جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بیست و یکمین قسمت برنامه تلویزیونی سوره به موضوع «الهیات سایبر» اختصاص دارد. علیرضا قائمی نیا متولد ۱۳۴۳، پژوهشگر علوم دینی و فلسفه و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است. الهیات سایبر و نگرش‌های نوین در فلسفه، بیولوژی نص: نشانه‌شناسی و تفسیر قرآن از جمله کتاب‌های قائمی‌نیا است. بخشی از سرمقاله برنامه سوره: در روزگار معاصر، پیشوند سایبر بیش از آنکه صرفا مقوله‌ای تکنولوژیک محسوب شود، حامل اشاراتی به شکل‌گیری جهان و انسانی جدید است. در فضای مسیحی در رویکرد افرادی همچون آنتونیو اسپادارو فضای مجازی بستر جدیدی برای الهیات بود، خدای مسیحی در فضای سایبر سکونت داشت، و ارتباطات در هم تنیده‌ی انسانی « خانواده‌ی خدا» را محقق می‌کرد. در کنار این مواجه‌ی خوش‌بینانه و امیدوارانه از تلاقی ایمان و سایبر اما نقدها و دغدغه‌ها، نگرانی‌های جدی نسبت به این رویکرد الهیاتی به فضای سایبر ابراز شده است.

بخشی از سرمقاله برنامه سوره: فلسفه از نخستین گام و پیش‌تر از آن‌که پسوند اسلامی را با خود همراه کند، در پی پاسخ به کلی‌ترین پرسش‌های هستی بود. فیلسوفان پیشاسقراطی دنبال ماده اولیه و مشترک همه مواد می‌گشتند. آنچه در دنیای نو رخ نمود، بازخوانی گروهی از فیلسوفان از عقل و شناخت بشری بود. در این مسیر معرفت‌شناسی که به صورت سنتی همزاد و همراه فلسفه بود راه‌های جدیدی گشود و عقل را به تیغ نقد سپرد. در این میان فیلسوفان مسلمان، جز آنکه با یافته‌های فیلسوفان غربی آشنا شده‌ بودند، خود نیز با چالش‌هایی برخورد داشتند.

از نواندیشی دینی که حرف می‌زنیم از چه حرف می‌زنیم؟ نواندیشی دینی یک جریان است یا گفتمان؟ گفتمان‌های رقیب آن چیست و چه وجه تمایزی با آن‌ها دارد؟ چه نقدها و چالش‌هایی پیش روی آن است؟

مهدی غیاثوند، استاد دانشگاه خوارزمی، اول خردادماه در نشست علمی «نگاهی فلسفی به زندگی پس از زندگی»، گفت: گاهی این موضوع مورد انکار و تمسخر قرار می‌گیرد به دلیل اینکه باورناپذیر است یا ممکن است یک هیجان را برای افرادی که ممکن است احساس کنند به کارشان بیاید ایجاد کند. در چنین فضایی کار برای اندیشمندان دشوار می‌شود زیرا اگر وارد این فضا شوند، گویی به کمک افراد سودجود رفته‌اند و اگر سکوت کنند هم ممکن است به تشدید این وضیعت منجر شود و این سکوت نوعی رضایت تلقی خواهد شد. وی افزود: ما در مورد پدیده‌ای سخن می‌گوییم که در برخی گزارشات اخیر، از سال ۲۰۱۷ به بعد، فقط در ایالات متحده آمریکا ۲۰ میلیون گزارش از چنین تجاربی وجود داشته و افراد در موقعیت میان این دو مرگ قرار گرفته‌اند، بر این اساس از هر پنج نفری که دچار حوادثی شده‌اند، یک نفر چنین تجاربی را دارد. از نظر سایر کشورها هم پژوهش‌هایی در آفریقا، شیلی و آمریکای شمالی و ... انجام شده است و جالب اینکه تفاوت‌های بسیار زیادی در مفاد و محتوای آنچه تجربه می‌شود وجود دارد. غیاثوند بیان کرد: برخی مواردی که احساس می‌شد هسته مشترکی دارند، امروز به سختی می‌توان این تجارب را به هم نزدیک کرد؛ بنابراین باید معیارها و مؤلفه‌های اصلی برای پذیرش این تجارب داشته باشیم وگرنه تجربه بستر مرگ و یا توهم خواهد بود.

محمدرضا توکلی صابری، داروساز و دکترای شیمی پزشکی، شامگاه پنجم خردادماه در نشست علمی «تجربه‌های نزدیک به مرگ و تفکر نقادانه» که به صورت لایو برگزار شد، گفت: تجربه نزدیک به مرگ و خروج روح از بدن، دو پدیده نوروفیزیولوژیک است و کسانی که این تجارب را دارند مدعی هستند مرده‌اند و به دنیای دیگر رفته و از جهانی دیگر به این دنیا آمده‌اند و افرادی از اموات خود را با صورت‌های نورانی دیده‌اند ولی در تجربه خروج از بدن، مدعی هستند که از بدن بیرون آمده و از تونل و اتاقک مارپیچ عبور کرده‌اند. وی افزود: افراد زیادی از مذاهب و ملیت‌ها و فرهنگ‌های مختلف این موضوع را گزارش کرده‌اند حتی کسانی که اعتقادات مذهبی چندانی هم نداشته‌اند؛ افرادی بعد از برق گرفتگی و خون‌ریزی و سکته مغزی و ... این مسائل را بیان می‌کنند و گزارشات آنها شباهت‌های زیاد و البته تفاوت‌‌های زیاد باهم دارند.

رضا اکبری، استاد دانشگاه امام صادق(ع) اول خردادماه در نشست علمی «نگاهی فلسفی به زندگی پس از زندگی»، که در این دانشگاه برگزار شد، گفت: امروز با توجه به فضایی که در کشور شکل گرفته است، باید تحلیلی عقلانی از پدیده‌هایی که با عنوان تجربه نزدیک به مرگ مطرح است، داشته باشیم و در چارچوب فلسفی بحث کنیم. در این بحث کلمات باید برای ما مهم باشند، از این رو تعبیر تجارب نزدیک به مرگ تعبیر خوبی است کما اینکه به آن تجارب بعد از مرگ و یا قبل از مرگ گفته نشده است. یعنی نوعی بی طرفی علمی در این تعبیر وجود دارد.

حسین بیات، دکترای فلسفه علوم و مدرس منطق و تفکر نقادانه با بیان اینکه عنوان این موضوعات رهزن است زیرا تصور مواجهه با واقعیات است در صورتی که اینها پدیده‌هایی است که حس می‌شود، گفت: ما در حالت خوشبینانه، گزارشگران را دروغگوی اخلاقی نمی‌دانیم یعنی آنها خلاف باورشان حرف نمی‌زنند ولی آیا خلاف واقعیت هم نیست؟