جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موقعیت آیت­الله جوادی­آملی در ایران بعد از انقلاب بسیار شبیه به جایگاه فیلون­ یهودی در اسکندریه قرن اول میلادی می­باشد؛ به­نحوی که می­توان و باید ریشه­ی بسیاری از عقاید کلان هر دو فیلسوف را در شرایط اجتماعی­شان جست­وجو نمود؛ چراکه نوعِ اندیشه­ورزی یک شخص نمی­تواند بی­ارتباط با شرایط اجتماعی­اش بوده باشد. اما در این میان، اسکندریه به دلیل سبقت زمانی و چیدمان متنوع فرهنگی­اش، خاستگاه نخستین بارقه­های تاریخی در پرسش از نسبت دین و فلسفه بوده است؛ و باز در این بین، جایگاه فیلون اسکندرانی بسیار شاخص و مهم بوده است. علاقه­ی توأمان فیلون به فرهنگ و فلسفه­ی یونانی از سویی، و انتساب او به سنّت عبرانی و دین یهودی از سوی دیگر، او را بر آن داشت تا درصدد ارائه­ی طرحی برای تأسیس فلسفه­ای دینی نماید؛ مؤلفه­های طرح فیلونی، هنوز هم مدنظر فلاسفه­ی دینی است؛ به نحوی که شخصیتی همچون جوادی­آملی که فاصله­ای دوهزار ساله با فیلون دارد نیز آن­ها را در طرح تجمیعی خویش به کار گرفته است؛ خلاصه­ی هر دو طرح این است: همه معارف در گسترده­ترین معنای کلمه - که به ویژه شامل آموزه­های فلسفی می­شود - یا مستقیماً برآمده از وحی و تعالیم انبیاء(ع) هستند یا به آن­ ارجاع می­یابند؛ به­نحوی که باید گفت فلاسفه­ای همچون سقراط، افلاطون و ارسطو، جیره­خواران پیامبران بزرگی مانند ابراهیم(ع) و موسی(ع) می­باشند.

شناخت انسان و ویژگی‌های او همواره دغدغه اندیشمندان بوده و هست؛ شهید مطهری، متفکر برجستة اسلامی در دورة معاصر، و ژان پل سارتر، متفکر اگزیستانسیالیست معاصر، علاقة بسیاری به بررسی مسائل مربوط به وجود انسانی داشتند. با توجه به اهمیت مباحث انسان شناسی و تاثیر آن در دیگر مباحث اساسی مانند خداشناسی و جامعه شناسی، این پرسش مطرح می‌گردد که این دو متفکر چه دیدگاهی درباره «انسان» دارند؟ و با توجّه به این که یکی از آنان موحّد و دیگری ملحد است، چه وجوه اشتراک و وجوه اختلافی میان دیدگاه آنان می‌توان یافت؟ در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به مقایسه دیدگاه آن دو پرداخته شده است. بر اساس یافته‌های تحقیق به نظر می‌رسد برخی وجوه اشتراک میان دیدگاه این دو متفکر وجود دارد، مانند: ارزشمندی آزادی، اهمیّت حالت انسانی دلهره، اهمیّت مسئولیت انسان، نقش فرد در ساختن شخصیّت خود. اما اختلافات مبنایی بسیاری نیز میان دیدگاه آن دو وجود دارد، برای نمونه در نظر سارتر آزادی، تنها ارزش انسانی است، و آزادی تنها کمال انسانی است. هم چنین از نظر او آزادی با وجود خداوند و وجود ارزش‌های دیگر تضاد دارد. اما به نظر استاد مطهری، آزادی فقط یک کمال مقدمی است و نه تنها با وجود خداوند در تضادّ ندارد، بلکه به جز وابستگی به خداوند هر گونه وابستگی با آزادی انسان تضادّ دارد. وابستگی به خداوند با آزادی انسان سازگار است.

این مجموعه درسگفتار در زمینه عرفان، سیرو سلوک عرفانی، عرفان نظری و عملی، نظان عرفانی به بحث می پردازد.

