جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آقای دکتر علی خزاعی فر، در مقاله ای خواندنی با عنوان «نگاهی به فعل مرکب از دیدگاه فرهنگ نویسی»، با دقت نظر و باریک بینی بسیار، به بحث درباره رابطه فرهنگ نگاری و دستورنویسی پرداخته اند و نکات ارزنده ای را مطرح کرده اند. کار ایشان خاصه از آن رو اهمیت دارد که فقط به ذکر کلیات و مسایل انتزاعی در زمینه رابطه فرهنگ نگاری و دستور نویسی اکتفا نکرده اند بلکه، ضمن عرضه تذکار جالبی در زمینه رابطه این دو حوزه، کوشیده اند، بر اساس موضوع مشخص و بحث انگیز چون فعل مرکب فارسی، از تتبعات خود به نتایج خاصی نیز برسند. ایشان ابتدا و به اختصار تفاوت دستورنویسی و فرهنگ نگاری را به حیث تفاوت دو امر اساسا نظری و عملی مطرح ساخته اند؛ سپس، با مقایسه دو دیدگاه مهم درباره فعل مرکب فارسی یعنی دیدگاه های خانلری (1355) و دبیر مقدم (1376)، تصریح کرده اند که دیدگاه دوم در تمیز واحدهای واژگانی از زنجیره های غیرواژگانی موفق نبوده است و از این دو استناد بدان برای مدخل کردن یا نکردن افعال مرکب فارسی در فرهنگ های دو زبانه چندان سودمند نیست ...

دیوان حیدر شیرازی (مونس الارواح)، حیدر بقال شیرازی (قرن هشتم هجری)، به کوشش سید علی میرافضلی، نشر کازرونیه (مجموعه آثار فارسی پژوهشی)،  تهران (40+62+22+88+12)224,1383 صفحه.حیدر بقال شیرازی شاعر گمنامی است که در قرن هشتم هجری در شیراز و یزد می زیسته و گویا شرح احوال او در تواریخ و تذکره های موجود نیامده است. وی مدیحه گوی نصرت الدین یحیی (مقتول 795 (، حاکم یزد، و سلطان حسین شیرازی (وفات : 785) بوده، در حضرت شیخ ابو اسحاق شیرازی (وفات: ۷۵۷) بار می یافته، سلطان ابوسعید بهادر (وفات: ۷۶۳) را مرثیت گفته، و ظاهرا مذهب تشیع داشته است. از شعر حیدر، به جز غزلی که در جنگ اسکندر میرزا (مورخ 814-813) آمده، مجموعه ای به نام مونس الارواح بر جای مانده که از آن به عنوان دیوان حیدر شیرازی نیز یاد شده است. از حجم اندک مونس الارواح و ترتیب ویژه ای که در آن به کار رفته چنین بر می آید که سراینده این مجموعه را که عمدتا اشعار عاشقانه اوست و آن را «کتاب عشق» خوانده ، به منظوری خاص – گویا به خواهش معشوق – فراهم کرده و خود در این خصوص آورده است:چو در کنار فلک گوی زر روان گردید                                در آمد از درم آن ماه مهربان چو صباحچه گفت؟ گفت که حیدر کتاب عشق بساز                      کز آن کتاب بود کار بسته را مفتاحبگفتمش که کتاب مرا چه نام نهی                                بگفت نام کتاب تو  مونس الارواح( دیوان حیدر شیرازی، ص 55) ...

فتح الله مجتبایی، نحو هندی و نحو عربی (همانندی ها در تعریفات، اصطلاحات و طرح قواعد)، نشر کارنامه، تهران 1383، 190 صفحه.سابقه مطالعات زبان شناختی در هند به اواخر عصر ودایی باز می گردد و آثاری در زمینه های گوناگون زبان شناختی به زبان سنسکریت موجود است. زبان سنسکریت از زبان های هندی باستان است. کهن ترین گونه این زبان سنسکریت ودایی است که از اواسط هزاره دوم پیش ازمیلاد در سرودن وده ها (وداها)، سرودهای مقدس هندوان، و در فاصله سال های 800 تا 500 پیش از میلاد در نگارش براهمنه ها، تفاسیر وداها، به کار رفت. پس از براهمنه ها، زاهدان جنگل نشین تفاسیری عرفانی بدانها افزودند که آرنیکه ها «(متون) جنگلی» خوانده می شود. متفکران هندو نیز اندیشه های فلسفی خود را تحت عنوان اوپنیشدها (= اوپانیشادها) «هم نشینی ها» به براهمنه ها افزدند. زبان به کار رفته در آرنیکه ها و اوپنیشدها، که در واقع ملحقات براهمنه ها هستند، حد فاصل سنکسریت ودایی و سنکسریت کلاسیک است ...

