جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در رساله پیش رو که با موضوع «بررسی تحلیلی رهیافتهای عرفانی ابن سینا» ، تدوین شده است در دو بخش با کاوش در آثار عرفانی و رساله های رمزی و تمثیلی عرفانی ابن سینا ، با تحلیل داده ها به تبیین مسائل عرفانی از نگاه ابن سینا پرداخته ایم . در بخش اوّل این رساله به تحلیل نمطهای آخر اشارات و برخی رسائل ابن سینا از جمله رسالة العشق وبررسی نظر شارحان پرداختیم که به مشابهت های قابل توجه در طرح مسائل عرفانی توسط ابن سینا با رگه های عرفان اسلامی ( خصوصاً مکتب خراسان ) بر می خوریم. در بخش دوّم رساله که با عنوان رهیافتهای عرفانی ابن سینا در داستانها ورساله های رمزی ، به بررسی وتحلیل این رساله ها و قصیدۀ عینیّه ابن سینا ، که با زبان رمز و تمثیل حکایت هبوط نفس و دورۀ تکاملی سلوک عرفانی واشراقی سالک را نشان می دهد ، مورد تحلیل و بررسی قرارداده ایم.که در واقع تصویری از قوس نزول و قوس صعود در این رساله ها ترسیم شده است. به این معنی که در جهان بینی عرفانی ابن سینا نفس یا روح، اصلی آسمانی دارد ودر زندان تن و جهان مادّه به اسارت رفته است و این احساس غریب بودن که احساس همۀ عرفا است ، واقعۀ دیدار با فرشتۀ هادی در حیّ بن یقظان او را برای بازگشت به وطن اصلی ( عالم قدس- یا شرق ) آماده می کند. و به تعبیری سه داستان رمزی ابن سینا ( حی بن یقظان و رسالة الطیر و سلامان و ابسال) به منزلۀ دوره ای از سیر وسلوک و تجربه عملی ابن سینا را آشکار می کند که در این قسمت تأثیر اندیشه های عرفان فلوطینی مشهود است. گرچه این رساله ادعای کاوش همۀ آثار عرفانی ابن سینا را ندارد ، لیکن آنچه إرائه شده است حاصل تحلیل وبررسی برجسته ترین آثار عرفانی ابن سینا است و گامی هر چند نا چیز در شناخت این حکیم بزرگ.

ابن­ سینا، برای حلّ مسئله علم خداوند به حالات وجودی موجودات مادی قبل از ایجاد آن­ها، نظریه صور مرتسمه را طراحی کرده و معتقد است که علمِ تفصیلی خداوند به موجودات قبل از ایجاد آن­ها، از طریقِ این نظریه قابل تبیین است. ملّاصدرا برخی از دعاوی ابن­ سینا را در این زمینه پذیرفته است؛ از جمله: اصل علم واجب تعالی به همه اشیا پیش از وجود آن­ها، حضور صور عقلی موجودات نزد واجب تعالی پیش از وجودشان و این­که صور معقوله از لوازمِ ذات واجب هستند و مباینتی با ذات ندارند. در عین حال، ملّاصدرا به بعضی دیگر از دعاوی ابن­ سینا در این باره انتقاد می­ کند؛ از جمله، وی معتقد است که صور علمی اعراض نیستند، بلکه لازمه وجود حقیقی هستند. همچنین صور علمی، صرفاً ذهنی نیستند. در این نوشتار، پس از طرح نظریه ابن ­سینا، به دفاع ملّاصدرا از نقاط اشتراک با وی و انتقاداتش بر مواضع اختلاف پرداخته شده؛ و در نهایت، نظر نهایی ملّاصدرا در این زمینه بررسی شده است