جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مجموعه‎ای دو جلدی از «استفتائات» صورت گرفته در زمینه «مسایل اعتقادی»، تاریخی و اخلاقی و پاسخ آن‎ها طبق فتاوای آیت الله سید«محمدصادق حسینی روحانی» است. در این نوشتار مجموعه‎ای از سوال و جواب‎های فقهی در زمینه مسایل اصول دین مانند توحید و معرفت خداوند، عدل، اثبات وجود خدا، نبوت، امامت و معاد، فضایل معصومین، استعانت جستن از اهل‎بیت (علیهم السلام) و مشروعیت آن، ولایت تکوینی ائمه، مقام و منزلت اخروی آنان نسبت بین اهل‎بیت و ولایت آنان با توحید، رجعت اهل‎بیت و عظمت وجودی آنان خصوصیات منحصر به فرد پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و چهارده معصوم (علیهم السلام)، تاریخ انبیا و ائمه، شبهاتی در مورد مهدویت، علوم مندرج در قرآن کریم، زیارت معصومین و ادعیه وارده از جانب آنان. اوصاف قرآن و نسبت آن با اهل‎بیت مطرح شده و بر اساس دیدگاه‎های فقهی و کلامی آیت الله سیدمحمدصادق روحانی پاسخ آن‎ها مطرح شده است. "جلد اول" به سوالاتی پیرامون اصول عقاید امامیه، کمالات، خصوصیات و مقاملات معصومین علیهم السلام، تاریخ انبیا و ائمه علیهم السلام، مهدویت و علوم قرآنی پاسخ داده شده است.

کتاب المجالس و المسایرات اثر نعمان بن محمد ابن حیون مغربی می باشد. در نسخه آصفیه با عنوان «المجالس و المسایرات فی تاریخ الاسماعیلیه و عقائدهم» آمده است ولی ظاهرا اسم اصلی آن «المجالس و المسایرات و المواقف و التوقیعات» است که با محتوای کتاب همخوانی بیشتری دارد. این کتاب تنها کتاب تاریخ و سیره نیست بلکه علاوه بر این کتاب عقیدتی و ادبی نیز می‌باشد. در این کتاب اطلاعاتی درباره دشمنی‌های معز با دولت اموی و انقلابات متعددی که در آفریقا به وقوع پیوست و نیز جنگ و نزاع‌هایی که بین معز باردم اتفاق افتاد و غیره موجود است. از لابلای کتاب جایگاه قاضی نعمان در دولت فاطمیان مصر و مسئولیت‌های مختلف دینی مذهبی و سیاسی دیوانی وی آشکار می‌شود. در قسمت عقاید مباحثی چون امامت، نسب فاطمیان، آنچه غالیان به ائمه نسبت می‌دهند و مسائلی درباره ظاهر و باطن مطرح شده است. در این کتاب به برخی مشکلاتی که فاطمیان در راه بسط نفوذ مذهبی خود در جامعه نسبی آفریقا با آن مواجه بودند، آگاه می‌شویم. کتاب نشانگر آنست که قاضی نعمان نسبت به علوم اولین و آخرین آگاهی داشته و در هر دانش و فنی متبحر بوده و نسبت به علوم و دانشهای ظاهر و باطن و احکام دین و اصول و فروع آن و نیز علوم ریاضی و پزشکی و هندسه و نجوم و فلسفه آگاهی کامل داشته است. وی در مباحث لغوی نیز ید طولائی دارد.

