جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از دو دهه گذشته موقعیت زنان از نظر تحصیل و پایگاه اجتماعی - اقتصادی فراتر رفته و به دستیابی آنان در کنترل منابع و قدرت تصمیم گیری در خانواده انجامیده است. این واقعیتی انکارناپذیر است که اگر هر دو همسر در تصمیم گیری ها مشارکت داشته باشند، نتایج بهتری حاصل خواهد شد تا این که هر یک از همسران به تنهایی تصمیم گیرنده باشند.این پژوهش به منظور بررسی تاثیر اشتغال زنان بر قدرت تصمیم گیری آن ها در خانواده انجام شده است.این تحقیق از نوع پیمایشی (توصیف و تحلیل) می باشد. جامعه پژوهش زنان متاهل دره شهر از استان ایلام و تعداد نمونه 300 نفر 200) زن خانه دار و 100 زن شاغل( هستند، که به صورت تصادفی انتخاب شده اند. از پرسشنامه و طیف لیکرت استفاده شده است. برای آزمون فرضیه ها روش تحلیل واریانس و آزمون T مورد استفاده قرار گرفت. نتایج حاصله به روشنی حاکی از معنادار بودن رابطه میان اشتغال زنان با قدرت تصمیم گیری در خانواده است. هم چنین نتایج نشان می دهند که اشتغال زنان سبب افزایش قدرت تصمیم گیری آن ها در امور اقتصادی، نحوه تربیت فرزندان، تعیین موالید، تعیین نحوه گذران اوقات فراغت و افزایش مشارکت سیاسی - اجتماعی آنان می شود. اما میان اشتغال زنان و دید و بازدیدهای خانوادگی رابطه معناداری یافت نشد. به علاوه نتایج این تحقیق معناداری رابطه بین متغیرهای مستقل و متغیرهای وابسته را نشان داد.

هدف: هدف اصلی این مقاله بررسی رابطه جهت گیری مذهبی با بهداشت روانی خانواده در میان خانواده های ساکن شهر شیراز می باشد.روش تحقیق: این تحقیق با روش کمی و تکنیک پیمایش و با استفاده از ابزار پرسشنامه انجام گرفته است. جامعه آماری این تحقیق شامل خانواده های ساکن شهر شیراز در سال 1387 می باشند که در آن ها زن و شوهر در قید حیات بوده و با هم زندگی می کنند. بر اساس نمونه گیری طبقه ای تصادفی منظم، 386 خانواده انتخاب شده اند.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که رابطه معنی داری میان متغیرهای سن، جنسیت، درآمد، تحصیلات، جهت گیری مذهبی درونی و جهت گیری مذهبی بیرونی با بهداشت روانی خانواده وجود دارد. بر اساس نتایج معادله رگرسیون چند متغیره، از میان کل متغیرهای مورد بررسی، متغیرهای جهت گیری دینی درونی، درآمد، جهت گیری مذهبی بیرونی و تحصیلات حدود 66 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین می نمایند. بر اساس مدل تحلیل مسیر، از میان این متغیرها، جهت گیری مذهبی درونی بالاترین تاثیر را بر متغیر وابسته داشته است.

سینما، یا همان هنر هفتم، تنها هنری است که از تمام هنرهای دیگر استفاده می کند تا فیلم تولید شده را به مخاطب عرضه کند. سینما از موثرترین هنرهای عصر حاضر به شمار می رود؛ به اندازه ای که آن را، همچون دیگر رسانه های همگانی، در تغییرات ایجاد شده در گروه های اجتماعی چون خانواده موثر می دانند. از این رو، نگرش های حاکم بر این ابزار تغییر اجتماعی، در نوع این تغییرات موثر خواهد بود. هدف تحقیق حاضر، بررسی تصویر ارائه شده از روابط همسران در سینمای دهه اخیر و بررسی مبنای نظری هر فیلم در خصوص این روابط است. روش تحقیق، تحلیل محتوای کمی و کیفی است که شیوه رایج بررسی متون ادبی و هنری است. جامعه آماری این پژوهش، فیلم های سینمایی - خانوادگی سال های 1378 تا 1388 است و جمعیت نمونه بر طبق سه مولفه خانوادگی بودن فیلم ها، سوژه روابط همسری در فیلم ها و پرفروش بودن آنها انتخاب شده است.به این ترتیب، پس از تحلیل تصویر ارائه شده از روابط همسران و الگوی نظری حاکم بر این تصویر و بررسی مسائل همسران در فیلم ها، به الگوی نظری حاکم بر فیلم های سینمایی دست یافتیم. نتیجه تحقیق فوق این است که به روابط همسران از لحاظ کیفی به طور سطحی و از لحاظ کمیت زمانی به طور محدود پرداخته شده است. همچنین در سینمای دهه اخیر، افتراق و دوری عاطفی و جسمی همسران و نزاع و درگیری جسمی و روانی در خانواده به تصویر درآمده است که این تصویر با اندیشه های فمینیسم از مناسبات دو جنس همخوانی دارد.

