جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تأليف ابوحامد محمد غزالي و از آثار مشهور اوست . اين رساله توسط Otto pretzl در 1933 در مونيخ جزو انتشارات علمي آکادمي باير چاپ شده است . اين رساله ايست كه امام محمد غزالي در باب اباحتيان : جماعت ملحدان كه همه چيز را حلال و روا دانند . فرقه اي از متصوفه مبطله كه ميگويند ما را توانائي اجتناب از معاصي و انجام دادن احكام نيست. ( ص 74ص ج 5- فرهنگ دكتر معين ) ] . و گفتار گمراه كننده ايشان نوشته و بطلان عقايد ايشان را ثابت كرده است . ( علي نقي بهروزي ) آغاز كتاب: بسمله - امام الانام حجة الاسلام محمد بن محمد بن محمد الغزالي رضي الله عنه گويد . الحمدلله رب العالمين .. بدانكه گمراهان در اصول دين و قواعد شريعة بسيارند . انجام كتاب: پايان - و السلام علي من سلم من هذه آلافات و فاز يوم القيمة بالدرجات و صلي الله علي محمد ... و سلم تسليماً كثيراً ابداً - تمام شد رساله در بيان ... اهل اباحه و ذكر شبه ايشان و جواب از آن ... سنه ثلثون و الف ... بيد ... محمد ... الجعفري . ]فيلم دانشگاه 1/420 ؛ حضرت شاهچراغ 2/386؛ فهرستواره منزوي 7/35 و 6/61 ؛ عكسي دائرة المعارف 2/6 ؛ اعلام، 2/1711 غزالي ، حاجي خليفه ، 2/1274«فضايح الاباحيه»؛ نسخه ها ، 2/726 «الاباحيه» ؛ مشار ، مولفين 5/726 ؛ صفا،2/925 ؛ فهرستواره 7/787 با نام گمراهي اباحتيان[

مؤلف شاگرد ميرداماد است که در سال 1017 هـ.ق. از او اجازه دريافت داشته است. يادداشتهائي است عالمانه و تحقيقي که فوائد بسياري دارا ميباشد. (فاضل) از سيد احمد بن زين العابدين عاملي علوي مولف رياض القدس. (احمد منزوي) آغاز كتاب: بسمله احمدالله علي جزيل آلائه حمدا يملاء قلوب ارباب التجريد واشکره علي جميل نعمائه شکرا يتلألأ في تباشير صبح اصحاب عقول ... المصنف بعد حمد واجب الوجود اشار الي ان الواجب علي مصنف کل کتاب ... [کتابخانه جامع گوهرشاد 3/1277]

حاشيه اي است بر شرح جديد قوشچي (م 879) بر تجريد العقايد كه بنام شاه طهماسب نگاشته شده است. اين حاشيه، تعليقات مؤلف بر بخش الهيات شرح تجريد است و مؤلف مطابق با سال تأليف، آن را «اثبات الله» نام گذارده و شخ آقا بزرگ طهراني در كتاب طبقات اعلام الشيعه (قرن 10ق.) اين نام را منطبق بر 941 هـ.ق. دانسته . مؤلف حاشيه ديگري بر مباحث «جواهر و اعراض» از شرح تجريد با آغاز «الحمدلله مفيض جواهر العلوم‌» دارد و آن را مطابق با سال تأليف: 965 هـ.