جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سبک، در زبان عربی به معنی گداختن و ریختن زر و نقره است و سبیکه پاره نقره گداخته را گویند. در اصطلاح ادبی به معنای طرز خاصی از نظم و نثر است که معادل style اروپایی است.Style خود از ستیلوس یونانی ماخوذ است، به معنای آلتی فلزی یا چوبین که به وسیله آن حروف و کلمات را بر روی الواح مومی، نقش می کرده اند.بررسی سبک سخن در ایران، با سبک شناسی بهار آغاز شد. کتاب سه جلدی وی- سبک شناسی یا (سیر تطور نثر فارسی)- به بررسی آثار نثر فارسی از آغاز تمدن اسلامی تا عصر حاضر پرداخته است و تقریبا پس از او نیز تمامی کسانی که در این حوزه فعالیت نموده اند– جز شفیعی کدکنی و شمیسا و چند تن دیگر از سبک شناسان هم روزگار ما– همان شیوه بهار را در سبک شناسی نظم و نثر دنبال کرده اند. سبک شناسی بهار ضمن ارزش های بسیاری که دارد، به دور از خلل و کاستی نیست. در این مقاله سعی شده است با نگاهی انتقادی به سبک شناسی در ایران، شیوه ای تازه در سبک شناسی ارایه گردد. شیوه ای که در آن با پرهیز از برخورد ذوقی، درصدد است تا راهی علمی برای مطالعات سبک شناختی پیشنهاد نماید.

قصیده معروف رودکی به مطلع :مرا بسود و فرو ریخت هر چه دندان بود                                                   نبود دندان، لا بل چراغ تابان بوداز قصیده های معروف و ماندگار زبان و ادب فارسی است که در واقع زندگی نامه منظوم رودکی در سی و چهار بیت است و بسیاری از حقایق ادبی و تاریخی روزگار سامانی را هم نشان می دهد.در مقاله حاضر، برداشت های سبک شناختی خود را از این مقاله ابراز کرده ایم و نشان داده ایم که تا روزگار معاصر، هرجا شاعری در وضعیتی شبیه گرفتاری رودکی در هنگام پیری قرار گرفته است، این قصیده را استقبال کرده است. از امیرمعزی تا استاد بهار و اکنون دکترشمیسا به این قصیده توجه کرده اند. سه قصیده اصلی در استقبال رودکی، برای اولین بار مطرح می شوند.

شعر در یک دیدگاه کلی، به دو حوزه شکل (form) و محتوا (meaning) تقسیم می شود. آنچه شکل اثر را می سازد، زبان، صور خیال، موسیقی (وزن و قافیه) و ساختار بیرونی و درونی (پیوند پوشیده عناصر متن در محور عمودی) است، و محتوای اثر نیز بازتابی از جهان بینی، نگرش و تجارب وی‍‍ژه شاعر از دنیای پیرامون او است. در ادوار مختلف شعر فارسی، توجه شاعران و ادیبان یا بر جهان معنای اثر بوده و یا بر شکل بیان آن: برای شاعران سبک خراسانی و عراقی و نیز سبک نیمایی دوران معاصر، کشف معانی عمیق انسانی، فلسفی، عرفانی و اجتماعی در درجه اول اعتبار قرار داشت، برای شاعران سبک هندی (اصفهانی) و پاره ای از جریان های ادبی معاصر مانند موج نو، شعر حجم، شعر ناب و پسامدرن، بخش هایی از شکل شعر، یعنی صور خیال و زبان، اهمیت بیشتر داشت و دارد. اینکه کدام بعد اثر هنری - محتوا یا شکل - ارزشمندی و جاودانگی آن را تضمین می کند، علی رغم کوشش بی وقفه منتقدان ادبی از افلاطون تا بارت و دریدا و اکو و دیگران، هنوز مشخص نیست و در بین منتقدان، گرایش های افراطی به جانب معنا و یا شکل و نیز رویکردهای اعتدالی به هر دو حوزه اثر ادبی دیده می شود و متمایل شدن به هر جانب، به منظر (perspective) فرد بستگی دارد. سبک هندی، بی هیچ تردیدی، یکی از دوره های در خور توجه در ادبیات کشورهای فارسی زبان است و شاید تنها سبکی است که در مرزهای خارج از ایران و به صورت سبکی منطقه ای در مدتی طولانی رواج گسترده داشته است. نگرش و تحلیل انتقادی این دوره ادبی، علاوه بر روشن کردن دلایل پوشیده اوج و فرود آن، می تواند در سرنوشت جریان های ادبی معاصر در ایران و سایر کشورهای فارسی زبان کارساز باشد. به نظر می رسد شعر فارسی، با وجود راه یافتن به جغرافیای سیاسی و فرهنگی جدید - هندوستان - از اوایل قرن دهم، نتوانسته است به «عالم جدید معرفت شناختی» دست یابد و وارد «گفتمان سازنده» با فرهنگ هندی از جمله سنت اسطوره ای، فلسفی، دینی و ادبی آن - نشده و یکی از دلایل زوال آن نیز خالی بودن از تفکر بنیادین و فقر معنایی است.در این مقاله، ضمن طرح چهار فرضیه درباره علل این مساله، فقر فکری و فلسفی در سبک هندی، به ویژه نسل دوم، یعنی کسانی که بعد از صائب به شهرت ادبی رسیده اند، بررسی می شود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