ازدواج یکی از سنت های مهم و پسندیده تمامی جوامع بشری است. در جامعه اسلامی ما ازدواج بر دو نوع است: ازدواج دائم و ازدواج موقت. اقدام به ازدواج موقعیت اجتماعی خود را ایجاب می کند و انتخاب یکی از این دو نوع ازدواج مشروع نیز موقعیت خود را می طلبد. مطالعه احکام خانواده در اسلام نشان می دهد که نظر شارع مقدس در صحه گذاشتن بر ازدواج موقت برای پیش گیری از رواج فحشا و در بسیاری از حالات، مقدمه یا تقویت ازدواج دائم است. خانواده کامل با وجود پدر، مادر، و فرزندان شکل می گیرد. به رغم تغییرات به وجود آمده در عصر مدرن در بسیاری از جوامع، معمولا پدر نان آور و تامین کننده هزینه های خانواده و پشتیبان اجتماعی آن است، مادر به نگه داری و تربیت فرزندان می پردازد، و فرزندان با جامعه پذیری در خانه و دیگر نهادهای تربیتی، برای پذیرش مسوولیت های اجتماعی آینده آماده می شوند. با مرگ پدر یا طلاق، خانواده ناقص می شود و این نقص، برای اعضای باقی مانده، مسائل و مشکلاتی ایجاد می کند. در کشور ما، دو نهاد با عنوان های «سازمان بهزیستی» و «کمیته حضرت امام خمینی (ره)» برخی از این خانواده ها را تحت پوشش و سرپرستی خود قرار می دهند. ازدواج مجدد راه حلی برای جبران جایگاه پدر از دست رفته است. مطالعه حاضر، با هدف بررسی نگرش زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد حضرت امام خمینی (ره) شهر شیراز به ازدواج موقت انجام شده است. در این مطالعه، از سه منطقه تحت پوشش کمیته امداد در شهر شیراز، برای نمونه از میان 13 هزار و 248 زن تحت پوشش، 400 زن سرپرست خانوار بررسی شده اند. اطلاعات جمع آوری شده در پرسشنامه خودساخته نشان می دهد که سن زن، علت قبولی سرپرستی، نیازهای اقتصادی، نیازهای امنیتی، نیازهای جنسی و فرهنگی، تعداد فرزندان، میزان مستمری دریافتی از کمیته امداد، امکانات رفاهی، و تحصیلات زن با نگرش زن به ازدواج موقت در ارتباط اند.

مهریه، به منزله یکی از حقوق مالی زوجه در اسلام، جایگاه و اهمیت ویژه ای دارد. قرآن کریم از مهریه به منزله صداق، نحله، و... تعبیر می کند و نحله نشانه صداقت مرد به زن در پیمان زناشویی است. در فقه امامیه و قانون مدنی ایران برای مهریه سقفی تعیین نشده و میزان آن به توافق طرفین محول شده است. در سال های اخیر، تغییر نظام ارزش ها، هنجارها، باورها، و... موجب شده است که مهریه از جایگاه اصلی اش فاصله بگیرد و به میزان چشمگیری افزایش یابد. این افزایش باعث بروز مشکلاتی در کارکرد خانواده، جامعه، و... شده است. سوال اصلی این پژوهش این است که جایگاه مهریه های سنگین در آموزه های دینی چیست؟ نتایج بیانگر آن است که اگرچه در اسلام برای مهریه سقفی تعیین نشده است، قراردادن مهریه سنگین لااقل ناپسند شمرده می شود. شاید فلسفه این کراهت پیامدهای منفی و تبعات ناگوار اجتماعی است که از مهریه های سنگین متوجه فرد و جامعه می شود. فقها هم مسلمانان را بر سبک گرفتن مهریه تشویق کرده و از گرفتن مهریه سنگین بر حذر داشته اند. در پایان هم راهکارهایی برای برون رفت از این معضل عرضه شده است.

