جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دانشمندان اسلامی و دانشمندان روان‌شناسی و مکاتب مختلف هر یک دیدگاه خود را درباره انسان و سلامت و بیماری یا نقص و کمال او بیان کرده‌اند. دیدگاه اسلام و روان‌شناسان انسان‌گرا نسبت به انسان و توانایی‌های او مثبت است. با وجود مشترکات دیدگاه اسلام و روان‌شناسی انسان‌گرا می‌توان نکات اختلافی نیز بین نظرات دو مکتب مشاهده کرد. استاد مطهری به عنوان یکی از دانشمندان اسلامی و کارل راجرز به عنوان یک روان‌شناس با دیدگاه انسان‌گرایی و پدیدارشناختی هر کدام دیدگاه خود را درباره ویژگی‌های انسان سالم و کامل و انسان بیمار و غیرکامل ارائه داده‌اند. در این مقاله ابتدا به بررسی دیدگاه استاد مطهری درباره انسان سالم و کامل و انسان بیمار و غیر کامل پرداخته می‌شود و در ادامه دیدگاه کارل راجرز درباره انسان سالم و کامل و انسان بیمار و غیر کامل مورد بررسی قرار می‌گیرد و در پایان بحثی تطبیقی در ارتباط با نکات اشتراک و اختلاف دو دیدگاه نسبت به انسان سالم و کامل و انسان بیمار و غیرکامل خواهیم داشت.

روایات تحریف نما، ابهام در تاریخ تدوین قرآن کریم، وجود روایات تشبیه رخدادهای کلان امت اسلام به وقایع امت های پیشین و عدم یادکرد نام معصومین (ع) در الفاظ قرآن، مهم ترین عوامل پیدایش اذعان به تحریف قرآن به شمار می روند. از این میان، آنچه بیش از سایر عوامل قابل تامل، بررسی و نقد است وجود روایاتی - به ظاهر - دال بر تحریف قرآن است. در این زمینه، ده ها روایت از کتب گوناگون نقل شده و به امامان شیعه (ع) منتسب شده است. در میان مصادر روایات تحریف نما، تفسیر عیاشی اثر محمد بن مسعود عیاشی، دارای اهمیت فراوانی است.این پژوهش بر آن است تا فارغ از بررسی های انجام شده سندی و اسنادی، به بررسی متنی روایات مورد استفاده تحریف گرایان در کتاب یادشده بپردازد، پس گام نخست به استخراج تمامی این روایات - به ظاهر مرتبط با تحریف - که حدود 90 روایت است، از تفسیر عیاشی اختصاص یافته و در ادامه، محل نزاع در هر روایت تبیین شده و پس از نقد و بررسی دقیق و مستند، تک تک این روایات، دسته بندی نهایی شده است. شواهد درون متنی، سیاق روایات، قراین برون متنی و سخنان دانشمندان اسلامی، دستمایه این نقد و بررسی هاست.در سایه این تحقیق، میزان روایات یادشده که می توان ظاهرا دال بر تحریف به حساب آورد، معلوم شده و با توجه به بررسی شواهد و قراین مشخص می شود که ادعا و اتهام تحریف به مرحوم عیاشی ادعایی نادرست است.

یکی از مباحث نیازمند مطالعات جدّی و پژوهش‌های روشمند در تاریخ کلام، شناسایی جریان‌های کلامی گوناگون در یک منطقة جغرافیایی است. دراین‏میان، حوزة ماوراءالنهر (بخشی از آسیای میانه) که مناطق گسترده‌ای را نیز دربردارد، هنوز مورد بررسی قرار نگرفته و در باب علم کلام کمتر پژوهشی درباره آن سامان یافته است. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی نشان می‌دهد برخی جریان‌های کلامی مدرسه کوفه، همچون جریان متکلمان محدّث با محوریت هشام بن حکم و جریان محدّثان با محوریت یعقوب بن یزید و ایوب بن نوح، و همچنین جریان حدیث‏محور مکتب قم و جریان عقل‌گرایی مکتب بغداد‏، چگونه به منطقة وسیع ماوراءالنهر راه یافته و از سوی چه شخصیت‌هایی تا قرن پنجم هجری در آن دیار پویا بوده است.

