جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بهترین و کامل ترین تحقیق جامع و علمی درباره زندگی و اشعار کسائی کتابی است که استاد بزرگوار شادروان محمد امین ریاحی با نام کسائی مروزی: زندگی، اندیشه و شعر او نوشته است. ریاحی، در دو مقاله خود در سال های 1348 و 1353، نکات تازه ای در باب زندگی کسائی و مذهب او مطرح کرد و، پس از آن، مجموعه یادداشت های خود را در کتاب مذکور گردآورد.ریاحی در مجموع موفق شد که 307 بیت منسوب به کسائی را از فرهنگ نامه ها و جنگ ها جمع کند. شاید مهم ترین بخش این گردآورده ها دو قصیده کامل از کسائی باشد: یکی قصیده منقبت نامه امیرالمومنین علی علیه السلام در 23 بیت که از جنگ مزین و نفیس عبداله برمکی گرفته شده است و آن هم اکنون در مجموعه روان کوشکو به شماره 1976 در کتابخانه توپقاپوسرای استانبول نگهداری می شود؛ دیگری سوگنامه کربلا که از تتمه خلاصه الاشعار تقی الدین محمدبن علی کاشی (وفات: بین 1022 و 1024 ق) در کتابخانه بانکی پور در پتنه هندوستان به دست آمده است و آن قصیده ای است در 50 بیت که نخستین سوگنامه مذهبی شناخته شده در شعر فارسی به شمار می رود.کار عالمانه ریاحی پیگیری برای یافتن ابیات تازه ای از کسائی را مشکل می کرد زیرا او هر آنچه طی سال ها در منابع قدیم و تحقیقات جدید درباره زندگی و شعر کسائی آمده بود از نظر گذرانیده و مطالب نوی را نیز به آنها افزوده بود.

در این مقاله، به نوعی خاص از اشتراکات زبان فارسی، که از جمله زبان های شاخه هند و ایرانی خانواده بزرگ هند و اروپایی است، با زبان های هم خانواده و هم ریشه آن، هندی و زبان میانجی اردو، پرداخته می شود. به دیگر سخن، حضور واژه های فارسی در این زبان ها و چگونگی این حضور بررسی می شود. هدف از این بررسی نشان دادن تعامل و ارتباط تاریخی و فرهنگی سرزمین ایران و شبه قاره و تاثیرپذیری جامعه زبانی میزبان از زبان سرزمین مهمان است.دراین بررسی، دیدگاه آنتونی آرلوتو، (-1939)، زبان شناس تاریخی معاصر، درباره دگرگونی معنایی و انواع آن در سطح واژه در مدنظر بوده است. مواد آن از تاثیر فارسی بر هندی اثر بحری (← منابع، ذیل (BAHRi 1960 و فرهنگ اردو- هندی باستان- انگلیسی اثر جان تی. پلاتس (← منابع، ذیل (PLATTS 1911 و فرهنگ واژه های فارسی در زبان اردو (← منابع، ذیل چوهدری) استخراج و، برای شواهد آنها، از فرهنگ های فارسی تالیف شده در شبه قاره، که غالبا فرهنگ های متون ادبی تلقی می شوند، و نیز برخی متون فارسی استفاده شده است.  

تاریخ ادبیات نگاری در فرانسه از اوایل قرن هجدهم شکل می گیرد اما بحثی از روش کار در آن مطرح نمی شود. در قرن نوزدهم به ویژه در اواخر این قرن، تاریخ ادبیات نگاری، با آثار متنوع و در خور توجه، مراحل گوناگونی را طی می کند. در این میان،‌ تاریخ ادبیات فرانسه (1894)، اثری که گوستاولانسون در سن سی و هفت سالگی به جامعه ادبی فرانسه عرضه می دارد و، در آن، به پیروی از روش مختار خود، مجموعه میراث ادبی فرانسه را بررسی و نقد می کند، در نوع خود بی نظیر می ماند. از این رو، بحث امروزی تاریخ ادبیات نگاری توجیهی بسنده برای معرفی و جایگاه علمی او در این قلمرو است. گوستاولانسون (1934-1857)، به سایقه ذوق ادبی خود به مطالعه ادبیات فرانسه در قرون هفدهم و هجدهم گرایش می یابد. وی در سال 1879 موفق به گذراندن امتحان مدرسی در ادبیات می شود و بلافاصله، به طور موقت در دبیرستان های بایو»، مولن سپس در رن و پاریس به تدریس فن بلاغت می پردازد. ادبیات فرن هفدهم و بازتاب های آن در قرن بعد توجه او را جلب می کند و به روشنی در تفکیک جزئیات از کلیات گام بر می دارد. از این رو، به زندگی و آثار نیول دو لاشوسه (1754-1692)، درام نویس و مبدع درام بورژوایی و کمدی اشک آور، می پردازد و رساله دکتری خود را با عنوان خاستگاه های درام معاصر، نیول دولا شوسه و کمدی اشک آور ارایه می کند. این رساله از رساله دکتری ادبیات ژول لومتر (1914-1853) با عنوان کمدی پس از مولیر و تئاتر دانکور متاثر بوده است. در عین حال، چند سال بعد، تاثیر رساله لانسون در رساله دکتری ژوزف تکست با عنوان ژان ژاک روسو و خاستگاه های جهان وطنی ادبی پدیدار می شود. از این تاریخ به بعد، به تبع رساله لانسون، رساله های دکتری متعددی درباره زندگی و آثار،‌ منابع، تاثیر مولفان بزرگ و نه چندان بزرگ فرانسوی، و تاثیر نویسندگان بر یکدیگر نوشته می شود. (← ولک، ج (1)4، ص (101

