جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سعید حوی از سلفیان سوری است که گرایش‌های صوفیانه دارد. او عضو اخوان‌المسلمین و یکی از رهبران آن در سطح ملی و بین‌المللی است. حوی در مدرسه‌ای سلفی آموزش دید؛ اما معلم او مرشدی از صوفیان بود. محیط آشوب‌ناک خاورمیانه، به‌ویژه سوریه، فلسطین و مصر، او را به‌شدت متأثر ساخت. وی برای برون‌رفت از این وضعیت اسف‌بار، پروژه خود را تصوف سلفی قرار داد. هدف او جمع میان تصوف و سلفی‌گری و ایجاد هماهنگی میان دو گرایش ناهمگون و بهره‌گیری از ظرفیت‌های تصوف در خدمت به سلفیه بود. دشواری‌های فراوانی پیش پای او در این پروژه بود و انتقادهای سلفیان از نظریه‌ها و رفتارهای صوفیان باعث شد او به دفاع از برخی از آنها، از قبیل کرامات و جشن میلاد پیامبر (ص)، بپردازد؛ اما نتوانست پروژه‌اش را به پایان برساند. گذشت زمان و رویدادهای نو در خاورمیانه، از جمله پیروزی انقلاب اسلامی، باعث شد سعید حوی رفتارهای متضادی از خود نشان دهد و در نهایت در اواخر عمر به‌شدت پیگیر پروژه شیعه‌هراسی و شیعه‌ستیزی سلفیان شد و در این زمینه کتاب نوشت.

رقابت میان دیدگاه های مختلف اسلامی امری قدیمی است و تحولات اخیر خاورمیانه نیز فرصتی مجدد برای تشدید رقابت میان آن هاست. صرف نظر از دیدگاه هایی که اقتصاد، ناسیونالیسم، جنگ های داخلی، دموکراسی خواهی و دیگر مسائل را علت اصلی این تحولات می دانند، این مقاله فرض را بر آن قرار داده است که اسلام گرایی ریشه اصلی تحولات جدید خاورمیانه است. بر این اساس چهار الگوی مختلف مورد بررسی قرار می گیرند: نوعثمانی گرایی، سلفی تکفیری که به دو دسته سلفی درباری و جهادی تقسیم می شود، اخوان المسلمین مصر و جمهوری اسلامی ایران. این چهار الگو مهمترین دیدگاه های اسلامی رقیب هستند که نگرش های متفاوتی به اسلام دارند. حال از میان این الگوها، کدامیک به لحاظ منطقی از قابلیت بیشتری برای تسری در تحولات اخیر خاورمیانه برخوردار است؟ فرضیه اصلی مقاله آن است که در میان الگوهای مذکور الگوهایی می توانند به تقاضای اسلام خواهی منطقه پاسخ دهند که دو ویژگی داشته باشند: جایگاه سیاسی اسلام و انعطاف پذیری عمل سیاسی را پذیرفته باشند. بر این اساس، ابتدا ماهیت و نوع نگرش هر یک از دیدگاه ها به اسلام تبیین می شود. سپس، با توجه به فرضیه مذکور میزان توانایی این الگوها برای پاسخگویی به تقاضاهای اسلام خواهی منطقه مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتیجه آن بوده که از میان الگوهای مذکور، جمهوری اسلامی ایران به لحاظ برقراری رابطه مناسب میان عقل و شرع از توان منطقی بیشتری برای تسری در تحولات اخیر خاورمیانه برخوردار است.