جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حدیث از دیرباز در کنار قرآن کریم ملجاء مسلمانان اعم از فقها و متکلمین بوده است و با استفاده از آن گره گشای مشکلات فقهی، عقیدتی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی مسلمانان بوده اند. از جمله اشخاصی که اکثریت فریقین بر حجیت سنت(فعل، تقریر وقول) وی اتفاق نظر دارند رسول مکرم اسلام (ص) است. لکن با توجه به حسب منقولات مختلفی که از تدوین حدیث صورت گرفته است ظاهرا بیانگر منع تدوین حدیث ایشان در سده اول صدر اسلام می باشد. همین موضوع سبب شده است که مستشرقانی چون گلدزیهر حجیت حدیث رسول خدا را پس از تدوین فقه در دوره ای متاخرتر یعنی قرن دوم هجری دانسته اند بدین معنا که در صدر اسلام حدیث حجیت نداشته و جهت اعتبار بخشی به احکام و قواعد فقهی مجبور به حجیت بخشی و قداست دادن به احادیث رسول خدا بوده اند. این موضوع که اهمیت آن بر هیچ محققی پوشیده نیست ضرورت بررسی تاریخ انگاره حجیت سنت رسول الله در دو قرن اول هجری قمری، بیش از پیش روشن خواهد کرد که چگونه و در چه شرایطی سنت رسول الله مانند قرآن مقدس تلقی شد. جایگاه حدیث رسول الله و حجیت بخشی به احادیث صحابه در چه گفتمانی شکل گرفته است علاوه بر این پس از ایشان صحابه اهل بیت(علیهم السلام) چه تحلیلی از سنت معصومان در عهد ائمه داشته اند و رفتار وتلقی آنان نسبت به سخنان و احادیث یا سنت ائمه قابل بررسی است و نیز اینکه آیا احادیث آنان نیز همسنگ با سخن رسول خدا از منظر آنان اعتبار داشته است؟ و اگراینطور بوده؛ از چه زمانی این امر محقق شده است؟در این صورت جایگاه علم و uصمت اهل بیت چگونه و در چه شرایطی تبیین شد؟

در این پژوهش، هدف بررسی و تحلیل دلالت های تربیتی هستی شناختی سوره نساء است. این تحقیق با استفاده از روش تحلیلی-استنتاجی انجام شده است و به بررسی مفهوم قرآنی هستی شناسی سوره نساء می‌پردازد. در این روش تحقیق، مفاهیم و مضامین مورد بررسی در سوره نساء به صورت دقیق و جامع تحلیل و سپس استنتاجات تربیتی از این تحلیل به دست آمده است. منبع اصلی برای بررسی و تحلیل دلالت‌های تربیتی، متن سوره نساء از قرآن کریم است و تمامی آیات و اطلاعات موجود در سوره نساء مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. در تحقیق حاضر که بررسی هستی شناسی سوره نساء را در بر می‌گیرد، از نمونه برابر با کل استفاده شد. به این معنی که تمامی آیات سوره نساء، به عنوان نمونه در نظر گرفته شدند. ابتدا آیات سوره نساء از قرآن کریم مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفتند. سپس، با استفاده از چارچوب دلالت‌های تربیتی، هستی شناسی، فیش‌هایی از آیات برداشت و دسته‌بندی شدند. بر اساس یافته های پژوهش مبانی هستی شناسی شامل؛ برابری انسان ها در آفرینش ، نعمت های الهی حکیمانه و آگاهانه هستند ، مسئولیّت حقیقی انسان در مقابل خدا ، میان تکوین و آفرینش انسان، و تشریع و احکام الهی هماهنگی است و .. می باشند. اصول هستی شناشی شامل؛ زن و مرد در آفرینش وحدت دارند و هیچکدام از نظر جنسیّت بر دیگری برتری ندارند. ، همه موجودات باید به سبب اعمال خود از جزا و پاداش الهی برخوردار می شوند و ... و روش های دستیابی به اصول و مبانی فوق الاشاره شامل؛ آموزش برابری جنسیتی به دانش اموزان ، آموزش مفهوم عدالت الهی ، تش پذیرش مسئولیت برای انتخاب‌ها و عملکرد دانش آموزان و ... می باشند.