اخلاق از جمله دانش‌های بنیادین نظری و عملی است که در علوم مختلف کاربرد دارد و در آموزه‌های دینی به‌عنوان «واجب عینی» تلقی شده است؛ برخلاف تصور ساده انگارانه اخلاق، تعریف‌شناسی آن در میان متفکران اسلامی و غربی مورد توجه بوده و با دیدگاه‌های گوناگون روبه‌رو است. مقاله حاضر ضمن بررسی و تحلیل تعریف‌های حداکثری و حداقلی اخلاق از نظر متفکران اسلامی، آن را در محک تطبیق آموزه‌های قرآنی و روایی قرار داده است و معتقد است تعریف‌شناسی اخلاق اسلامی براساس جهان‌بینی و ایدئولوژی اسلام شکل گرفته است وگزاره‌هایی همچون؛ «نفس»، «صفات فضایل و رذایل»، «قوه و فعل»، «ملکه»، «عدم ملکه»، «رفتار»، «انگیزه»، «اراده»، «اختیار»، «بهشت و جهنم» نقش مهمی در بازسازی تعریف‌شناسی اخلاق اسلامی دارد.

یکی از شناخت­های لازم که موجب سعادت انسان و جامعه می­شود، دشمن­شناسی است. موضوع دشمن‌شناسی در اسلام از اهمیت والایی برخوردار است و از جمله نگرانی­های پیامبر(ص)برای امتش بود؛ خصوصاً در مورد شناخت منافقان از مؤمنان واقعی. در قرآن­کریم آیه179سوره آل­عمران موضوع شناخت مؤمنین واقعی از منافقین با عنوان"تمیز خبیث از طیب"مطرح شده ­است. در مقاله حاضر نظرات مفسران شیعه و اهل­تسنن با رویکرد تطبیقی بررسی شدند تا معیارهای تمیز از آیه مذکور مشخص­گردد. از مجموع نظرات مفسران به دست می­آید که برای تشخیص مؤمن از منافق؛ خدا مؤمنین را با امتحان خاصی می­آزماید تا درجه اخلاص آنها مشخص شود. هرکدام از مفسران، نظری برای این امتحان خاص الهی مطرح کردند؛ در آخر با ارزیابی نظرات، نتیجه­گیری جدیدی که در سایر تفاسیر نبود ارائه شد؛ که پذیرش جانشینی امیرالمؤمنین(ع)و ولایت ائمه اطهار(ع)، نشانه­ تشخیص مؤمن از منافق است. نتیجه حاضر موافق با ظاهر آیه است و روایات مؤید بسیاری دارد.

آیات ناظر به وجه خدا از آیات متشابه اند که با ارجاع به محکمات قرآن محکم می گردند. برای تبیین این آیات باید منظومه ی معارف وحیانی را به صورت جامع در نظر گرفت. خاورشناسان به این معارف نگاهی جزئی و بخشی داشته اند و به منابع و ابزارهای معتبر دسترسی نداشته اند. توجه به قواعد زبان عربی و اصول محاوره ی عقلایی معانی این آیات را آشکار می سازد. آنچه گرهارد باورینگ در تفسیر این آیات کم داشته است، رویکرد اجتهادی جامع و پرهیز از تفسیر به رای بوده است. وجه خدا صفات کریمه خدای سبحان است که خلق بدان روی می آورند. در این پژوهش، دیدگاه گرهارد باورینگ در باره وجه خدا، در المیزان سنجیده شده است.

