جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حقوق عمومی معاصر در ایران نمی تواند نسبت به عناصری از هویت خویش در گذشته غافل بماند. هرچند تحلیل مسئله حقوق عمومی در ایران باستان خود برای بسیاری از محققان، جای بسی تأمل دارد و لذا سخن گفتن از تفکیک قوا به عنوان جزئی از بدنه حقوق عمومی در حکومت های اولیه ایران نیز آسان به نظر نمی رسد، اما نوشتار حاضر بر این فرضیه استوار است که با تأمل و بررسی تاریخ عصر باستان به گونه ای تفکیک قوا می توان پی برد که زمینه ساز تقویت حقوق مردم و تحدید اختیارات حاکمان بوده است. با تأکید بر سه دوره حکمرانی بر ایران باستان به عنوان نمونه هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان، مقاله قصد دارد تا روشن کند چگونه می توان در این دوران، شکل و شالوده اولیه ای از تفکیک قوا و تقسیم وظایف را در بدنه حکومت های گذشته ایرانی رصد کرد.

در تمدن های دوران باستان، باورهای مردمان درباره خدایان و شاهان و چگونگی انجام مناسک و آیین ها از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. یکی از آیین های تمدن های خاورمیانه باستان که در ارتباط با آن، مراسم گوناگونی بین این تمدن ها رایج بوده، ادای احترام نسبت به خدایان و شاهان بوده است. از آنجا که بین این تمدن ها در زمینه های گوناگون زبانی، دینی و آیینی شباهت بسیاری وجود داشته و به دلیل ارتباط، تاثیرات متقابلی بر هم داشته اند، می توان به باورهای آنان درباره این آیین ها پی برد. در این مقاله، تلاش بر آن است که نوع احترام نسبت به شاهان ایرانی در دوره هخامنشی و ساسانی بررسی شود و در عین حال، نگاره پرسپولیس در دوره هخامنشی و نگاره های ساسانی، با نگاره های شرق باستان مقایسه شود تا به منشا ادای احترام در دوره هخامنشی و ساسانی و چگونگی انجام این آیین ها، شباهت ها، تفاوت ها و باورهای آنان برده شود.

در اوایل دوره سلطنت قباد پادشاه ساسانی (486-531 م) جنبشی مهم به رهبری مزدک،‏ با دلایل گوناگون اجتماعی،‏ اقتصادی و سیاسی،‏ رخ داد؛ که پادشاه نیز،‏ برای تضعیف موقعیت بزرگان و روحانیان،‏ از آن حمایت کرد. طبیعتا بزرگان با جنبش مخالفت کردند و قباد را از سلطنت خلع کردند و او فقط با حمایت هیاطله توانست دوباره به تخت سلطنت بازگردد. سالیان بعد،‏ اتحاد دوباره بزرگان و روحانیان با خسرو- پسر سوم قباد- منجر به انجام کودتا،‏ خلع قباد و قتل مزدک و هوادارانش گردید (531 م). در نتیجه،‏ برای تثبیت اعاده قدرت و حیثیت بزرگان و روحانیان،‏ اصلاحاتی انجام گرفت.پس از فروخواباندن جنبش،‏ به دستور خسرو انوشیروان،‏ پادشاه جدید،‏ روایتی رسمی،‏ با نگرشی منفی درباره جنبش مزدک در خدای نامه،‏ کتاب تاریخ رسمی ساسانی،‏ نگاشته شد. هم زمان،‏ چند روایت دیگر نیز به صورت کتبی یا شاید شفاهی در میان مردم مشهور گشت. برخی از این روایت ها پس از سقوط ساسانیان (635)،‏ از پهلوی به عربی ترجمه گردید،‏ که در سده های نخستین اسلامی بسیار مشهور بود. روایت های اصلی داستان مزدک در چند کتاب تاریخی،‏ ادبی و سیاسی وارد گردید.نگارندگان در این مقاله می کوشند تا حد امکان،‏ دلایل سیاسی احتمالی اشاعه این روایات را در دوره ساسانی و سده های نخستین اسلامی،‏ با تطبیق نقاط قوت و ضعف،‏ بخش های افسانه ای،‏ واقعی و تحریفات آن ها در کتاب های تاریخ طبری،‏ شاهنامه فردوسی،‏ سیاست نامه نظام الملک،‏ فارس نامه ابن بلخی،‏ فسطاط العداله فی قواعد السلطنه از محمد بن محمود خطیب بررسی نمایند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده متن چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده متن چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده متن چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