بر کسی که دانش و اندیشه داشته باشد پوشیده نیست تلاش مستشرقان و علاقه آنها به نگارش و مستندسازی در علوم مختلف، به ویژه علومی که جهان شرق را به طور کلی منبعی برای آنها ساخته است، با تمرکز بر هر آنچه که به اسلام به عنوان یک علم مرتبط است. باور، مذهب و اشاعه نوشته‌های آنها با هم هماهنگ شده است - که عرصه فکری را غنی می‌سازد - در هماهنگی که شامل اختلاف و تناقض می‌شود، خواننده به تحقیقات و مطالعات عمیقی دست می‌یابد که اقبال زیادی از علم و دانش گرفته است. عینیت می یابد و برعکس، کتاب هایی مملو از دسیسه ها و شبهات می یابد که از کتاب هایی که از مسیر تحقیق صحیح علمی فاصله گرفته اند و خود را به دامان استعمار و نفرت انداخته اند، تصور نمی شود شبهات مستشرقان و پاسخ آنها به آنها با پاسخ های کوبنده برای رد شبهات آنها در بسیاری از کتب و نوشته ها در این تحقیق، تلاش مستشرقان در تاریخ قرآن و تأثیر آنها بر معارف اسلامی بررسی می شود. انگیزه مستشرقان از این تلاش ها و میزان سازگاری آنها با اصول روش علمی دانشگاهی روشن خواهد شد.

خداوند متعال با معرفی الگوهای نمونه و برجسته درعرصه های مختلف و با بیان حوادث و داستان زندگی پیامبران نکات کاربردی را برای بشر قرار داده است تا با عمل به آنها به رشد معنوی و اخلاقی خود برسند. حضرت عیسی(ع) به عنوان چهارمین پیامبر اولوالعزم، دارای شریعت و کتاب آسمانی انجیل، جایگاهی ویژه در میان پیامبران یاد شده در قرآن کریم به خود اختصاص داده است. قرآن کریم به بیان بعضی از معجزات حضرت عیسی(ع) و عنایات خداوند به ایشان نظیر سخن گفتن در گهواره و نیز زنده کردن مردگان و شفای بیماران و دمیدن حیات در گِلِ بیجان ... پرداخته است. با این حال، شبهاتی در مورد داستان حضرت عیسی(ع) مطرح است که این شبهات به دو دسته تقسیم می شوند: شبهات کهن و شبهات جدید. شبهات کهن نظیر چگونگی تولد او از مادری که ازدواج نکرده بود و چگونگی سخن گفتن او در گهواره و... . شبهات جدید نیز به نمادین بودن داستان حضرت عیسی(ع)، تناقضات اناجیل در باورهایشان، ازدواج حضرت عیسی با زنی بدکاره، چگونگی شریعت حضرت عیسی(ع) در زمان ظهور امام زمان(عج)، اتحاد شخصیت امام زمان با حضرت عیسی(ع) یا تفاوت آنها و ... اشاره دارند. در این نوشتار به تبیین و توضیح داستان حضرت عیسی(ع) در قرآن، ارائه تعریفی کامل از شخصیت و رسالت آن حضرت و همچنین، تبیین نکات اخلاقی و تربیتی این داستان و پاسخ به شبهات وارده در مورد آن با تأکید بر تفاسیر معاصر شیعه و سنی پرداخته می شود.