در این نوشتار کوشش می شود تا تاثیر جامعه پذیری بر مشارکت سیاسی زنان در سطوح بالای تصمیم گیری در ایران پس از انقلاب، با رویکردی توصیفی - تحلیلی، بررسی شود. به این منظور، با بهره گیری از روش تحلیل ثانویه و با مراجعه به داده ها و آمارهای موجود در وزارت خانه ها و مجلس شورای اسلامی، در گام نخست به بررسی میزان مشارکت سیاسی زنان در ساختار قوه مقننه و مجریه و قضائیه پرداخته شده و سپس نسبت بین مشارکت سیاسی زنان و جامعه پذیری بررسی شده است. به نظر می رسد که مشارکت سیاسی زنان در ساختار قدرت در جمهوری اسلامی ایران اندک است. در پاسخ به این سوال، که چرا زنان در ساختار قدرت جمهوری اسلامی حضور اندکی دارند، نتایج پژوهش نشان می دهدکه زنان، بر اثر جامعه پذیری متفاوت و کلیشه های جنسیتی که در فرایند جامعه پذیری از طریق نهادهایی مثل خانواده، رسانه ها، مدارس، نهاد های آموزشی به آن ها القا می شود، سیاست را حیطه ای مردانه تلقی می کنند و تمایلی به مشارکت سیاسی، مخصوصا حضور در عرصه قدرت، ندارند. به این ترتیب، تمایل نداشتن زنان به حضور در عرصه قدرت، بیش از آن که ناشی از ساختار های حاکم بر جامعه باشد، نشئت گرفته از جامعه پذیری متفاوت دختران و زنان ارزیابی می شود. اما شرط اول، برای افزایش مشارکت و حضور زنان در عرصه قدرت، زدودن و جلوگیری از بازتولید کلیشه ها و هویت های جنسیتی برخاسته از فرهنگ جامعه در فرایند جامعه پذیری است.

خانواده، به منزله اصلی ترین نهاد اجتماعی، تامین کننده نیازهای اساسی انسان است و نقش بی بدیلی در پرورش نسل و انتقال فرهنگ و ارزش ها دارد. از جنبه تاریخی نیز خانواده گرایی در ایران یکی از شاخص های ارزش های نظام فرهنگی بوده است. تغییرات اجتناب ناپذیر دوره جدید می تواند در ساختار و کارکردهای خانواده تاثیرگذار باشد. هدف این پژوهش ترکیب و تلفیق نتایج تحقیقات انجام شده در حوزه خانواده برای شناسایی عوامل مقوم و عوامل فرساینده خانواده ایرانی است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش مطالعه اسنادی از نوع فراتحلیل است. نمونه آماری 64 اثر پژوهشی مرتبط با موضوع عوامل تاثیرگذار در نهاد خانواده است که تا رسیدن به اشباع اطلاعات گردآوری شده است. تایج پژوهش نشان داد که اغلب آثار به لحاظ برخورداری از نظریه های رایج دارای پشتوانه علمی است، اما به علت اتکا به متغیرهای خاص نوعی تقلیل گرایی در آن ها وجود دارد. تحلیل نهاد خانواده، در زیست بوم فرهنگ ایرانی اسلامی، به نظریه پردازی جامع و زمینه مندتری نیاز دارد. در این بررسی، مشخص شد که محققان 104 عامل، به تفکیک 62 عامل مقوم و 42 عامل فرساینده خانواده ایرانی، را شناسایی کرده اند که به ترتیب دارای 191 و 125 فراوانی در سه بعد فردی و خانوادگی و اجتماعی است. به این ترتیب، مجموع عوامل دارای 316 فراوانی است و محاسبه کلی نشان می دهد که رده های اول تا سوم به ترتیب اولویت به عوامل خانوادگی 55 درصد (173 مورد) سپس عوامل فردی 40 درصد (137 مورد) و رده آخر به عوامل اجتماعی 5 درصد (16 مورد) اختصاص دارد. در تحلیل نهایی، الگویی مشخص از عوامل تاثیرگذار در نهاد خانواده، که حاصل متغیرهای مورد بررسی محققان است، در 11 محور موضوعی به دست آمد که به ترتیب اولویت بدین قرارند: عوامل فرهنگی (در این تحقیق شامل ایمان و عقاید و ارزش های اخلاقی)، تعاملات خانوادگی، سلامت جسمی و روحی، رشد فردی، شیوه اداره زندگی خانوادگی، امور اقتصادی و رفاه مادی، محیط فرهنگی اجتماعی و سیاسی جامعه، اختلاف سنی زوجین، مدت زناشویی، خدمات عمومی، حمل ونقل عمومی، و ملاحظات بهداشتی جامعه.

