جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

يكي از دوستان غزالي به او مي گويد كه بعضي از علما منكر علم غيبي و لدني هستند و مي گويند علوم منحصر در علوم رسميه مي باشد، غزالي در پاسخ آنها اين رساله را در پنج فصل نگاشته است. (سيد محمود مرعشي) از غزالي دانسته شده. آغاز كتاب: الحمدلله الذي زين خواص عبيده بنور الولاية ... اما بعد اعانک الله ان واحدا من اصدقائنا حکي عن بعض العلماء انکر علم الغيب الذي نعتمد عليه انجام كتاب: و شرائط التفکر مختصرها في رسالة اخري اذ بيان التفکر کيفية و حقيقه امر مهم يحتاج الي زيادة شرح بعون الله تعالي و الان نختم هذه الرسالة فان في هذه الکلمات کفاية لاهلها و من لم يجعل الله له نوراً فماله من نور تم [مؤلفات الغزالي 417؛ مرعشي 29/183؛ ريحانة الأدب 4/239؛ كشف الظنون 1/887؛ كتابخانه ملك 7/477 و 9/239؛ فهرست سپهسالار 5/330؛ الهيات تهران ص 339؛ چهل ستون ص 387؛ فيلم دانشگاه 1/415 و 1/563؛ اصغر مهدوي 2/124؛ كتابخانه نوربخش 2/250شرح حديث هل رأيت رجلاً] شرح و حواشي: انتخاب تحقيق العلم اللدني (-)

ملا محسن فیض کاشانی چند قرن بعد از تألیف کتاب «احیاء علوم الدین» محمد غزالی تصمیم گرفت تا این کتاب را با آراء کلامی و روایات مأثور شیعی درآمیخته و آن را احیا و تهذیب کند. علوم شرعی متکی و مستند بر وحی الهی یعنی قرآن کریم و سنت معصومین می‌باشد و لازمه اعتقاد به علوم نقلی صحت منقولاتی است که این علوم بدانها مستندند. قرآن به دلیل تواتر نیاز به نقد و بررسی ندارد، اما در سنت و احادیث گاهی علیرغم صحت سند؛ صدور آن از ناحیه معصوم متصور نیست و در عین صحت سند مستغنی از نقد متن نیست. در این مقاله سعی شده است با مراجعه به کتاب «المحجه البیضاء»، به این سوال پاسخ داده شود که ملا محسن فیض کاشانی از چه روش‌هایی برای نقد متون حدیث استفاده کرده است. روش انجام پژوهش روش کیفی است و اطلاعات به شکل کتابخانه‌ای و الکترونیکی گردآوری‌شده است. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که فیض کاشانی با اتکا به دیدگاه اعتقادی و کلامی خود از روش‌هایی چون مخالفت حدیث با قرآن، سنت، تاریخ قطعی و مخالفت باعقل در رد احادیث ناصحیح استفاده نموده است.

جستار حاضر به مسئلة فرایند صدور فعل از دیدگاه غزالی با روش توصیفی - تحلیلی می‌پردازد. پژوهش در حوزة غزالی‌شناسی بر حسب تفاوت رویکردهای او از ویژگی‌های انسجام و باز شدن دریچه‌های دیگر بینش او در مراحل فرایند صدور فعل برخوردار است؛ مانند قول به خواطر غیراختیاری و عدم‌تعارض مباحث غزالی با فیلسوفان در نفس‌شناسی و فرایند صدور فعل. غزالی زیرساخت‌های ارکان فکری نفس‌شناسی و شاکلة فعلی را در آثار نخستین حیات علمی خویش پایه‌گذاری کرده است. او تعارض ظاهری نظریة خویش در باب عدم‌ وصول به حقیقت امور و تعریف فلسفی از انسان را در معارج‌ القدس تبیین کرده است. مبحث صدور فعل به رغم تفاوت رویکردها دارای هماهنگی است. ساختمان فعلی انسان به ترتیب از زیرساخت تا روساخت، مقام علمی گزینش غایت، ایجاد شوق به واسطة قوای شهوانی و غضبانی (فعل ارادی)، یا به واسطة قوة علم (فعل اختیاری) است. شوق ارادی، شوق مرتبة حیوانی و شوق اختیاری، شوق مرتبة انسانی است. روساخت آن، عضلات حرکتی است. شرط فعلیت گزینش غایت و خواطر غیراختیاری در هر دو رویکرد عرفانی و فلسفی، وصول به مقام جزمیت با توجه به مرتبة هر انسان است که مبین تخالف ظاهری مقام نظر و فعل انسان می‌باشد. اطلاق اراده بر شاکلة فعلی نشان‌دهندة نقش اراده در انجام افعال اختیاری و اجباری است.

پاسخ چند اشكال بر كتابهاي مشكاة الانوار و كيمياي سعادت كه از مؤلف سؤال شده است. اين رساله در ضمن مكاتيب فارسي غزالي به چاپ رسيده است. آغاز پاسخ مؤلف بدين صورت است: بدان كه سؤال كردن از مشكلات عرض كردن بيماري دل و علت آن است بر طبيب و جواب دادن سعي كردن است. (سيد محمود اشكوري) پرسشها اشكالاتي است بر بعضي از تاليفات غزالي و پاسخ وي بدانها و نيز فصلي كه مولف در مجلس سلطان سنجر بن ملكشاه در سال 497 گفته ونامه وزير احمد بن نظام الملك از عراق به او درباره مدرسه بغداد و پاسخ او. آغاز كتاب: هذه مسائل سئل ... چه گويد خواجه امام أجل حجة الاسلام در جواب كساني كه اعتراض كنند در بعضي از سخنها كه در كتاب مشكاة الانوار و كيمايي سعادت است. [مرعشي 32/643 مكاتيب فارسي غزالي: 12 (تصحيح مرحوم اقبال) ]