فلسفه اخلاق در تاریخ بلند خود، نظریه‌های گوناگون داشته است. این نظریه‌ها نیز به نوبه خود در دوره‌های تاریخی مختلف دستخوش تحولات فکری بوده و خوانش‌ها و روایت‌های متنوعی یافته‌اند. قانون طبیعی از جمله نظریه‌هایی است که همواره در حکمت دینی و حکمت عقلی در حدود بیست و چهار قرن مورد توجه بوده است. با این حال، رصد کردن تحولات مفهومی آن از زوایه فلسفه تطبیقی و در دامنه عقلانیت سنتی و عقلانیت مدرن، مسئله‌ای فلسفی است که کمتر به آن پرداخته شده است. توماس اکوییناس با اینکه متأثر از مکتب ارسطو، ابن سینا و ... بوده است، اما نخستین کسی است که قانون طبیعی را در ابعاد مختلف مورد تحلیل و توسعه قرار داد، تا جایی که بتوان نام نظریه بر آن نهاد. بنابراین ویژگی مهم آکوییناس این است که نخستین نظریه‌پرداز و مهم‌ترین نظریه‌پرداز قانون طبیعی است. اگر تاریخ نظریه‌پردازی در قانون طبیعی را دارای سه نقطه عطف بدانیم، نخستین آنها مربوط به آکوییناس است، دومین نقطه عطف گرسیوس و سومین نقطه عطف، جان فینیس است که به ترتیب یکی به دوران اسکولاستیک، دومی به اوائل دوران مدرن و سومی به دوران معاصر (نیمه دوم قرن بیستم) تعلق دارد. این رساله نگاه درجه دوم/منظر تطبیقی به تاریخ فلسفه اخلاق خواهد داشت و مهم‌ترین تحولات قانون طبیعی را نه صرفاً در یک بازه زمانی چهارصد ساله (حد فاصل آکوییناس تا گروسیوس، از قرن 13 تا 17 میلادی)، بلکه در دوسوم تاریخ نظریه‌پردازی در قانون طبیعی، از نظر خواهد گذراند. وانگهی نظرات و ابتکارات آکوییناس و گروسیوس در نوع خود، بدیع و جریان‌ساز بوده است و همچنان محل ارجاع، بازخوانی و نقد و تفسیر فیلسوفان اخلاق، حقوق و سیاست است. بنابراین آنها به عنوان دو متفکر کلیدی در تاریخ قانون طبیعی، همچنان آراء ارزشمندی برای آموختن به متفکران معاصر دارند، اما بدون نگاهی تطبیقی نمی‌توان به درک تفاوت ها، شباهت‌ها و نقاط قوت و ضعف کار آنها واقف شد. از دیگر سو، فلسفه تطبیقی امکان نگاهی ارزیابانه را فراهم می‌کند و این امکانی است که نه در فلسفه اخلاق تحلیلی و نه در تاریخ فلسفه‌ اخلاق متداول که صرفاً به طور خطی، تأثیر و تأثرات را پی‌میگیرد، وجود ندارد (هرچند در این پروژه، نیازمند تاریخ فلسفه اخلاق و فلسفه اخلاق تحلیلی هستیم، اما منظر اصلی پژوهش ما، فلسفه تطبیقی است). بنابراین آکوییناس و گرسیوس به عنوان دو فیلسوف دوران‌ساز در تاریخ قانون طبیعی که یکی مؤسس نظریه کلاسیک/اسکولاستیک است و دیگری مؤسس نظریه مدرن است، شایسته یک مطالعه تطبیقی و ارزیابی انتقادی از منظر فلسفه تطبیقی‌اند و به لطف خداوند در این رساله می‌کوشیم بر اساس منابع اصیل و آثار فلسفه اخلاقی آنان، چنین هدفی را محقق کنیم. در این رساله مطالعه تطبیقی (فصل آخر) شامل دو بخش خواهد بود که عبارتند از: 1. بررسی امتداد و گسست پارادایمی. 