سبک شناسی، یکی از موضوعات ادبی است که در سده اخیر، توجه ویژه ای از طرف ادیبان و سخنوران به آن شده است. سبک ادبی، از اندیشه هر فرد سرچشمه می گیرد که بیان کننده نگرش و بینش آن فرد به واقعیت های پیرامونش است. نوع الفاظ و ترکیبات و جمله بندی و طرز تعبیر معانی، مهم ترین عوامل در چگونگی سبک ادبی است. در این میان، از جمله متونی که شایستگی و ارزش بررسی و تجزیه و تحلیل دارد، متون دینی و به طور خاص نهج البلاغه است، زیرا صاحب آن، امیر سخنوران و رهبر اهل بلاغت است. از میان خطبه ها و نامه ها، نامه پنجاه و سوم امیرالمومنین علی (ع) که خطاب به جناب مالک اشتر، در هنگام انتخابش به زمامداری مصر است، به دلیل جلوه های سیاسی، اخلاقی، عبادی، نظامی و اجتماعی از جایگاهی بس والا برخوردار است. هماهنگی موسیقی درونی نامه با موضوع آن و انتخاب اسلوب های نحوی و بلاغی متناسب با هدف مورد نظر و تناسب بسامدهای واژگانی و جملات امر و نهی با هدف نگارنده نامه، از ویژگی های بارز این فرمان حکومتی است. در این پژوهش، با بررسی سبک شناختی این نامه، از سه دیدگاه فکری، زبانی (آوایی، لغوی، نحوی) و ادبی، به بیان زیبایی ها و ارزشها و سبک این نامه می پردازیم.

در این پژوهش، چهار متن را از میان نثرهای قاجار بدین شرح برگزیده ایم: ناسخ التواریخ اثر محمدتقی لسان الملک سپهر، مسالک المحسنین اثر عبدالرحیم تبریزی، مجمع الفصحا اثر رضاقلی خان هدایت و هزار و یک شب ترجمه عبداللطیف تسوجی تبریزی. سپس در آنها مهم ترین اشکال های نگارشی و ویرایشی را در حوزه های فعل، نشانه های جمع، واژه ها و ترکیبات، قید، حروف، مصدر، صفت بررسی کرد ه ایم و ادامه آنها را در نثر فارسی امروز نشان داد ه ایم. در پایان، مهم ترین مشکلات نگارشی نثر قاجار و ادامه آنها را در نثر فارسی امروز در حوزه های یادشده دسته بندی کرده ایم. فرضیه تحقیق آن است که نثر دوران قاجار، در عین ارزشمندی، مشکلات نگارشی و ویرایشی درخور توجهی دارد و ادامه این مسائل را در نثر فارسی امروز نیز به روشنی می توان دید. هدف ما از این پژوهش، آن است که مشکلات نگارشی و ویرایشی را در نثر فارسی امروز، ریشه یابی و نویسندگان را متوجه آنها کنیم تا اجازه ندهند این مسائل به نوشته هایشان راه یابد.