ق «حاشية الجواهر» نام گذارده است. (حبيب الله عظيمي) رساله اثبات واجب الوجود جديد جلال الدين دواني يكي از شروح تجريد العقايد خواجه نصير الدين طوسي است اين كتاب از طريق حسيني نگارنده فوق حاشيه شده است و حسيني مقصد سوم شرح تجريد را كه در اثبات صانع است حاشيه كرده و مطالبي جز قول جلال الدين را ندارد . ( عبدالله انوار ) حاشيه ايست بر رساله اي در اثبات الواجب كه در اين نسخه «روضة الجنان» ناميده شده و به دوازده دليل موضوع را اثبات مي كند . دنباله هر دليل كه مؤلف آورده است، شارح چند وجه بيان كرده و بدين ترتيب شرح و توضيح مطالب داده مي شود . (سيد احمد اشكوري) حواشي است از ميرزا فخرالدين محمد بن حسين حسيني استرآبادي (قرن دهم هجري) بر شرح جديد ملا علي قوشچي، علاءالدين علي بن محمد متوفي 879 هـ.ق. بر كتاب تجريد العقايد تأليف خواجه نصيرالدين طوسي متوفي 672 هـ.ق. استرآبادي تنها بر بخش الهيات شرح تجريد قوشچي حاشيه نوشته است و آن را به نام شاه تهماسب صفوي (930-984 هـ.ق.) نگاشته است در سال 941 هـ.ق. كه اين تاريخ برابر است با حروف - اثبات الله - و اين نام با موضوع كتاب مطابقت دارد . ناگفته نماند كه اين مير فخرالدين حسيني بجز مير فخرالدين حسيني سماكي است كه معاصر ميرداماد متوفي 1040 هـ.ق. بوده است . (فاضل) حاشيه اي با عناوين « قوله - قوله » بر يكي از حواشي شرح تجريد العقايد خواجه نصير الدين طوسي (597-672ه.ق) نويسنده در توضيح و بيان مطالب محشي عناوين «قوله» و در گفتار مصنف عناوين « قال المص ره » را بكار برده و اشكالات زيادي بر محشي وارد كرده است . به عنوان نمونه « و هو ظاهر علي ما فرضه المحشي و قد عرفت ما فيه فلا حاجة الي اعادته ». (غلامي مقدم، براتعلي) كتاب حاضر را كه حاشيه او بر شرح الهيات است تا مبحث نبوت نيز بنام شاه تهماسب و در 941 ساخته و بگفته خود او در پايان كتاب، چون تاريخ اتمام آن با جمله «اثبات الله» كه حاكي از موضوع كتاب نيز هست مطابقت دارد، نام كتاب خود را اثبات الله گذارده . وي در اين حاشيه از حاشيه خود بر هدايه اثيريه نام آورده و از صدرالمدققين و ديگران ياد كرده است . (عبدالحسين حائري) اين حاشيه از تأليفات محمد بن حسين حسيني استرآبادي ملقب بفخرالدين ميباشد، مؤلف از علماء قرن دهم هجري و از معاصرين شاه طهماسب صفوي بشمار ميرفته و اين حاشيه را بنام ايشان تأليف نموده و طبق تصريح مؤلف در آخر (ولما كان المقصد الاقصي اثبات الواجب تعالي لايبعدان يقال في تاريخ التأليف -اثبات الله -الدال عليه) آنرا اثبات الله ناميده و وجه تسميه -(اثبات الله) بمنظور اشاره بموضوع و بجهت مطابقت عدد ابجدي آن با سال تأليف است «آقا مجتبي عراقي» تأليف سده 11 هـ . ق . يادداشتهاي تحقيقي است بر مبحث الهيات كه در آن از محقق داماد، محقق دواني، صدر المحققين ياد كرده است . گمان مي رود محشّي مير فخرالدين حسيني قرن 11 هـ . ق . باشد بر شرح تجريد قوشچي . (فاضل) حاشيه بر الهيات است . شرح علي كتاب تجريد الكلام بعنوان «قال المصنف، أقول ...» يبدء من المقصد الثالث في اثبات الصانع. كتاب