2. نقد و بررسی نظریه آکوییناس و گروسیوس در قانون طبیعی • بررسی امتداد و گسست پارادایمی در بخش اول، نخست به این پرسش خواهیم پرداخت که تغییر پارادایمی قانون طبیعی از اکوییناس به گروسیوس دارای چه تحولات مفهومی‌ای بوده است. مقصود ما بیان تفاوت هایی است که از منظر پارادایم‌شناسی میان این دو متفکر وجود دارد؛ فارغ از اینکه آیا آنها برای نخستین بار پدیدآور یک رویکرد یا نگاه خاص بوده‌اند (زیرا ردیابی این سؤال بیش از هر چیز، به تاریخ فلسفه مربوط است و تشخیص یک یا چند نوآوری در کار یک متفکر، به معنای انجام فلسفه تطبیقی نیست و در فلسفه تطبیقی، علاوه بر ملاحظه دو نظرگاه فلسفی، طرح یک پرسش قابل کاربست بر دو طرف مطالعه، ضروری است. با این حال، در انجام فلسفه تطبیقی، پرسش از تفاوت‌های پارادایمی و نوافزوده‌های یک نظریه، پرسش معناداری است؛ زیرا از منظرهای مختلف، وجه تمایز آن را در قیاس دیگری روشن می کند. بنابراین مطالعه خطی تاریخ فلسفه (حتی در مورد یک فیلسوف) می‌تواند بخشی از پژوهش تطبیقی باشد (هرچند به تنهایی معادل فلسفه تطبیقی نیست). به بیان دقیق‌تر، هدف این فصل، پاسخگویی به این سه پرسش است: 1- اگر در فاصله دوران کلاسیک و مدرن صرفاً دو متفکر برجسته در دو نقطه تاریخی (آکوییناس و گروسیوس) را مورد مطالعه تطبیقی قرار دهیم (بدون اصالت دادن به تاریخ فلسفه و سیر خطی تحولات در همه آثار)، چه تغییرات بنیادینی را در مقایسه این دو نظریه از قانون طبیعی خواهیم دید و این تغییرات بنیادی پیرامون چه ایده‌هایی است؟ برای پاسخ به این پرسش، بدیهی است که باید مشترکات آکوییناس و گروسیوس را هم دانست و از این رو باید مطالعه فراگیری پیرامون ارکان و مؤلفه‌های نظریه قانون طبیعی انجام داد تا بر اساس آن، جنبه‌های امتداد نظری و نیز گسست پارادایمی روشن شود. 2- گروسیوس بر اساس چه دلایلی این تغییرات را ایجاد کرده است (تفصیل این دلایل در فصل های قبل آمده است و تنها به آنها اشاره خواهد شد؛ زیرا برای پرسش بعدی به آن نیاز داریم). 3- آیا دلایل گروسیوس برای تغییراتی که ایجاد کرده است، در قیاس با دلایل آکوییناس موجه هستند یا خیر؟ بنابراین در بخش اول، علاوه بر تبیین امتداد و گسست پارادایمی، اعتبار و ارزش نوآوری‌های اساسی گروسیوس در مقایسه با آراء آکوییناس را نیز نقد و بررسی خواهیم کرد. • نقد و بررسی نظریه آکوییناس و گروسیوس در قانون طبیعی در این بخش، به مهم ترین انتقاداتی که نظریه قانون طبیعی با آنها مواجه است، خواهیم پرداخت و از این منظر، آنها را بازطرح خواهیم کرد که اولاً: سیستم فلسفی آکوییناس و گروسیوس چه پاسخی به آنها خواهد داشت؟ و ثانیاً پاسخ آنها چه اندازه قابل دفاع یا قابل مناقشه است؟

