جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اگرچه در اندیشۀ غالب در الهیات اسلامی، نظریۀ «صرفه» کمتر محل توجه بوده و به‌عنوان وجهی از وجوه اعجاز قرآن مقبولیت چندانی نیافته است، سیدمرتضی علم‌الهدی (د. 436)، عالم سرشناس امامی قرن چهارم و پنجم، از مدافعان جدّی این نظریه بوده و در کتاب الموضح عن جهة اعجاز القرآن (الصرفة) به‌تفصیل آن را اثبات کرده است. در پژوهش حاضر، که به بررسی ابعاد گوناگون این نظریه در الموضح سیدمرتضی اختصاص دارد، نشان داده شده است که سیدمرتضی، به‌عنوان یکی از مدافعان سرسخت این نظریه، برخلاف نقد مشهور بر معتقدان به صرفه، به‌هیچ‌روی منکر اصل اعجاز قرآن نیست و همچنین، به‌رغم برخی تلاش‌ها برای مبرّا کردن او از اعتقاد به صرفه، او در این کتاب به‌جد مدافع نظریۀ صرفه است، و این امر خود اهمیت و ضرورت بررسی علمی و دقیق این نظریه و این کتاب را نشان می‌دهد. در این پژوهش، رویکرد کلی عقل‌‌گرایانۀ سیدمرتضی و استدلال‌های مبسوط او تبیین شده و مبانی متفاوت او در بیان معجزه، تحدّی و معارضه معرفی شده است. همچنین روش کلی سیدمرتضی در اثبات نظریۀ صرفه، که ردّ دیگر وجوه پیشنهادشده از جانب عالمان مسلمان برای اعجاز قرآن است، به‌تفصیل شناسانده شده است.

رساله اي است استدلالي در پاسخ به يك سؤال پيرامون علت وعيد خداوند به بندگان در حاليكه به آنها در سراسر زندگي لطف و احسان شده است. [اهدائي رهبر4-2]

عقل یکی از منابع چهارگانۀ تفکر، استنباط و معرفت شیعی است. تاریخ اندیشگیِ‌ شیعه گواه است که این منبع از ابعاد گوناگون و از جمله به لحاظ کاربست در کلام و معارف، تطورات مختلفی را گذرانده است. مروری بر تاریخ تفکر شیعه نشان می‌دهد در کاربرد عقل، طیف گسترده‌ای از نظرگاه‌ها، از عقل‌گرایی حداقلی تا عقل‌گرایی حداکثری وجود دارد که به نظر می‌رسد نماد و نمایندۀ آن، جناب سیدمرتضی است. سیدمرتضی از مفاخر و چهره‌های برجسته عقل‌گرایی شیعه و بلکه اسلام در قرن پنجم هجری بود که بیشترین تأثیر را در تاریخ‌ تفکر شیعی گذاشت. کلام شیعه دست‌کم تا قرن ‌نهم تحت‌ تأثیر مکتب بغداد به روایت سیدمرتضی بوده ‌است. به‌یقین در این امتداد، خواجه ‌نصیرالدین ‌طوسی نقطه عطف دیگری است. تأثیر او در کلام‌ شیعی را هم در فلسفی‌کردن کلام می‌توان جست هم در مدرسی‌کردن کلام ‌شیعه بارز است. نشان‌دادن تحولات کلامی شیعه در روش‌شناسی و در شیوۀ تعامل با عقل با محوریت و بررسی مقایسه‌ای سید‌مرتضی و خواجه‌نصیرالدین‌طوسی، رسالتی است که این مقاله می‌جوید. این تحقیق در نظر دارد که با لحاظ شاخصه‌‌های عقل‌گرایی، این دو دانشمند برجسته شیعه را مورد بررسی و سنجش قرار دهد. از مهم‌ترین کاربست‌های عقل در حل برخی از بحران‌های معرفتی عصر حاضر می‌توان به منبع معتبر در معرفت‌شناسی، نسبت عقل با اصل‌ تکلیف و نسبت و رابطه عقل با دین اشاره‌کرد. آنچه از منابع موجود در این رسالۀ تحقیقی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است، رسائل و تنزیه الانبیاء سید‌مرتضی و در آثار خواجه قواعد العقائد و تجرید الاعتقاد است.

چاپ شده در رسائل الشريف المرتضي (ج3، صص: 144-145) آغاز كتاب: فصل في الغيبة. قال (رضي الله عنه) ان قالوا ان قلتم: ان الامام موجود، و انه يظهر و يفعل و يصنع انجام كتاب: فالواجب أن يكون الاشتغال بتصحيحها اكثر.

پيرامون غيبت حضرت حجت عليه السلام از ديد كلامي و عقلي و رد بر آنانكه منكر غيبت آنحضرت مي باشند (سيد احمد اشكوري) پاسخ هفت سؤال است پيرامون وجود و غيبت حضرت امام زمان عليه السلام كه بروشي عقلي نگارش يافته است. اين سؤال و جوابها از كتاب « اعلام الوري » طبرسي جداشده است (سيد احمد اشكوري) رساله ايست كوتاه در مسئله غيبت امام زمان (ع) و پاسخ به شبهات پيرامون آن. با عناوين «فان قيل»، «قلنا و يا قيل له». مؤلف اين رساله را پس از كتاب الشافي في الامامة و المقنع في الغيبة نگاشته و بنابر نوشته كاتب در واقع تكمله و ذيل كتاب المقنع اوست. (سيد محمود مرعشي) رساله مختصري است پيرامون فيبت امام عصر (عج) و رد کساني که منکر غيبت آن حضرت هستند. آغاز كتاب: الحمدلله حمد مرتبط للنعم مستدفع للنقم. . فان المخالفين لنا في الاعتقاد يتوهمون صعوبة الكلام علينا في الغيبة و سهولته عليهم و ليس باول اعتقاد جهل اقتقدوه ... ان الغيبة فرع لاصول ان صحت فالكلام في الغيبة اسهل شيي و اوضحه اذ هي متوقفة عليها و ان كانت غير صحيحة فالكلام في الغيبة صعب غير ممكن ... انجام كتاب: و زوال الاسباب المانعة من اقامتها فاما و الحال ما ذكرناه فلا و هذه جملة مقنعة في الكلام في هذه المسألة و الله المستعان و به التوفيق. [مرعشي 18/53 و 32/761 الذريعة: 16/82 كه درآن اظهار شده اين كتاب در حاشيه تعليقه شيخ محمد كاظم خراساني به چاپ رسيده، مسائل المرتضي، بيروت، 1422 ه، 154-161؛ مجلس شورا 16/10و 16/299 و 36/266؛ فيلم دانشگاه 1/575؛ اهدائي به آستان قدس ص 293 و 373؛ نشريه 5/427؛ مرعشي 34/698؛ ريحانة الادب 4/183؛]