تجريد العقائد تأليف خواجه نصيرالدين طوسي و اين نسخه حاشيه ايست بر شرح جديد از فخرالدين محمد بن حسن الحسيني استرآبادي كه حاجي خليفه در كشف الظنون از اين حاشيه نام برده و مينويسد كه تا آخر مقصد چهارم است . ( نخجواني، محمد ) در نسخه ارجاعي به عنوان اثبات الله [تعالي] آمده. حاشيه موجود به سال 950هـ ق تأليف شده و به شاه طهماسب بن شاه اسماعيل صفوي (930-984هـ ق) پيشكش گرديده است. جهت بررسي بيشتر پيرامون كتاب و مؤلف آن به توضيحات ارزشمند استاد عبدالحسين حايري در فهرست نسخه هاي خطي كتابخانه مجلس شوراي اسلامي ايران 5/130 رجوع شود. (سيد محمود مرعشي و محمد حسين اميني) آغاز كتاب: بسمله الحمدلله الغفور الرحيم و الصلوة و السلام علي حبيبه المنعوت بالخلق العظيم... فيقول الحقير الفقير الي عفو ربه الغني محمد بن حسين الشهير بفخرالدين الحسيني ان هذه تعليقات متعلقه بالمقصد الاقصي و المطلب الاسني من شرح الجديد... و لما وفقت للاتمام اردت ان اوشح صدره ... بذكر من اعتلي فرقد الفراقد ... ابوالمظفر شاه طهماسب ... انجام كتاب: و منها ان مقدورات الله انت خبير بانه لا سبيل للخلق الي ضبط قدر في الاصلح لا يتصور المزيد عليه ...و لما كان المقصد الاقصي اثبات الواجب تعالي لا يبعد ان يقال في تاريخ التأليف اثبات الله الدال عليه و نسأل الله التوفيق في تحرير المقاصد الباقية چاپ: (ج6؛ص117)؛ تهران؛ سنگي؛ بي ناشر؛ 1274ق.؛ رحلي؛ بدون شماره صفحه (در هامش) ؛« دارالسلطنه تبريز؛ (صص231-429؛ متن و هامش)؛ 1301ق؛ رحلي؛ (صص348-429) درهامش » ؛ « 1307ق.؛ رحلي؛ 102ص (صص409-510) در هامش »؛ «1301ق.؛82ص (صص348-429) در هامش » ؛ تهران، سنگي، 1285،بدون شماره صفحه [كتابخانه فرهنگ و ارشاد اسلامي ص 42 ؛ الذريعة 1/99 و6/117؛ ف. مشهد 4/78؛ فهرست سپهسالار 4/221 ؛ آية الله فاضل خوانساري 1/146 ؛ كتابخانه جامع گوهرشاد 4/2116 و 5/42؛ الهيات مشهد 2/595 ؛ فهرست آستان قدس 4/77-78 و 11/100و 1/37و 38 ؛ مرعشي 1/46 و 2/101و 17/202و 17/210 ؛ كتابخانه وزيري 3/867 ؛ ذريعة 6؛ 169 - ف طوس1: 36 و 37 وج: 77و87 و 1/99و 4/330و 6/119و 137؛ مدرسه فيضيه 2/119 و 2/133 ؛ فهرست مجلس 5/130و 2/44 ؛ كتابخانه ملي 9/181 و 17/71 و 17/422 و 13/420؛ الهيات تهران ص 396؛ كتابخانه مجلس شورا 5/130 و 7/309؛ كشف الظنون : تجريد ؛ كشف الحجب ص 177 ؛ فهرست دانشگاه تهران 3/239 و 13/3223 و 17/350 و 20/84 ؛ الكني و الالقاب، هدية الاحباب و ريحانة الادب ؛ سماكي ؛ عالم آراي عباسي چاپ امير كبير ص 144-145، 149-150و 186؛ علامه طباطبايي 2/148؛ مدرسه صدر بازار 2/410 ؛ كتابخانه روضاتي ص 75 ؛ مدرسه فيضيه 1/314؛ آستان قدس 1/99 ؛ كتابخانه روضاتي ص 67 ؛ نشريه 4/439 و 7/514 و 7/142 و 5/386 و 5/595 ؛ چهار كتابخانه مشهد ص 272 ؛ نسخه پژوهي 3/122 ؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص 196 ؛ شيخ علي حيدر 1/330 ؛ تربيت ص 92 ؛ رايانه استان قدس] شرح و حواشي: حاشية حاشية السماكي علي شرح التجريد (-) حاشية حاشية السماكي علي شرح التجريد (-)