موضوع پژوهشی که اینک پیش روی شماست ، پیکرک های انسانی در ایران پیش از اسلام است ؛ سرزمینی که هم به لحاظ جغرافیایی و محیط طبیعی گسترده و فراخ است ، هم به لحاظ تاریخی و زمانی دراز آهنگ و دیرپا و پرمایه و غنی و رنگارنگ.باید گفت که آگاهی ما از تاریخ ، فرهنگ ، مدنیت ، معنویت و لایه های دیرینه و باستانی تر عالم ایرانیو جایگاه حضور پیکره ها بر صحنه زندگی مردمان این سرزمین کهن همچنان محدود ، مبهم ، ناقص و نابسنده است.میراث مدنیت و معنویت ایران عهد باستان ؛ رشته های اتصال و حلقه ی پیوندی از ؛ کلاف ها ، حلقه ها و زنجیرهای به هم تابیده و پیچیده چندین هزاره سنت و مدنیت و معنویت و آیین ورزی هزاره های کهن تر فرهنگ ها و جوامعی است ،که زمانی در این سرزمین می زیسته اند.در میان برهم ریختگی مجموعه آثار ایران باستان موجود در گنجینه موزه ملی ، از اجماع پیکره های به یادگار مانده به منظری دست یافتم ؛که تحلیل این آثار را به بهترین وجه ، ممکن ساخت.طبقه بندی بر اساس فرم ظاهر این نمونه ها ،که منجر به تحلیل بهتر چرایی موجودیت این آثار شد.

بی گمان دستاورد های جالب توجه معماری ایران در دوران اسلامی مرهون خلاقیت های هنرمندان و معماران عصر ساسانی است. در این میان نوآوری های کم نظیری که در زمینه ایجاد طرح ها و شکل های متنوع انجام گرفته قابل تامل است. بسیاری از سازه های معماری از جمله گنبد، ایوان، ستون و غیره ریشه در معماری پیش از اسلام و بویژه عصر ساسانی دارد. استمرار برخی از این عناصر و شکل ها بدون هیچگونه وقفه ای در دوره های بعد مانند شکل چهار طاقی در سازه های نمادینی چون مسجد، مقبره، کاخ و کوشک موجب شد تا به مطالعه و پژوهش سیر تحول این شکل از معماری عصر ساسانی تا قرون متاخر اسلامی بپردازیم. از آنجا که بازتاب باورها و انگاره های موجود در ادیان و مذاهب ایران باستان در جنبه های گوناگون فرهنگ و هنر ایران اسلامی نمود داشته، بخشی از مطالعات کتابخانه ای تحقیق حاضر به بررسی متون مذهبی و عرفانی( قران کریم، احادیث و کتب فقهی) پرداخته تا با واکاوی هرچه بیشتر آنها به دلایل استمرار این شکل پی ببریم. علاوه بر آن در کنار دلایل فوق نمی توان از مقبولیت استفاده عام از فرم رایج چهار طاقی با توجه به مقاومت آن در سازه های احداثی و در دسترس بودن مصالح آن صرفنظر کرد. بنا براین در کنار پژوهشهای اسنادی، تحقیقات میدانی نگارنده در مناطق مختلف ایران و مقایسه تطبیقی مراحل شکل گیری و استمرار این شکل در جغرافیای پهناور و متنوع ایران در دستور کار قرار گرفت. نتایج این پژوهش که در قالب رساله دکتری باستان شناسی دوران اسلامی ارائه می شود، تلفیقی است از مطالعات کتابخانه ای با محوریت باز شناسی و تحقیق پیرامون ریشه های تاریخی، مذهبی و اجتماعی استفاده از شکلچهارطاقیو استمرار آن در سازه های دوران اسلامی در فاصله زمانی عصر ساسانی تا قرن 9 هجری از یک سو و پژوهش های میدانی باستان شناختی و معماری با تمرکز بر شناخت هرچه بیشتر سیر تحول بناها و ویژگی های ساختاری در اجزا، عناصر و تزئینات از سوی دیگراست. امید است که با انجام یک پژوهش جامع بتوان به سوالات تحقیق حاضر پاسخی قانع کننده داد.