علم الإمام؛ بحوث في حقيقة و مراتب علم الأئمة المعصومين، تقریری از مباحث امامت سید کمال حیدری است که به کوشش علی‌ حمود عبادی نوشته شده است. در این کتاب، ابعاد و مراتب علم امام مورد بررسی قرار گرفته است. کتاب با مقدمه مقرر آغاز و مطالب در ده فصل، تنظیم شده است. در این نوشتار، به شرح و تفسیر حدیث ثقلین، آیه تطهیر و برخی دیگر از احادیث در رابطه با علم امام و شئون مختلف آن پرداخته شده و اقسام علوم اهل‌بیت(ع) تبیین گردیده است. نگارنده در همین راستا، به احاطه ائمه اطهار(ع) به علوم گذشته، حال و آینده و احاطه آن‌ها به علوم غیبی، زیاد‌شدن علوم آن‌ها، علم آن‌ها به قضا و قدر الهی و بداء، حقیقت علم امام، معنای علم لدنی، علم الهامی اهل‌بیت(ع)، علم آنان به عوالم ملکوتی و رویت ملکوت، احاطه آنان به علوم قرآن و تفسیر و تاویل آن، علم ایشان به ظاهر و باطن اشیاء و طهارت قلبی و جسمی آنان از هرگونه عیب و ایراد پرداخته و ابعادی از عبودیت اهل‌بیت(ع)، اعلمیت ایشان بر سایر مردم، افضلیت ایشان بر انبیای الهی با استفاده از مفاد آیه تطهیر و حدیث ثقلین و حقانیت و شایستگی ایشان بر مسند جانشینی پیامبر(ص) را، اثبات نموده است. روش بحث در کتاب را می‌توان در امور زیر خلاصه نمود: - اعتماد بر استدلال بر نصوص قرآنی. - استناد بر برهان و استدلال بر روایاتی از اهل‌بیت(ع) که در حد استفاضه یا تواتر بوده و به همین دلیل، وارد بحث سند روایات نشده است. - استناد بر روایات اهل سنت. - استناد و رجوع به برخی از مباحث فلسفی و کلامی در موارد لزوم. - استشهاد بر اقوال علمای فریقین. - عرضه مباحث به صورت فهرست متسلسل منطقی. - تدوین مباحث بر اساس مراجعه به مصادر معتبر و استفاده از مصادر و مراجع قدیمی به دلیل اصالت آن‌ها. - تخریج اقوال علمای فریقین از کتب معتبر و موثق نزد هر یک از طرفین. - عنوان‌بندی ابحاث به عناوین سازگار و مناسب با مضمون دروس و تسلسل آن‌ها به شکلی منطقی در مقدمه، ضمن اشاره به موضوع کتاب و توضیح مراتب قرآنی امامت، خلاصه‌ای از محتوای فصول کتاب، ارائه شده است. فصل اول، متضمن بحث در بیان حدود وسعت علم امام در خلال حدیث ثقلین، بعد از اثبات تواتر آن بین شیعه و سنی می‌باشد. علاوه بر آن، در این فصل، مراد از اهل‌بیت نیز بیان شده است. مؤلف، در ضمن این فصل از کتاب، چگونگی دلالت حدیث ثقلین بر علم اهل‌بیت(ع) به تمامی مراتب قرآن، را توضیح داده است. در فصل دوم، به بحث و بررسی ادله‌ای پرداخته شده که بر اعلمیت پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) بر جمیع انبیا و مرسلین اشاره دارند. فصل سوم، به تعریف حقیقت و ماهیت علم امام اختصاص یافته و به توضیح این نکته پرداخته شده است که این علم، از سنخ علوم حصولی که از طریق الفاظ و مفاهیم حاصل می‌گردد نیست، بلکه علمی است که از طریق مشاهده ملکوت به‌واسطه رؤیت و مشاهده قلبی، حاضر می‌گردد. در فصل چهارم، به توضیح و بیان وسائل تحقق علم امام پرداخته شده و این مطلب توضیح داده شده این علم، علمی لدنی است که از جانب خداوند متعال، به واسطه روح القدس، با وسائل متعددی از قبیل حدیث گفتن ملائکه، الهام، نزول، القاء در قلب، شنیدن و... حاصل می‌شود. فصل پنجم، شامل بحث در علم اهل‌بیت(ع) به غیب و جمع بین آیاتی است که بر انحصار علم غیب به خداوند دلالت دارند و آیاتی که در آن‌ها علم غیب به غیر خداوند استناد داده شده است و نیز بحث درباره سازگاری علم غیب اهل‌بیت با شیوه رفتار و برخورد آنها در خارج است. فصل ششم، متضمن بحث از حقیقت و کیفیت ازدیاد علم اهل‌بیت(ع) و بیان حقیقت علمی که ازدیاد می‌یابد، است. در این فصل همچنین پیرامون عقیده بداء نزد شیعه امامیه بحث شده است. فصل هفتم، به بحث از علم اهل‌بیت(ع) به تأویل کتاب و بیان حقیقت تأویل و تفاوت آن با تفسیر، اختصاص یافته است. بحث در فصل هشتم، حول بیان این مطلب است که آیا علم اهل‌بیت(ع) بالقوه است یا بالفعل؟ در این فصل، پس از بحث پیرامون این موضوع، به اثبات این نکته پرداخته شده است که علم ائمه(ع) بالفعل می‌باشد. همچنین، به توضیح و معالجه روایاتی پرداخته شده است که علم ائمه(ع) را بالقوه دانسته‌اند. فصل نهم، حاکی از این واقعیت است که در بررسی انواع و اقسام معارفی که نزد اهل‌بیت(ع) یافت می‌شود، احادیث آن‌ها صعب و مستصعب است. در این فصل از کتاب، همچنین به چگونگی برخورد با احادیث صعب و مستصعب اشاره شده است. در فصل آخر، ضمن بحث و بررسی حقیقت غلو و اقسام آن، به توضیح و تشریح این مطلب پرداخته شده است که مقامات و علوم اهل‌بیت(ع) و علم آن‌ها به غیب و تفویض به آنها در عالم تشریع و تکوین و... خارج از دایره غلو می‌باشد.