حاشيه مختصري است بر حاشيه خفري بر شرح تجريد قوشچي، كه اقوال طوسي را با عناوين « قال المنصف » و قوشچي را با « قال الشارح » و خفري را با عناوين « قال المحقق » يا « قوله » مطرح كرده و آنرا هنگام تدريس كتاب براي جمعي از طلاب تاليف نموده است . آقا جمال خوانساري در حاشيه خود بر حاشيه خفري، بر اين حاشيه خرده گيري بسيار كرده و گويا تعليقات خود را بقصد نقض بر شيرازي نگاشته . و ي از اين حواشي چند بار بنام « حواشي فخريه »‌ ياد مي كند ( نسخه ش :‌ 1724 ) در ذريعه از حاشيه مولي مهدي گلپايگاني نيز نقل شده كه از حاشيه ميرزا ابراهيم با نام « حواشي فخريه » ياد گرديده و مؤلف ذريعه آنرا مصحف «‌ خفريه » دانسته اند . اما همانگونه كه گفته شد آقا جمال كه معاصر شيرازي بوده نيز همين نام را آورده. علاوه بر اين كه احتمال مصحف بودن خفريه بر اشكال مي افزايد و مشكلي حل نمي سازد . «عبدالحسين حائري» و در آن از مناقب ابن ميثم بحراني شارح نهج البلاغه بسيار نقل مي نمايد. مرحوم آقا بزرگ در الذريعة گويد: «حاشيه اي است بر حاشيه خفري و بر حاشيه دواني بر شرح جديد تجريد» (سيد محمود مرعشي) آغاز كتاب: يا هو يا لا اله الا هو يا من لا هو الا هو و لا يعلم ما هو الّا هو کلت الالسن عن تفسير صفتک و انحسرت العقول عن کنه معرفتک ... فيقول ...هذه تعليقات لتبيين مطالب اقصي المقاصد من كتاب التجريد و شرحه الجديد و حواشيه الخفري كتبتها اثناء مباحثتها...قال المص انار الله برهانه المقصد الثالث في اثبات الصانع الخ انما لم يعنون باثبات الواجب كما هو الشايع في العنوان... انجام كتاب: قوله رحمه الله اي لايلزم الخ هذا بيان فائدة تخصيص القيد المخصص بالمعتزله ... فيمتنع تعلق القدره المستجمعه به بخلاف الاشعريه فانهم لا يحتاجون علي هذا القيد حيث لايمتنع عندهم خلاف ماجري عليه عادته منه الخيرات [مجلس شورا 7/309 ؛ فهرست سپهسالار 4/209 ؛ مدرسه فيضيه 2/39 ؛ كتابخانه مدرسه آخوند ص 1540 ؛ كشف الحجب، ذريعه 6 : 64، 113 و 116 دانشگاه 6 :‌ 26 فهرست مجلس 5 ص 84-85 .مرعشي 12/207 و 13/277و 18/302و 28/360 ؛ کتابشناسي جامع ملاصدرا ص 322 ؛ ريحانة الادب 3/420 ؛ الذريعة 6/64 ؛ حضرت معصومه 1/131 ؛ آقا نجفي 12/207 ؛ مدرسه امام عصر 1/90 ؛ عكسي مركز احياء 4/159 ؛ آستانه حضرت عبدالعظيم 1/203-204 ؛ ادبيات تهران 2/77؛ مجلس شورا 16/291؛ مدرسه فيضيه 1/309؛ فهرست مروي 111 ؛ فهرست سپهسالار 4/178؛ الذريعة 6/64 و 116؛ فهرست دانشگاه 3/2264 ؛ دانشگاه تهران 6/2264 ؛ عكسي مركز احياء 3/430 و4/160و3/430 ؛ اهدائي به آستان قدس ص98 و 363 ؛ التراث العربي 2/276 ؛ مرعشي 2/216؛ نسخه پژوهي 3/73 ؛ كتابخانه شخصي رضا استادي ص 60 ؛ مكتبة اميرالمؤمنين 2/359]