نوع‌دوستی به عنوان یک فضیلت به معنای دوست داشتن دیگران و کمک کردن به آن ها به صورت داوطلبانه است، بدون اینکه رنگ، نژاد یا مذهب آنان مورد توجه قرار گیرد. رفتارهای نوع دوستانه در زمره رفتارهای اخلاقی قرار می‌گیرد که در هر جامعه ای ـ اعم از مسلمان و غیر مسلمان ـ یکپارچگی بیشتر بین اجزای مختلف اجتماع را فراهم می‌کند تا در پرتو آن بی‌مهری انسان‌ها به یکدیگر و محرومیت‌های اجتماعی کاسته شود و فرد نوع دوست نیز با آراسته شدن به چنین فضیلتی به کمال و سعادت برسد. این تحقیق براساس منابع کتابخانه‌ای از نوع توصیفی ـ تحلیلی بوده و با روش توسعه‌ای در پی پاسخ به این پرسش است که نوع‌دوستی در اخلاق اسلامی چگونه تبیین می‌شود؟ پژوهش حاضر بعد از بازتعریف ماهیت و مؤلفه‌های نوع‌دوستی در اخلاق اسلامی، به شناسایی مبانی و ادله ارزشمندی نوع‌دوستی در منابع نقلی و عقلی پرداخته و پس از اثبات فضیلتمندی نوع‌دوستی، سه چالش مهم را بررسی می‌نماید و با ادله عقلی و نقلی به آنها پاسخ می‌دهد. یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که نوع‌دوستی در آیات و روایات مورد تأیید قرار گرفته و در سیره اهل بیت (علیهم السلام) بر آن صحه گذاشته شده است. اثبات این فضیلت در اخلاق اسلامی می‌تواند موجب تقویت حس همدری، ایثار و گذشت در جامعه، تعامل نزدیکتر با مردم جهان در راستای تبلیغ عملی دین اسلام در دنیا، تقویت بیشتر بنیاد‌های خیریه و کاهش آسیب‌های اجتماعی از طریق همدلی‌های اقتصادی و عاطفی شود.

اعتقاد به زنده شدن پس از مرگ و حیات دوباره، ریشه در فطرت انسان‌ها دارد اما در زمان پیامبر، بسیاری از مردم یا به این موضوع اعتقاد نداشتند و زنده شدن پس از مرگ را امری نامعقول می‌‌دانستند و یا اهمیتی به رستاخیز انسانها نمی‌دادند و عظمتی برای روز موعود قائل نبودند، لذا خداوند هزار و ششصد و چهل آیه در این خصوص نازل کردند. در این پژوهش کل آیات معاد مورد بررسی قرار گرفت. این آیات به شش دسته تقسیم شدند که در دو دسته از آنها، آیات غیر صریح بیشتری در اثبات امکان وقوع معاد و بیان عظمت آن روز مشاهده شد. یک دسته چگونگی وقوع قیامت وانهدام کره زمین و دسته‌ای دیگر سختی قیامت را با عناوین هشداردهنده به تصویر کشیده بودند.این تحقیق توصیفی- تحلیلی، آیات مورد نظر را بر پایه نظر فرکلاف در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین تحلیل کرد.آیات چگونگی وقوع معاد، انهدام زمین، آسمان، کوه، دریا و سایر کرات آسمانی را چنان بیان می-کند که انسانها خود به قدرت خدا در برپایی رستاخیز اذعان کنند. چرایی نزول این آیات و پافشاری خدا براین مهم، علاوه بر داشتن اثر بازدارندگی از انجام افعال مذموم در زندگی فردی و اجتماعی، هدفمندی در زندگی و پاسخگویی در انجام هر کاری را به همراه خواهد داشت که نتیجه آن رسیدن به مقام مفلحین و سعادت ابدی است. دسته دوم آیات مورد بحث ، اسامی است که معاد و روز قیامت را بدین نامها معرفی کرده‌اند. عناوین یوم الدین، یوم الحسره، یوم الفصل، یوم التغابن، یوم عسیر، یوم الازفه، یوم التناد، قارعه، غاشیه در سور مختلف دیده می‌شود. هدف از بیان این اوصاف، انذار و هشدار به مسلمانان از سهمگینی و عظمت آن روز است و این که اعتقاد به معاد به تنهایی عامل سعادت بشری نیست بلکه برای آن روز باید توشه‌ای اندوخت چرا که هرکس وزنه اعمالش سنگین باشد، در یک زندگی رضایت‌بخش خواهد بود و هرکس وزنه اعمالش سبک باشد جایگاهش هاویه است

