جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در بين علوم شرقي، تنها علمي که موضوع آن از هر تقيدي رهاست و درباره هستي طلق بحث مي‌کند، علم عرفان است. موضوع علم عرفان، وجود لابشرط مقسمي است که حتي از قيد اطلاق نيز مطلق است. مراد از وجود لابشرط مقسمي، همان هويت غيبية ذاتيه حق‌تعالي است که در علم عرفان در مورد آن و شئونات وي بحث مي‌شود. شايد کسي گمان کند که موضوع علم فلسفه نيز از هر قيد وجودي رهاست؛ ازاين‌رو مي‌تواند عدل علم عرفان واقع شود و حال آنکه اين تصور ناصحيحي است؛ زيرا در الهيات بالمعني الاعم فلسفه، درباره وجود لابشرط قسمي و در الهيات بالمعني الاخص در خصوص وجود بشرط لا بحث مي‌شود که هر دو نسبت به وجود لابشرط مقسمي ضيق وجودي دارند. در ميان علوم غربي نيز تنها کسي که توانست در ديدگاه پديدارشناسي خود در جهت برون‌رفت از بحران مدرنيته از حصر قيود هستنده‌ها آزاد گردد و موضوع علم خود را هستي صرف قرار دهد مارتين هايدگر است. اين مقاله در مقام تطبيق اين دو رويکرد با يکديگر است که در هر دو مکتب ذهاب به هستي طلق شده است، علي‌رغم اينکه نگارندگان اذعان دارند که هستي هستنده‌ها در ديدگاه معرفت‌شناسي هايدگر اين‌هماني با وجود لابشرط مقسمي در نظام هستي‌شناسي عرفان ندارد. البته اين تمايز لطمه‌اي به بحث ما وارد نمي‌کند؛ زيرا هدف تطبيق فقط تأکيد بر همساني‌ها نيست، بلکه برجسته کردن اختلاف‌ها نيز حائز اهميت است.

مجموع به ‌عنوان مفهومي منتزع از آحاد، از عناصر اساسي برخی مسائل فلسفي است که کيفيت التفات به آن و اعتقاد به نحوة وجودش، در گرو مسائل مهمي ازجمله چگونگي رويکرد به نظام مفاهيم، تفکيک و ويژگي‌هاي آن است. در نوشتار حاضر از مجراي تبيين نظام مفاهيم نزد صدرالمتألهين، يعني تفطن به مختصات معقولات ثاني فلسفی، ديدگاه اساسي وي در باب نحوة وجود مجموع ارائه می‌گردد و نظريه کل‌نگري در حکمت متعاليه با محوريت نظام مفاهيم امکان‌سنجي می‌شود. نظريه صدرا در باب نحوه وجود مجموع، از اشکالاتش بر براهين اثبات واجب و وجود اعداد نزد ابن‌سينا و سهروردي، قابل استنباط است. به اعتقاد صدرالمتألهين مجموع، فاقد وجود حقيقي است و درواقع چيزي جز آحاد موجود نیست؛ اما به‌ نظر مي‌رسد اين ديدگاه با مداقه‌اي در محکمات فلسفي صدرا و جايگاه نظام معقولات ثاني فلسفي نزد وي، با تناقضي آشکار روبه‌روست. به اعتقاد نگارندگان پژوهش حاضر مي‌تواند به ‌عنوان نخستين گام، ابواب غايت‌انگارانة اين نظريه را در فلسفة صدرا (به‌ويژه اخلاق فردي و اجتماعي آن) فتح کند.

ترجمه ماشینی: ژان لوک ماریون استدلالی بحث برانگیز برای خدایی عاری از همه دسته های هستی ارائه می کند. ماریون با اتخاذ موضعی مشخصاً پست مدرن، یک فرض اساسی هم در مابعدالطبیعه و هم الهیات نئوتومیست را به چالش می کشد: اینکه خدا، قبل از هر چیز دیگری، باید باشد. در عوض، او «خدای بدون وجود» را در قلمرو آگاپه، خیریه یا عشق مسیحی قرار می دهد. این جلد، اولین ترجمه به انگلیسی از آثار این فیلسوف برجسته کاتولیک، دیدگاهی معاصر در مورد ماهیت خدا ارائه می دهد. "کتابی بسیار متفکرانه... این نوید یک محصول غنی را می دهد. برخورد بسیار بدیع ماریون با بت و نماد، مراسم عشای ربانی، ملال و غرور، تبدیل و دعا، بحث های کلامی و فلسفی را به سطح جدیدی می برد." - نورمن ویرزبا.، قرن مسیحی