نقل اخبار است از اخبار الاخيار عبدالحق دهلوي. (محمد تقي دانش پژوه) [دانشگاه تهران 16/714 ؛ ايوانف 1/102 ش 298 / 259]

مولف در زمينه‌هاى مختلفى سخن گفته، اما چون بيشتر مسائل آن شرح و توضيح فرقه‌هاى مختلف اعتقادى است، لذا جزء كتب كلامى قرار گرفته است و الا مباحث اين كتاب را مى‌توان چنين بيان كرد: از لغت و عروض و قافيه بحث مى‌شود، از بعضى وقايع تاريخى صحبت مى‌شود، در بعضى از فصول كتاب از بعضى معتقدات و عادات عرب؛ و اخلاق زمان جاهليت سخن گفته شده است، از اعراب به تنهايى نامى آورده نشده، بلكه از هنود و فارس و روم ومعتقدات آنان مطالبى ذكر كرده شده است. همچنين فصولى از كتاب را به ذكر مذاهب بشرى، مباحث فلسفى در باب اصل عالم طبق نظر طبیعیين و فلاسفه و أطباء و حتى مذاهب و فرق اسلامى، نصرانى، يهودى، مجوسى، صابئى و... را معرفى نموده است. از مباحث مهمى كه مؤلف درباره‌ى آن تحقيق جالبى به عمل آورده است، اصل تسميه شيعه و اشتقاق اسم آن و ابتدا ظهور شيعه و مسائلى از اين قبيل است. از باب مثال درباره نامگذارى اين فرقه مى‌نويسد، " لمشايعتهم على بن أبى‌طالب وأولاده عليهم‌السلام". درباره‌ى ابتداء ظهور شيعه مى‌گويد: شيعه كه على(ع) را بر قتال طلحه و زبير و عائشه و معاويه و خوارج در زمان حياتش مشايعت كردند، سه گروه بودند: 1- فرقه‌اى از آنها كه قسمت كثيرى را شامل مى‌شوند بر اين اعتقادند كه امامت ابى‌بكر و عمر و عثمان بر سيره پيامبر نيست. 2- فرقه‌اى ديگر كه تعدادشان كمتر از گروه قبلى است، مى‌گويند: امام بعد از رسول(ص) ابابكر سپس عمر و سپس على است و براى عثمان امامتى قائل نمى‌باشند. 3- گروه آخر كه به نظر وى عده‌ى قليلى مى‌باشند، قائلند: بعد از رسول‌الله(ص) على أولى به امامت امت پيامبر است و امامت ابى‌بكر و عمر را از طرف مردم، بر وجه راى و شورى مى‌دانند؛ مؤلف مى‌گويد: اين سه فرقه باقى بودند تا زمان كشته شدن حسين بن على(ع) كه در اين زمان باز سه گروه گشتند: أ- اماميه: وجه نامگذارى گروه به اين دليل است كه اين گروه قائلند كه امام بعد از حسين بن على(ع) فرزندش على بن حسين(ع) است كه با نص امام اول مشخص شده، اين امامت ادامه دارد، و زمين خالى از حجت نمى‌گردد. ب- واقفيه، و بعد از آن زيديه كه بعد از حسين بن على(ع)، زيد بن على بن حسين را امام به حق مى‌دانند. ت- كيسانيه؛ اين گروه بعد امام سوم، أبوحنيفه را امام مى‌شمرند. سپس آقاى نشوان الحميرى به ذكر گروه‌هايى كه بعد از اين فرق پيدا شده‌اند، مى‌پردازد.