از چالش‌های اصلی در مطالعات غربی درباره زرتشتی‌گری، تفاوت‌های روش‌شناختی است که منجر به برداشت‌های متفاوتی از مفاهیم الهیاتی دین زرتشتی( خداشناسی)، به‌ویژه در اوستای مقدم، شده است. این تفاوت‌ها باعث شده است که هر محقق از زاویه خاص خود به بررسی این متون پرداخته و بر جنبه‌های متفاوتی از خداشناسی زرتشتی تأکید کند. در نگاه کلی شاید سه مدل کلیدی خداشناسی زرتشتی از تحلیل زرتشت شناسان در حوزه خداشناسی قابل تصور باشد. -.1 مدل یکتاپرستانه (Monotheism): تحلیل مفاهیم توحیدی و تمرکز بر اهوره‌مزدا. -.2 مدل دوگانه‌گرایانه (Dualism): بررسی تقابل اهوره‌مزده و اهرمن در جهان‌بینی دوگانه‌گرایانه. -.3 مدل ترکیبی (Composite Theology): تحلیل ترکیب عناصر توحیدی و ثنوی در دین زرتشتی، که هر کدام از آنان تابع روش ها و رویکردهای متفاوت در حوزه خداشناسی زرتشتی میباشد. به‌عنوان مثال، ماریان موله، یکی از برجسته‌ترین پژوهشگران در زمینه دین زرتشتی، به نقش اسطوره‌ای و نمادین مفاهیم خداشناسی زرتشتی پرداخته است. او معتقد است که بسیاری از مفاهیم موجود در اوستا، به‌ویژه در اوستای مقدم، ریشه در اسطوره‌ها و نمادهای باستانی دارند که برای بیان حقایق کیهانی و الهی به کار رفته‌اند. موله تأکید زیادی بر تحلیل این نمادها و اسطوره‌ها به‌عنوان ابزارهایی برای بیان رابطه میان خدا (اهوره‌مزده) و جهان (آفریده‌ها) دارد. از نظر موله، این مفاهیم نه‌تنها بازتاب‌دهنده باورهای مذهبی مردم دوران باستان هستند، بلکه برای فهم عمیق‌تر ارتباط میان خیر و شر در دین زرتشتی ضروری‌اند. هنریک نیبرگ، پایه‌گذار مکتب اسکاندیناوی در تفسیر الهیات زرتشتی، بر اساس فرضیات تاریخی و روش‌شناختی که پیش‌تر توسط پژوهشگرانی مانند میه و بنونیست مطرح شده بود، به تحلیل عمیق دین زرتشتی پرداخت. نیبرگ با رویکردی فلسفی تلاش می‌کند تا الهیات زرتشتی را در قالب جهان‌شناسی و نظام متافیزیکی گسترده‌تری قرار دهد. او به‌طور خاص به بررسی روابط میان اهوره‌مزده و اهرمن و تضاد میان خیر و شر می‌پردازد و این ساختار دوقطبی را به‌عنوان یکی از ویژگی‌های کلیدی دین زرتشتی معرفی می‌کند. نیبرگ معتقد است که این تقابل فلسفی میان نیروهای خیر و شر، ساختار جهان‌شناسی زرتشتی را شکل داده و بخش اصلی باورهای این دین را تشکیل می‌دهد. ایلیا گرشویچ، با نگاه تاریخی دست به تحلیل میزند و سعی کرده خداشناسی زرتشتی را در چارچوب تاریخ تکامل و تحول این دین در طول قرون مختلف بررسی کند. گرشویچ با تأکید بر تطور تاریخی مفاهیم دینی و الهیاتی، نشان می‌دهد که چگونه مفاهیم اصلی دین زرتشتی مانند اهوره‌مزده و اهرمن در طی زمان و تحت تأثیر تعاملات فرهنگی و تاریخی تغییر یافته‌اند. او همچنین به نقش تحولات سیاسی و اجتماعی در شکل‌گیری و تحول این مفاهیم توجه دارد و آن‌ها را در چارچوب تاریخی گسترده‌تری تحلیل می‌کند.