علم النبی و الأئمة بالغیب علی هدی الکتاب و السنة، کتابی است به زبان عربی که به بیان علم امام به ویژه علم غیب می‌پردازد. این کتاب اثر سید طعان خلیل العاملی است و انتشارات دار الکوکب نشر آن را به عهده داشته‌ است. محتویات کتاب: فصل اول •

ابن‌تیمیه در منهاج السنة با در پیش‌گرفتن شیوه انکار و تضعیفِ اسناد روایات یا منحرف‌کردن خطاب روایات از علی (ع) و توجه‌دادن آن به اشخاص دیگر، در صدد بی‌پایه و اساس نشان‌دادن نظر شیعیان، درباره مقام علمی علی (ع) برآمده است، تا جایی که در این مسیر با تکیه بر روایات جعلی و غیرواقعی، نهایت تلاش خود را کرده تا مقام علمی صحابه را بر علی (ع) رجحان دهد؛ لذا در این نوشتار بر آنیم با توجه به فراوانی منابع و ثبت وقایع تاریخی در لابه‌لای متون اهل سنت، حقیقت را که خلاف گفته‌های ابن‌تیمیه است، ثابت کنیم و نشان دهیم تا چه اندازه در قبال علی (ع) عناد داشته و تمام همت خود را صرف قلب و تدلیس واقعیاتی می‌کند که مورخان و محدثان آنها را ثبت و ضبط کرده‌اند.

کتاب " الغلوّ و الفرق الباطنیة (محاضرات الشيخ محمد السند البحراني)" اثری از حسن الكاشاني و الشيخ مجتبى الاسكندري می باشد. این کتاب، تحقیقی درباره ماهیت «غلوّ» و مصادیق آن است. در این پژوهش سعی شده است انواع افراط‌هایی كه برخی از فرقه‌های مسلمان در زمینه عقاید دینی خویش انجام می‌دهند مورد شناسایی قرار گرفته و مصادیق غلو در آن‌ها بررسی گردد. نگارنده نخست به بحث درباره حجیّت علمی كتاب و سنّت پرداخته و ضرورت تعقل و نگرش عقلانی نسبت به مسایل دینی را گوشزد نموده است. آن‌گاه به معرفی اوصاف اهل‌بیت (علیهم السلام) پرداخته و مصادیق غلوّ در مورد آنان را بیان كرده و افشای اسرار اهل‌بیت (علیهم السلام) را حتی در صورت صحت ادعاهای صورت گرفته در مورد آنان امری مذموم ارزیابی نموده است. وی به لزوم تحقیق در صحت روایات صادرشده در مورد اوصاف اهل‌بیت (علیهم السلام) نیز تأكید كرده و معانی مختلف كذب و انواع غلوّ و روش غالیان را بررسی نموده است."

کتاب " معرفة الإمام" تعریب کتاب امام‌شناسى از مهمترين آثار علاّمۀ طهرانى بشمار مى‌رود كه در 18 جلد تدوين شده است اين كتاب مجموعه‌اى است از بحثهاى تفسيرى، فلسفى، روائى، تاريخى، اجتماعى دربارۀ امامت و ولايت به طور كلّى و دربارۀ امامت و ولايت اميرالمؤمنين (علیه السلام) ائمّۀ معصومين عليهم‌السلام بالخصوص كه به صورت درسهاى استدلالى علمى متّخذ از قرآن كريم و روايات وارده از خاصّه و عامّه و ابحاث حلّى و نقدى پيرامون ولايت مى‌باشد اين مجموعه كه شامل 270 درس است در سال 1391 هجرى قمرى در ماه مبارك رمضان براى برخى از دوستان ايمانى تدريس شده است. اهمّ مطالب "جلد چهارم" به قرار زير است: امام وارث همۀ علوم قرآن، علوم همۀ انبياء و بالاخره وارث جنبه‌هاى روحى و علمى پيامبران است،ذكر برخى از معجزات و مناقب اميرالمؤمنين (علیه السلام) و اينكه اميرالمؤمنين (علیه السلام) وارث همه كمالات پيامبر صلی الله علیه و اله و سلم جز نبوّت بوده است، مراد از آيۀ "و من عنده علم الكتاب" اميرالمؤمنين (علیه السلام) مى‌باشد، مراد از شاهد در آيۀ 17 سورۀ هود و مراد از هادى در آيۀ "و لكلّ قوم هاد" امير المومنين علیه السلام است،ضرورت وجود امام و بيان اينكه زمين هيچگاه از حجّت خدا خالى نيست.