«معنویت» در روزگار نخست، به سنت‌های دینی منحصر بود. اما امروزه نه‌تنها در همۀ سنت‌های دینی و غیردینی به‌کار رفته، بلکه در برخی آیین‌ها، جوهرۀ اصلی خود را در تقابل با دین تحصیل کرده است. بحث از معنویت در غرب، از دوران کهن به‌طور پراکنده در آثار فکری و هنری مطرح شد و در همۀ اَشکال آن یک فرآیند ارتباطی با عالم معنی و موجود متعالی مشاهده می‌شود که به‌تدریج قطب انسانی را متحول و او را به عالم غیرمادی نزدیک می‌کند. در این مقاله درصددیم تا به روش توصیفی ـ تحلیلی ضمن تبیین سیر معناپذیری معنویت در غرب، به این سؤال پاسخ دهیم که چه تفاوت‌هایی بین معنویت مدرن غربی با معنویت دینی وجود دارد؟ و در جهت پاسخگویی به این سؤال به مفهوم‌شناسی اصطلاح معنویت از نگاه دانشمندان اسلامی و محققان غربی اشاره می‌کنیم و با ذکر سیر معناپذیری آن در غرب به تبیین فلسفی مفهوم معنویت می‌پردازیم و ابعاد و حیثیات هریک را شرح می‌دهیم و به این نتیجه رسیده‌ایم که معنویت با همۀ مقوّمات و پیش‌فرض‌هایش جدا از زندگی در این دنیا نیست و میان معنویت مدرن با معنویت دینی دو اختلاف اساسی هست: یکی در روش، و دیگری در منشأو بیشتر اشکال معنویت مدرن از مفاهیم ماهوی شهودی هستند.

وجوب سابق، از قواعد مهم و پرکاربرد فلسفه اسلامی است که به‌رغم اهمیتی که دارد، هنوز ساختار درونی آن با ابهام‏هایی مواجه است؛ از جمله اینکه این قاعده که اصالتاً ساختاری ماهوی دارد، چگونه می‌تواند در معلول‌های وجودی جاری گردد و در مباحث وجودی حکمت متعالیه به کار گرفته شود؟ مقاله حاضر پس از تبیین مفردات قاعده، سه راه حل برای جریان قاعده وجوب سابق در معلول‌های وجودی ارائه کرده است. این راه حل‌ها عبارت‏اند از: جریان قاعده در «معنای وجود امکانی»، استفاده از «معنای جامع بین امکان ماهوی و امکان وجودی»، و استفاده از «لاضرورت» در معلول‌های وجودی. نتیجه‌ای که از بررسی این راه حل‌ها به دست آمده، این است که قاعده وجوب سابق مختص به معلول‌های ماهوی است و در معلول‌های وجودی جاری نیست. وجوب مقارن، قسمی دیگر از وجوب بالغیر است که در معلول‌های وجودی می‌توان از آن به‌ عنوان جایگزین وجوب سابق استفاده کرد

مقاله حاضر در دو موضع به بررسی و نقد مبنای رویا انگاری وحی پرداخته است. بخش عمده‌ای از این مبنا مدلل به شواهد تاریخی‌ای است که حالات خاص پیامبر در هنگام دریافت برخی آیات را به خواب و رویا احاله نموده است. درحالی‌که طبق دیدگاه فریقین، خواب سهمی ناچیز در بین حالات شش‌گانه پیامبر در حین نزول دارد. بخشی از مدعای ناکارآمدی تفسیر نیز مبتنی بر تکلف تفسیر المیزان در دو موضع راندن شیاطین با شهاب‌های آسمانی و انشقاق ماه است. واکاوی تفسیر المیزان نشان می‌دهد مدعای تکلف در این مواضع نه تنها صائب نبوده بلکه تاکید علامه طباطبائی بر ارائه تفسیری است که فاقد تعارض با موازین عقلی و فلسفی باشد. به نظر می‌رسد مبنای رویاانگاری وحی به جهت فقدان ادله و همچنین وجود تعارضات درونی نمی‌تواند به عنوان نظریه‌ای جدی مطرح گردد و نهایتاً می‌توان آن را به عنوان نقدی قابل ملاحظه در این حوزه لحاظ نمود.