در فرهنگ های فارسی واژه سراپای به معنی «سرتاپا، از سرتاقدم، مجموعه اندام ها، همه، تمام» آمده است. در این معانی در آثار منظوم و منثور فارسی شواهد بی شماری برای آن می توان به دست داد.در لغت نامه دهخدا، برای معانی مذکور این واژه، بیت زیر از شاهنامه به عنوان نخستین شاهد آورده شده است:به زندانیان جامه داد نیز                              سراپای و دینار و هرگونه چیزدقت در این شواهد به روشنی نشان می دهد که مقصود شاعر از این واژ غیر از آن معنای آشنایی است که در فرهنگ ها آمده است.این واژه در شاهنامه بیست و هفت بار به کار رفته است که، در این میان، گمان می رود که، دست کم در بیت مذکور، نه معنای معمول آن چنان که در لغت نامه دهخدا آمده بلکه معنای «خلعت» مراد بوده است. لغت نامه دهخدا معنای «خلعت» را به نقل از غیاث اللغات آورده، اما برای آن شاهدی ذکر نکرده است. در فرهنگ نفیسی نیز همین معنی بدون ذکر شاهد تکرار شده است. تنها در فرهنگ آنندراج برای این معنی شاهدی به نقل از محمد حسین شهرت آمده است:به اندامم لباس سوختن از بی می زیبد                 چو شمع از تار و پود شعله پوشیدم سراپایی...

موضوع تحقیق حاضر، به لحاظ بسط و دامنه آن، به تفحصی همه جانبه در جنبه های گوناگون خط و زبان فارسی، خطوط و زبان های شبه قاره، تعاملات فرهنگی ایران و شبه قاره نیاز دارد. با توجه به این جهات، نتایج تحقیق در پنج بخش به شرح زیر عرضه می شود..1 زبان و خط فارسی.2 زبان ها و خطوط رایج در شبه قاره هند.3 چگونگی ورود زبان و خط فارسی به شبه قاره هند.4 تاثیرهای متقابل.5 تعاملات فرهنگی...

همچنان که در اسلام، به گفته پل نویا، همه چیز از قرآن آغاز می شود،(نویا1373، ص 18,8-7) در هندویی نیز همه چیز از وداها و ادبیات ودایی شروع می شود. نفوذ و اقتدار وداها در تمامی دوره های تاریخی و نزد همه فرقه های هندویی محفوظ مانده و، با آنکه تاریخ دینی هند از زمان تمدن ودایی تا کنون متحمل تغییرات بسیاری شده، این آثار همواره اقتدار و مرجعیت دینی خود را حفظ کرده است تا آنجا که حتی امروزه نیز همه آیین ها و تکالیف دینی و اجتماعی هندوان از جمله تولد، ازدواج، مرگ به آیین ودایی کهن انجام می گیرد. نیایش هایی که برهمنان سه بار در روز می خوانند از همان اشعاد ودایی برگرفته شده که دو یا سه هزار سال پیش خوانده می شدند. اعتبار ادبیات و متون سنسکریت و بسیاری از مکاتبی که بعد از عهد وداها پدید آمدند بر وداها مبتنی بود و پیروان آن مکاتب برتری و تفوق خود را مدیون پیروی صادقانه از وداها می دانستند. بدین، سان، وداها همواره، از کهن ترین دوران تا کنون، سرچشمه تقریبا همه مکاتب دینی و حتی فلسفی هندوان بوده و بر تاریخ دینی آنان سایه افکنده (Dasqupta 1969, Vol.1,pp.10-11) تا آنجا که لویی رنو هندویی را مبتنی بر وداها و ادامه آن شمرده است. (RENOU  1961,p.21) ...

