی همه ادیان الهی و از مهمترین مبانی پذیرش اصول اخلاقی و حرکت در مسیر فضایل اخلاقی است.همچنین آموزه‌های اخلاقی بخش وسیعی از معارف قرآن را به خود اختصاص داده است، این آموزه‌ها برخاسته ازعوامل و انگیزه‌های متعددی است؛ که برخی، صرفاً برخاسته از ندای درونی وجدان آدمی و برخی دیگربرخاسته از خداباوری و خودشناسی می باشد. آن چه در این رساله مورد مداقّه واقع شده است؛ آن دسته از آموزه های اخلاقی است کهیا مستقیماً منبعث از باور به معاد و روز جزاست و یا این که معادباوری موکّد برخی از آنهاست. در این نوشتار با تمسک به آیات غنی قرآن و مراجعه به روایات تفسیری ائمه معصومین 3، تلاش شده است تا به تحلیل و بررسی الزامات اخلاقی برخاسته از ایمان به معاد و نقش کاربردی آن در اکمال و تعالی اخلاق فردی و اجتماعی انسان پرداخته شود تا نقش برجسته ایمان به معاد در تربیت و تزکیه نفس انسان که در نهایت التزام عملی را به دنبال خواهد داشت کاملاً مشخص شود. گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر از طریق اسناد کتابخانه ای انجام پذیرفته و روش آن آمیزه ای از وصف و تحلیل است.کلیدواژه: الزامات اخلاقی، ایمان به معاد، قرآن کریم

رسالت این پژوهش، بررسی تبلیغ مورد نظر قرآن کریم، اهداف این تبلیغات و همچنین نگاهی به ویژگی‌ها (در حوزه‌های شناختی، عاطفی و رفتاری) و وظایف مبلغان از دیدگاه قرآن کریم می‌باشد. بررسی ارتباط هر یک از این اهداف، وظایف و ویژگی‌‌ها با اصول و اهداف تربیت نشان از یک سیستم کاملا تربیتی دارد که مبلغ در این سیستم وظیفه تربیتی بر دوش می‌کشد نه صرف معرفی و تبلیغ. در حوزه صفات شناختی به "آگاهی و بصیرت" و "مردمی و دردآشنا" بودن مبلغ اشاره شده است. ویژگی‌های مهربانی، تواضع، ایمان به اهداف، امیدواری به وعده‌های الهی و خلوص نیت از صفات عاطفی مبلغ است که مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت در حوزه شناختی به صفات عامل به علم خود بودن، شجاعت، عدل‌ورزی، راستی، آراستگی، قناعت، وقت‌شناسی و توکل مبلغ اشاره شده است. در این تحقیق وظایف مبلغ به دو قسمت وظایف ایجابی و سلبی تقسیم شده است، که در قسمت وظایف ایجابی، وظایفی چون لزوم خودسازی، استمداد از پروردگار، علم‌آموزی، تکریم شخصیت دیگران، مدارا با مخالفان، مبارزه با طاغوت و در قسمت وظایف سلبی وظایفی همچون پرهیز از سخنان فاقد از پشتوانه علمی و عملی، دنیاطلبی، سلطه‌طلبی، تحریف، قضاوت‌های ناصواب، غفلت و تهمت زدن را مورد بررسی قرار داده است. سیستم تبلیغاتی مدنظر قرآن، سیستم است تربیتی، با مبانی و اصولی کاملا مشخص که در این مطالعه به گوشه‌هایی از این اصول بر اساس ارتباطات سیستم تبلیغی مدنظر قرآن اشاره شده است

بصيرت به عنوان ابزار تشخيص حقيقت و ضروري هدايت، از واژگان كليدي در فهم معارف قرآن به شمار مي‌آيد. استفاده از روش معناشناسي با بررسي روابط بينامتني (روابط هم‌نشيني، جانشيني و سياق) و روابط مفهومي (تقابل معنايي، شمول معنايي و ...) واژة بصيرت در نظام معنايي قرآن، تبيين مي‌سازد كه بصيرت به معناي شناختي مبتني بر معيارهاي ديني است كه داراي مؤلفه‌هاي شرطي چون تقوا، تذكر، تعقل، عبرت‌آموزي است وبينش دقيق و دانش عميق (فهم)، توانايي تشخيص حق از باطل (تمييز) و التزام عملي به باور قلبي از مؤلفه‌هاي ماهوي اين واژه به شمار مي‌آيند. همچنين ترسيم ميدان‌هاي معناشناسي بصيرت در قرآن كريم به كشف لايه‌هاي دروني بصيرت منجر مي‌شود و آشكار مي‌كند كه بصيرت در بعضي از لايه‌هاي معنايي مترادف عقل، حكمت، نور و فرقان است و سبب مي‌شود تا انسان با بينايي قلبي ناشي از علم حضوري و يا حصولي، واقعيت وجودي خويش را درك كند و با انتخاب خداوند يكتا و دنباله‌‌روي از هاديان الهي، به توحيد ناب «بصيرت توحيدي» و غايت خلقت «لقاء الله» دست يابد.