بی‌شک آگاهی جامع از کاستی‌های کلام موجود، پاسخ دقیق به امکان اسلامی‌سازی علوم و مبرهن به امکان پیرایش علوم از پیش‌فرض‌ها، با نگاهی کلان به جایگاه‌های تأثیر و تأثر و از آن طریق اصطیاد چگونگی تأثیر باورهای کلامی بر علوم انسانی میسر است. نوشتار حاضر، ضمن پذیرش فی‌الجمله نه بالجمله ابتنای علوم انسانی و امهات مسائل این علوم بر گزاره‌های کلامی، با استفاده از روش تاریخی و تحلیل عقلی، هدف مذکور را در طرحی جامع دنبال می‌کند. بر اساس این طرح، الف) علم یا فعالیت علمی به‌عنوان متعلق تأثیر گاهی به‌صورت مستقیم و زمانی دیگر به‌صورت غیرمستقیم از باورها اثر می‌پذیرند؛ ب) در تأثیر غیرمستقیم، باورهای کلامی در مرحلۀ اول بر عوامل معرفتی (عوامل فلسفی و علمی) یا غیرمعرفتی (ویژگی‌های شخصیتی دانشمندان، فرهنگ، محیط و جامعۀ آماری و...) تأثیرگذار بر علم یا فعالیت علمی تأثیر می‌کنند و آنگاه بر علوم انسانی؛ ج) تأثیرگذاری بر فعالیت و فرایند تولید علم و پژوهش به دو صورت خرد و کلان تصور‌شدنی است؛ زیرا علم را می‌توان ناظر به مسئلۀ پژوهشی و کلیت معرفت، تصور و مراحل تولید آن دو را بررسی کرد؛ د) همچنین در صورتی‌که مراد از علم معنای دیسیپلین باشد، مؤلفه‌های علم مانند موضوع، روش، غایت و... از باورهای کلامی اثر می‌پذیرند.

شاعران توانسته‌اند با روش‌های گوناگونی بر غنای شعر خود بیفزایند. این ابزارها و تکنیک‌ها همچون مباحث قدیم بلاغی(تشبیه، استعاره، مجاز و ...) و مباحث نقد جدید مانند نقاب، نماد، اسطوره و ... توانسته‌اند شعر را به حد اعلای خود برسانند. یکی از این روش‌ها، تناص است که شاعر با ورود متون دیگر، به شعر خود استحکام و مقبولیت مضاعفی می‌دهد. عبدالوهاب بیاتی از جمله شاعران معاصر عراق است که تناص را یکی از کلیدی‌ترین تکنیک‌های بیان معانی در شعر خود قرار داده است که به وسیله آن توانسته است اغراض خود را به گونه‌ای زیبا بیان نماید. این تناص بیش‌تر از هر چیزی به نصّ قرآنی یا معانی مطرح‌شده در آن، نظر دارد. بیاتی علاوه بر قرآن، از کتب مقدس دیگری از جمله انجیل، در شعر خود استفاده نموده است. تناص دینی در شعر بیاتی کارکردهای مختلف سیاسی- اجتماعی دارد؛ گاهی ابزاری است تا از معضلات اجتماعی بگوید و گاهی آن را در راستای نکوهش سیاستمداران، به کار برده است. مقاله حاضر می­کوشد تا با روش توصیفی تحلیلی، تناص متون دینی(قرآن و انجیل) را در شعر عبدالوهاب بیاتی مورد تحلیل و بررسی قرار دهد.