درگاهی، محمود، «جایگاه معنی در سبک شناسی شعر فارسی» نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال 47، شماره مسلسل 193، زمستان 1383، ص54-35.مقاله با اقامه این دعوی آغاز می شود کهدانش سبک شناسی بیشتر به مختصات ظاهری و مباحث صوری و زبان شناختی شعر اعتبار می دهد و در این کار معانی، اندیشه ها و درون مایه های اشعار را یکسره نادیده می گیرد، در حال که، هم در تلقی سرآمدان شعر کهن و هم در تعبیر شاخه مهمی از نقادان دو سده اخیر، معنی یکی از دو پایه اساسی سبک ها – و گاه حتی تنها پایه آن- به شمار آمده است و قالب و محتوا کیفیت یک جوهر واحد. ( مقدمه، ص 36)در این قول، ابهام ها یا بهتر بگویم اجمال هایی وجود دارد که با توضیحات بعدی نویسنده تا حدی رفع و روشن می گردد. اما وقتی، از یک سو، معنی «حتی تنها پایه» سبک معرفی و از سوی دیگر «قالب و محتوا کیفیت (کذا) یک جوهر واحد» شمرده می شود، وجود تناقضی در سخن احساس می شود.مراد نویسنده از «مختصات ظاهری و مباحث صوری و زبان شناختی شعر» چندان روشن نیست. فقط در شرح و بسط مطلب چنین استنباط می شود که مراد همان زبان اثر باشد، که در این صورت می توان نتیجه گرفت که در تلقی او از زبان اشکال هست؛ چون در آن از این نکته غفلت شده است که زبان، مانند سکه، دو رو دارد: لفظ و معنی، و اگر سبک شناسی به زبان اثر توجه می کند لامحاله هم به لفظ نظر دارد هم به معنی، آن هم در پیوستگی و رابطه زنده (ارگانیک) با یکدیگر. در حقیقت، سبک شناسی به نوع کاربرد زبان علاقه نشان می دهد و، از این طریق، نحوه بیان معانی را درمرکز توجه قرار می دهد؛ چون سبک، پیش از همه، عمل است -  عمل صاحب سبک. آنچه اثر شاعر یا هنرمندی را از اثر هر شاعر و یا هنرمند دیگری متمایز می سازد همان نحوه بیان معانی است  نه صرفا خود معانی ...

داستان «بازگشت»داستان بلند «بازگشت» آخرین اثر از مجموعه داستانی دیدار است که می توان آن را رمانی کوتاه نیز به شمار آورد: از این روست که ترجمه آلمانی آن با نام (Die - Rückkehr) مستقلا در سال 1997- منتشر شد.در این داستان، احمد محمود بار دیگر به قهرمان آرمانی خویش می پردازد. در رمان همسایه ها، شاهد شکل گیری شخصیت این قهرمان به عنوان مبارزی سیاسی و با نام «خالد» بودیم و، در داستان کوتاه «از دلتنگی» (مجموعه زایری زیر باران) و نیز در رمان داستان یک شهر، با دوران تلخ تبعیدش در بندرلنگه در دهه 1330، آشنا شدیم. اینک، در داستان «بازگشت»، این مبارز سی و یک ساله که این بار «گرشاسب» یا «شاسب» نام می گیرد، پس از سپری کردن تبعیدی پنج ساله، برای آغاز زندگی جدید، عازم زادگاهش، اهواز، می شود. اما، به رغم عزم راسخ او برای شروع زندگی آرام و به دور از هیاهو و پرداختن به کار و حمایت از خانواده و با وجود نوید بهبود وضع اقتصادی و معیشتی مردم و رونق بازار کار که از این سو و آن سو به گوش شاسب می رسد، ذهن او همچنان درگیر نوعی آشفتگی است ...

۱ مقدمهاز آغاز قرن حاضر، در کنار آن دسته از ادیبانی که ادبیات را از طریق متون ادبی بررسی کرده اند، گروهی دیگر کوشیده اند تا آن را به منزله حادثه ای در نظر گیرند که در زبان رخ می دهد. این گروه دوم، برای بررسی چگونگی آفرینش های ادبی، از ابزارهای زبان شناسی مدد گرفته اند و روش هایی را در بررسی و تحلیل ادبیات به دست داده اند که دیگر نمی توان نادیده انگاشته شود.پیشرفت سریع دانش زبان شناسی، به ویژه زبان شناسی ساخت گرا، در قرن حاضر به فراهم آمدن امکاناتی جدید برای مطالعه زبان و ادبایات انجامیده است. زبان، در گام نخست، ابزار ایجاد ارتباط است. در هر فرایند ارتباط، پیامی از فرستنده به گیرنده ارسال می شود. این پیام به کمک مجموعه ای از واژه های یک زبان که بر روی محور هم نشینی قرار گرفته اند انتقال می یابد. هم نشینی واژه ها بر روی این محور تابع قواعدی است و حاصل این هم نشینی اطلاعاتی است که با پیام انتقال می یابد و از طریق گزاره های انباشته در ذهن مخاطب محک زده می شود. حال اگر، به هر طریق، پیام به شکلی انتقال یابد که ارزشش بیش از باز اطلاعاتی آن باشد، توجه به سمت خود پیام معطوف خواهد شد. در چنین شرایطی به قلمرو نقش ادبی زبان گام نهاده ایم ...