برای توسعه و سامان دهی جریان تحقیقات در حوزه «زن و خانواده» از وضعیت موجود به سوی وضعیت مطلوب، لازم است معضلات و کمبودهای پژوهشی در این زمینه، به لحاظ کمی، بررسی و ارزیابی شود. از این رو، مجریان پژوهش حاضر ضمن بررسی همه جانبه 133 نشریه علمی پژوهشی مصوب وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری در گروه علوم انسانی (از سال 1379تا 1390)، مبادرت به ایجاد یک بانک اطلاعاتی شامل 1990 مقاله با موضوع زن و خانواده کردند. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا و بررسی کلیه متغیرهای موجود در متن مقالات اعم از گرایش و روند موضوعی مقالات، روند رشد مقالات بر اساس سال انتشار، فراوانی آن ها در فصل نامه ها، تعداد نویسندگان و جنس و سطح تحصیلات آن ها، مبانی نظری مقالات، و کلیدواژه ها صورت گرفته است.

این پژوهش، درصدد بررسی رابطه ساختار توزیع قدرت در خانواده، با کارآمدی آن از منظر آموزه های اسلامی است. جامعه آماری شامل کلیه زنان معلم مدارس شهر نورآباد لرستان است. نمونه پژوهش، 205 نفر است که به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده اند. ابزار پژوهش، پرسش نامه 79 سوالی کارآمدی خانواده و پرسش نامه 36 سوالی ساختار قدرت در خانواده است. پژوهش از نوع کمی است. داده ها بر اساس ضریب همبستگی پیرسون، آنالیز واریانس، آزمون تعقیبی تامهان و رگرسیون چند متغیره گام به گام تحلیل شد. نتایج نشان داد که بین ساختار قدرت در خانواده و کارآمدی آن، رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. همچنین از بین ساختارهای چهارگانه (زن سالار، دموکراتیک زن مقتدر، دموکراتیک مرد مقتدر و مردسالار)، ساختار زن سالار دارای کمترین کارآمدی است. ساختار دموکراتیک مرد مقتدر، بیشترین کارآمدی را به دنبال دارد. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان می د هد که ساختار قدرت در خانواده، 9.1 درصد از واریانس عملکرد خانواده را تبیین می کند. یافته های پژوهش، تبیین روشنی از یافته های متفاوت پیشین ارائه می دهد و همسو با الگوی ساختار قدرت بر اساس آموزه های اسلامی است.

جامعه شناسی خانواده یکی از رشته های تخصصی علم جامعه شناسی است که موضوع آن بررسی نهادهای خانواده، خویشاوندی و ازدواج، تاریخ تکوین، تحول و دگرگونی های حاکم بر هر یک از این نهادها و همچنین ارتباط نهادهای مذکور با سایر نهادهای اجتماعی جامعه و مطالعه اثرگذاری نهاد خانواده و تاثیرپذیری آن از سایر نهادهای جامعه می باشد. در این مقاله سعی بر آن است که با استفاده از روش اسنادی و با رویکردی توصیفی، تحلیلی، مباحث اصلی جامعه شناسی خانواده در قرآن کریم بررسی شود.در این نوشتار بیان ارزش ها و اصول معنوی علم جامعه شناسی از منظر قرآن کریم مدنظر است و نتایج به دست آمده حاکی از آن است که ابعاد مختلف و مباحث اصلی مطرح شده در جامعه شناسی خانواده در قرآن کریم به طور مبسوط بیان شده است. خانواده از دیدگاه قرآن کریم نهادی اخلاقی، معنوی، آسمانی و اجتماعی است که از جایگاه والایی در جامعه برخوردار می باشد و تاثیر شگرفی بر سایر اجزای نظام اجتماعی برجای می گذارد و به طور متقابل از آنها تاثیر می پذیرد.