یکی از مسایل علم كلام، مساله علوم امامان و جهات علوم آنان می‌باشد. این مقاله که با هدف نگرش به این موضوع مهيا شده، سعی شده مسایلی همچون قلمرو علم ائمه علیهم‌السلام، منابع و جهات علوم آنان و علوم غیبی آن بزرگواران را از نظر شاگردان متكلم امامان شیعه، مورد بررسی قرار دهد. با بررسی دیدگاه‌های اين متکلمان و تفسیر و برداشتی که از آیات و روایات داشته‌اند معلوم مي‌شود از نظر شاگردان ائمه عليهم‌السلام در سیطره علوم ايشان، نسبت به آنچه مورد نیاز در بیان احکام و معارف است، وراثت علمي از پيامبر اكرم صلوات‌الله‌عليه، و همچنین حجیت علوم آنها، تردید و اختلافی نيست. اما در اینکه آیا آنها از طریق غیب معارف و احکام را می‌گرفته‌اند و يا منابع ديگر علوم ايشان از منظر اين متكلمان، با اجمال روبرو هستيم.

«مسند الإمام الصادق أبي‌عبدالله جعفر بن محمد عليهما السلام» تأليف شيخ عزيزالله عطاردى، هفتمين كتاب از مجموعه بزرگ «مسانيد الأئمة(ع)» است كه به زبان عربى در 22 جلد منتشر شده است. در اين كتاب اخبار و احاديث حضرت امام صادق (ع) در موضوعات مختلف گردآورى و دسته‌بندى شده است. احاديثى كه در اين مسند گرد آمده بر سه بخش است: 1- احاديثى كه مربوط به زندگى و شخصيت و روابط آن معصوم است كه در 12 باب آمده است. 2- احاديثى كه آن معصوم در موضوعات مختلف بيان كرده‌ اند كه هم چون ساير مجموعه‌ هاى حديثى در ضمن كتاب‌ هايى مشتمل بر ابواب متعدد ذكر شده است. 3- راويانى كه از آن معصوم نقل حديث كرده‌ اند، به‌ همراه ياد كرد آنها در كتب رجال. عطاردی، مباحث كتاب را از منابع معتبر شيعه و سنى گردآورى نموده است. نويسنده در مقدمه كتاب توضيحات مختصرى درباره كتاب و مباحث مطرح‌ شده در آن نوشته است. جلد دهم این مطالب آمده است: مباحث طهارت، از بحث شک در وضو تا احکام جلو در زبیب، و کتاب صلات از مبحث بنای مساجد تا موجبات قطع نماز.

«مسند الإمام الباقر أبي‌ جعفر محمد بن علي (ع)» تأليف شيخ عزيزالله عطاردى، ششمين كتاب از مجموعه بزرگ «مسانيد اهل‌ بيت (ع)» دائرة المعارفى حديثى است كه به زبان عربى در شش جلد منتشر شده است. اين مجموعه، اثرى مرجع محسوب مى‌ شود و براى همگان، به‌ويژه پژوهشگران كاربرد دارد. مسند حاضر، مشتمل بر سه بخش است: 1- احاديثى كه مربوط به زندگى و شخصيت آن معصوم است كه در 14 باب آمده است. 2- احاديثى كه آن معصوم در موضوعات مختلف بيان كرده‌ اند كه همچون ساير مجموعه‌ هاى حديثى در قالب «كتاب» و مشتمل بر ابواب، ذكر شده است. 3- راويانى كه از آن معصوم نقل حديث كرده‌ اند به ترتيب حروف الفبا، به‌ همراه ذكر مختصرى از حالات ايشان و مدح و جرح‌ هايى كه در باره آنها ذكر شده است. نويسنده در نگارش اين اثر، تمام منابع و مصادر دست اول شيعه، اهل سنت، زيديه و اسماعيليه را كه اخبار مدون دارند، مورد بررسى قرار داده است. نويسنده در نگارش مسند امام باقر (ع) كوشيده است تا تمام روايات اين امام بزرگوار را از كتابخانه‌ هاى خطى ايران و دنيا جمع‌ آورى كند. در جلد ششم اين مجموعه، 14 حديث نقل‌ شده از طريق زيديه، از كتاب «تيسير المطالب» آورده شده است. هم چنين اخبار منسوب به امام باقر (ع) كه از طريق اسماعيليه ذكر شده در 28 عنوان در ادامه اين جلد آمده است. بسيارى از عالمان اهل سنت، روايات امام جعفر صادق (ع) و امام باقر (ع) را در آثار خود آورده‌ اند كه نويسنده آنها را در ادامه اين جلد در 32 عنوان دسته‌ بندى و ارائه كرده است. در حقيقت در اين بخش به تراث زيديه، اسماعيليه و اهل سنت توجه شده است. بخش پايانى اين اثر مانند همه مسندها، با نگاهى انتقادى به راويان احاديث پرداخته است. در اين مبحث حدود 654 شخصيت معرفى شده‌ اند.