سبک شناسی در حوزه های گوناگون تحقیقات ادبی به ویژه در نقد ادبی متون نقش مهمی دارد و طبقه بندی علمی آن می تواند کار آموزش سبک را آسان کند. هدف از این نوشتار نگاهی انتقادی به کتابهای سبک شناسی از جهت تقسیم بندی شیوه های نثرنویسی است. برای رسیدن به این هدف ابتدا دیدگاههای تعدادی از محققان در تقسیم بندی شیوه های نثرنویسی بیان شده و سپس به نقد و بررسی آنها پرداخته شده است. مهمترین آسیبهای این گونه تقسیم بندیها عبارت اند از: مشخص نکردن مبانی تقسیم بندیها، نارسایی تعاریف، تناقض در تعیین مصداقها، چندگونگی تقسیم بندیها و اختلاف در نامگذاری، عدم تمایز نثر ادبی از نثر غیر ادبی، کلی بودن تقسیم بندیها و انعطاف ناپذیربودن آنها، کم توجهی به بعضی از گونه های سبکی به ویژه سبک فردی و خرده سبکها، درآمیختگی نوع نثر با سبک نثر، نگاه تک بعدی به سبک نثر و کم توجهی به تعیین عناصر و شاخصه های سبکی و روشهای تحلیل سبک و....

در این مقاله حیات شعری قیصر امین پور، شاعر معاصر فارسی (متوفی 1386) در سه دوره با عنوان سه سبک فعال، منفعل و انعکاسی از هم متمایز شده است. این تقسیم بندی بر اساس تمایزهای زبانی (در قلمرو واژگان و نحو)، بلاغی (در تصویرها و صناعات) و اندیشه شکل گرفته است. حیات شعری شاعر، در سه دوره حماسی (فعال)، رمانتیک غمگنانه (منفعل) و تقدیرگرایی درونگرا (انعکاسی) در سه رنگ سرخ، خاکستری و بی رنگ تبیین شده است. نتیجه آنکه قیصر امین پور از لحاظ بیان حساسیتهایش در مواجهه با جهان و جامعه شاعری صادق است و «روح زمان» به روشنی در شعرش بازتاب یافته است. شعر او گزارش راستین مناسبات شاعر با هستی و جامعه و تغییرات و تحولات ایدئولوژیک است.

به رغم غلبه شاعران اهل سنت در قرن ششم، شعر شیعی و مدح و منقبت امامان شیعه مورد توجه برخی شاعران بوده؛ و قوامی رازی با وجود گرم بودن بازار مدح و ستایش پادشاهان بخش اعظم کار خود را به ستایش پیامبر اسلام، حضرت علی (ع) و مدح و منقبت خاندان رسالت اختصاص داده است . او با رعایت توازن و حفظ زیبایی شعر، هم به ذکر معارف اسلامی پرداخته و هم در این حیطه از عناصر هنری شعر یعنی صور خیال و تصاویر شاعرانه دور نمانده است. اشعار او از نظر فکری، از لحاظ ادبی در حیطه بیان و بدیع معنوی و از لحاظ زبانی در سهسطح آوایی، لغوی و نحوی بررسی شده است.

چکیده:سبک‌شناسی، یکی از موضوعات ادبی است که در چند دهه اخیر توجه بسیاری از ادبا و سخنوران رابه خود جلب نموده است. شناخت سبک، آگاهی‌های زیادی درباره شخصیت، دانش، اندیشه، عقاید و رفتارهای زبانی یک شخص به ما می‌دهد. ازاین‌رو سبک‌شناسی به‌طورکلی برای کسانی که با کاوش گری در رفتارهای زبانی افراد سروکار دارند مهم است. ازجمله متونی که شایستگی و ارزش بررسی و تجزیه‌وتحلیل دارد متون مذهبی است که در این میان نهج البلاغه دارای موقعیت ممتاز و خاصی می‌باشد. نهج البلاغه در ادبیات عرب بعد از قرآن و احادیث پیامبر اسلام دارای زیباترین و فصیح‌ترین سخنان است. از میان خطبه‌ها و نامه‌ها، نامه ?? امیر المومنین علی علیه‌السلام که خطاب به فرزند بزرگوارش امام حسن مجتبی علیه‌السلام می باشد، به دلیل جلوه‌های تربیتی،اخلاقی، عبادی، اجتماعی و بیان سرنوشت انسان از جایگاه بسیار مهمی برخورداراست. هماهنگی موسیقی درونی نامه با موضوع آن و انتخاب اسلوب‌های نحوی و بلاغی مناسب باهدف موردنظر و تناسب بسامدهای واژگانی باهدف نگارنده، از ویژگی‌های بارز این نامه می‌باشد. در این پژوهش، با بررسی سبک‌شناختی این نامه، از سه دیدگاه زبانی، ادبی و فکری به بیان زیبایی‌ها و ارزش‌ها و سبک این نامه به روش تحلیلی-توصیفی می پردازیم.کلمات کلیدی: نهج البلاغه، نامه ??، سبک‌شناسی