نحوه نگرش آدمی به مساله وجود محور افکار و اعمال آدمیان است. و غفلت از وجود سبب بی معنا شدن زندگی و جهان آدمی می شود. وجود محور نظام فلسفی صدراست و بر اساس آن رابطه آدمی با عالم واقع و مساله حقیقت تبیین می شود. هایدگر در جهان معاصر جزء نادر اندیشمندانی است که وجود را محور اندیشه خود و درمان پوچ گرایی جهان معاصر را در کشف وجود و رابطه آدمی با آن می داند. در این نوشتار که به روش کتابخانه ای انجام شده است با تحلیل و مقایسه نظر این دو متفکر روشن می گردد که هر دو از اصالت ماهیت عبور می کنند به اصالت وجود می رسند و حقیقت را مبتنی بر ظهور وجود در آدمی می دانند و به ظهور و خفای وجود توام با هم معتقدند زیرا وجود همواره در جلوه ای خاص بر آدمی پدیدار می شود و هرگز وجود به طور کامل برای آدمی مکشوف نمی شود.

نظرية امر الهي، يکي از نظريات مهم و پرسابقه در باب چيستي ارزش‌هاي اخلاقي است. علل و ادلة مختلفي موجب پيدايش چنين ديدگاهي شده است. وجود برخي احکام به‌ظاهر غير‌اخلاقي در متون ديني، ازجمله دستور قتل کودک بي‌گناه، استناد به مالکيت مطلق الهي، استناد به اختيار مطلق خداوند متعالي و محدود نبودن وي در اوامر و نواهي خود به چارچوب‌هاي اخلاقي، استناد به عدم توانايي عقل، در درک حسن و قبح اعمال بدون کمک شرع و نسخ برخي احکام اخلاقي و نسبيت آنها، دلايلي است که موجب شده برخي متکلمان طرفدار اين نظريه شوند. بررسي اين امور نشان مي‌دهد كه عدم درک درست از وجه اخلاقي احکام ديني و نيز درک ناقص از صفات خداوند متعالي و تأثيري که بر نحوة آفرينش مي‌گذارند، موجب چنين رويکردي شده است. مقالة حاضر با روش تحليل عقلي و جمع‌آوري اطلاعات به روش کتابخانه‌اي، نشان مي‌دهد كه اخلاق ديني با تفسير نظرية امر الهي نادرست است، گرچه مي‌توان تفسير درستي از آن ارائه داد که برتري قابل توجهي نسبت به اخلاق سکولار دارد.

پژوهش حاضر با هدف امکان‌سنجی اقامه برهان بر وجود خدا از منظر ابن‌سینا، صدرای شیرازی و محمدحسین طباطبایی به روش کتاب‌خانه‌ای و با رویکرد تحلیلی، توصیفی و تطبیقی انجام شده است. در مسئله برهان‌پذیری، بعد از تحلیل دیدگاه‌های فیلسوفان مد نظر چنین نتایجی به دست آمد: نخست، وجود خدا برهان‌پذیر است، برهان‌پذیری به این معنا که اثبات وجود خدا برای انسانْ معقول و منطقی است و امتناع ذاتی ندارد. دوم اینکه، وجود خدا از طریق «برهان لمّی بالذات»، «برهان إنّی از نوع دلیل» و «برهان إنّی مطلق از نوع تضایفی» اثبات‌پذیر نیست. اما از طریق «برهان لمّی بالعرض» و «برهان إنّی از نوع ملازمات عامه» می‌توان وجود خدا را اثبات کرد. در این نوشتار «برهان لمّی بالعرض» برای اثبات وجود خدا پیشنهاد شده است که در آثار ابن‌سینا و صدرای شیرازی نیز وجود دارد. «برهان لمّی بالعرض» وجود نعتی حق‌‌تعالی را اثبات می‌کند و همین مستلزم اثبات وجود نفسی‌اش نیز هست. با این تبیین، مسئله برهان‌پذیری وجود خدا با قاعده «الواجب لابرهان علیه» تعارضی نخواهد داشت، زیرا مفاد قاعده از طریق «برهان لمّ بالذات» بر برهان‌ناپذیری وجود خدا دلالت می‌کند.