در دیدگاه گرشویچ، زردشت خدای اهوره‌مزده را به عنوان خدای برتر معرفی می‌کند که هم نظم کیهانی و هم اخلاق را نگهبانی می‌کند. زردشت در دیدگاه او، نه تنها پیامبری بود که به اخلاقیات و معنویت توجه داشت، بلکه با معرفی دوگانگی میان خیر و شر، به جهان‌بینی یکتاپرستانه‌ای دست یافت که تا امروز در دین زرتشتی دیده می‌شود. مری بویس، از محققان برجسته در حوزه مطالعات زرتشتی، رویکردی تطبیقی را اتخاذ کرده است و با استفاده از منابع و شواهد تاریخی (همراه با بکار گیری باستان‌شناسی، متون دینی ، تاریخی دیگر ادیان باستانی) مفاهیم اوستایی تحلیل می نماید. او معتقد است که بررسی تطبیقی این متون با سایر متون باستانی می‌تواند به درک بهتری از جایگاه اهوره‌مزده به‌عنوان خدای یگانه و رهبر نیروهای خیر کمک کند. بویس تلاش کرده است که با بررسی آثار باقی‌مانده از دوران‌های مختلف، به‌ویژه کتیبه‌ها و سنگ‌نوشته‌های باستانی، به درک عمیق‌تری از چگونگی تحول مفاهیم الهیاتی زرتشتی در طول زمان دست یابد. او همچنین بر تحلیل نقش آیین‌ها و مراسم‌های مذهبی در حفظ و انتقال این مفاهیم الهیاتی تأکید می‌کند. در مجموع، از بررسی و تحلیل اختلافات آنان در روش‌ و رویکرد نسبت به جنبه‌های مختلف مفاهیم الهیاتی به چرایی تفاوت روشی آن در حوزه خداشناسی دست یابیم ، که در پی آن نیز میتوان به فهم جامع تری از جنبه‌های پیچیده موجود در خداشناسی زرتشتی دست یافت.

روش ایجاد انگیزه می تواند مستقیما در اراده فرد یادگیرنده، اثر بگذارد. این ایجاد انگیزه طبق آیات و روایات، همان تشویق ها و انذارهای متعدد قرآنی است که هم ناظر بر اثرات دنیوی، چه خوب و چه بد، و هم ناظر به اثرات اخروی، چه خوب و چه بد، هستند. تهدیدهای متعدد به عذابها در دنیا، و نیز مجازاتهای قیامت، نیز گشایشها و برکات دنیوی تقوی، و پاداش ها و نعمت های بهشتی همه از این قبیل هستند. می‌توان گفت که بین «نظریه یادگیری وسیله‌ای» که توسط اسکینر ارائه شده، با تنبیه‌ها و تشویق‌های قرآنی شباهت‌ها و تفاوت‌هایی وجود دارد. نظریه یادگیری وسیله‌ای بیشتر بر روی رفتارهای قابل مشاهده تمرکز دارد، در حالی که قرآن کریم علاوه بر رفتارهای قابل مشاهده، به نیات و باورهای انسان نیز توجه می‌کند. هدف نهایی نظریه یادگیری وسیله‌ای، کنترل رفتار است، در حالی که هدف نهایی قرآن کریم، کمال انسان و تقرب او به خداوند است. هر دو بر اساس اصل تقویت و تضعیف رفتار هستند. هم در نظریه یادگیری وسیله‌ای و هم در قرآن، رفتارهایی که منجر به پیامدهای مطلوب می‌شوند، تقویت شده و رفتارهایی که منجر به پیامدهای نامطلوب می‌شوند، تضعیف می‌شوند. پژوهش حاضر در صدد است تا پس از طرح تفصیلی نظریه اسکینر، شباهت‌ها و تفاوت‌های آن را با تعالیم دینی نشان دهد تا نقطه ضعف های احتمالی این نظریه روشن گردد.