یکی از آیات قرآن کریم که به بیان کیفیت خلقت انسان پرداخته، آیه شش و هفت سوره مبارکه طارق است.( فَلْیَنظُرِ الْإِنسَانُ مِمَّ خُلِقَ خُلِقَ مِن مَاءٍ دَافِقٍ یَخْرُجُ مِن بَیْنِ الصُّلْبِ وَالتَّرَائِبِ)در این آیات از دو واژه «صلب» و «ترائب» استفاده شده است. اختلاف در معنای لغوی و حقیقت «صلب و ترائب»، سبب اختلاف آراء بین مفسران، مترجمان و اندیشمندان اسلامی در مورد معنا و مفهوم این آیه گردیده تا جایی که برخی گمان کرده اند آیه دارای ابهام و تشابه مفهومی وبا دستاورد های علمی در این مورد در تعارض است. (هدف) این پژوهش دریافت مراد و معنای حقیقی صلب و ترائب ، نقش زن ومرد در شکل گیری جنین ورابطه علم وقرآن در این مورد است. این تحقیق باروش توصیفی و تحلیل متن، وشیوه کتابخانه ای با بررسی منابع لغوی وتفسیری به این مساله پرداخته است.یافته : در این مورد چهار دیدگاه غالب وجود دارد. بیشتر ترجمه ها و تفاسیر صلب رادر مورد پشت مردان وترائب رادر مورداستخوان سینه زنان بیان کرده و "ماءدافق" را به مردان اختصاص داده اند.همین مساله سبب ایجاد شبهه تعارض علم و قرآن درشکل گیری جنین در انسان شده است .نتیجه مراد ازصلب پشت واستخوان های پشت ومنظور از ترائب سینه و استخوان های جلو سینه است. بنابراین مراداز"من بین الصلب والترائب" کل بدن می باشد. با توجه به اینکه قرآن عفیفانه سخن می گوید، در این آیات به منشا پیدایش "ماء دافق" که به صورت نطفه مردان در رحم زنان قرار می گیرد وبه صورت انسان از رحم آنان خارج می شود، اشاره دارد. بنا بر این مردان و زنان نقش فاعلی وقابلی در شکل گیری جنین را دارند . افزون بر این ، این آیات در هماهنگی با آیات قبل و بعد به مساله معاد و بازگشت نیز دلالت دارد.این سخن نسبت به آن زما ن نوعی اعجاز علمی است که با یافته­های علم پزشکی جدید نا سازگاری مفهومی ندارد.

در مقاله حاضر در اینکه مقصود از سه وعده قرآنی: غلبه اسلام بر ادیان (توبه/33)، وراثت صالحان (انبیاء/105) و استخلاف مؤمنان صالح (نور/ 55) یک پیام و حاکمیت اسلام بر سراسر جهان است؟ یا پیام‌های جداگانه می‌باشد؟ نظر تفسیر المیزان و روح المعانی به‌طور تطبیقی در این باره بررسی گردیده است. حاصل این تحقیق آن است ‌که سه وعده بیان‌شده از دیدگاه علامه طباطبایی دارای پیامی مرتبط به هم‌ هستند و این امور هنگام ظهور حضرت مهدی(عج) عملی می‌شوند، اما از دیدگاه آلوسی علی‌رغم وجود روایات معتبر فریقین، آیات مزبور، سه مقوله جداگانه و پراکنده‌اند؛ ایشان در مورد غلبه دین، نظر روشنی را ارائه ننموده است اما در باره دو آیه دیگر معتقد است که مراد از آنها، وراثت و استخلاف صالحان در بهشت است.

این کتاب در باب یکی از مهم ترین حوزه‌های دین پژوهی در عصر دجدید یعنی مسأله «تجربه دینی» نگاشته شده است. نویسنده تا پس از شرح آرای دو تن از بزرگان شرق و غرب یعنی محی‌الدین عربی و رودلف اتو، این مسأله را مورد بررسی قرار می‌دهد. این نوشته شامل سه بخش می‌باشد که در بخش اول مشتمل بر هشت فصل مبانی نظری تجربة دینی از دیدگاه اتو مطرح می‌شود و در بخش دوم طی شش فصل مبانی نظری تجربه دینی از دیدگاه اتو مطرح می‌شود و در بخش دوم طی شش فصل مبانی نظری تجربه دینی از دیدگاه ابن عربی توصیف می‌شود و در بخش سوم نیز طی شش فصل به تطبیق آرای این دو اندیشمند می‌پردازد.