در این گفتار، با نگاهی به متون حقوقی و فقهی زبان پهلوی (فارسی میانه)، برخی از واژه ها و اصطلاحات آیین دادرسی و قضایی عصر ساسانی بررسی شده است. از متون به جا مانده پهلوی، شمار نوشته های فقهی و حقوقی درخور توجه است. دست کم هفت کتاب و رساله پهلوی حاوی مباحث فقهی و حقوق اجتماعی و خانوادگی به ما رسیده که عناوین آنها به شرح زیر است: مادیان هزاردادستان (ماده های هزارگانه حقوقی)؛ شایست نشایست؛ روایت امید اشوهیشتان؛ روایت آذر فرنبغ فرخزادن؛ روایات فرنبغ سروش (چهار پرسش)؛ پرسش های هیرید اسفندیار فرخ برزین (سی پرسش)؛ پیمان کدخدایی (عقدنامه ازدواج). علاوه بر آنها، همه مطالب زند و ندیداد (ترجمه پهلوی وندیداد) و کتاب هشتم دینکرد شامل خلاصه عناوین نسک های حقوقی (دادی dīgā(d اوستا و رساله های نیرنگستان و هیربدستان به مسائل فقهی و شرعی اختصاصی دارند. همچنین، در لابه لای دیگر متون پهلوی، کم و بیش به مضامین حقوقی و فقهی اشاره شده است. (دادستان دینی، پرسش 53 و 61؛ رساله مختصر پرسشنی ها که بیشتر پرسش های آن در مایه حقوق و فقه است؛ نیز← (MACUCH 1993, p. 3sqمهم ترین این آثار مادیان هزاردادستان است. که ذکر نام خسرو انوشیروان وخسروپرویز در آن تعلق آن را به قرن های چهارم تا ششم میلادی محتمل می سازد. از این متن پهلوی تنها یک نسخه آشفته و ناقص به دست ما رسیده است. (← تاوادیا، ص (182. مسائل حقوقی مدنی و اجتماعی از قبیل حقوق زنان، بردگان، قیمومت، ارث، وام، رهن، اجاره، تاوان و غرامت، ضمانت، سود و بهره، مالکیت، موقوفات،‌ سهیم شدن در مسائل مالی و بنیادهای مالی و شراکت های بازرگانی و دیگر امور مربوط به این حوزه مباحثی است که در آن مطرح شده است. (← دمناش، ص 781؛ تفضلی، ص 286 به بعد)

دکتر محمد خوانساری، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و استاد منطق دانشگاه تهران، روز پنج شنبه 13 اسفند 1388، در سن هشتاد و هشت سالگی، پس از طی دوره چند ماهه بیماری، در بیمارستان آراد در تهران درگذشت.وی در سال 1300 ش در اصفهان متولد شد؛ مقدمات سنتی را در مکتب خانه همین شهر آموخت؛ پس از طی تحصیلات ابتدایی، وارد دانشسرای مقدماتی اصفهان شد؛ در 1319 با احراز رتبه اول امتحانات نهایی آن را گذراند و، برای ادامه تحصیل،‌ وارد دوره پیش دانشگاهی (préparatoire) دانشسرای عالی تهران شد و، در این مرحله، از محضر درس استادانی چون جلال الدین همائی، مدرس رضوی، دکتر رضازاده شفق بهره مند گردید. سپس، به سابقه گرایش شخصی، وارد رشته فلسفه و علوم تربیتی دانشسرای عالی تهران شد و محضر استادانی چون دکتر علی اکبر سیاسی، دکتر یحیی مهدوی، دکتر غلامحسین صدیقی، و فاضل تونی را درک کرد. وی در سال 1323 از رشته فلسفه و علوم تربیتی فارغ التحصیل شد و، برای تدریس به استخدام آموزش و پرورش درآمد و سه سال در دبیرستان عظیمیه شهر ری تدریس کرد. سپس، به دعوت دکتر علی اکبر سیاسی، به دانشگاه تهران منتقل شد و تدریس دروسی چون روان شناسی تربیتی، عربی، و تصدی آزمایشگاه روان شناسی را بر عهده گرفت. در همین ایام، در رشته ادبیات فارسی نیز نام نویسی کرد و در سال 1329 به اخذ لیسانس در این رشته نایل شد و آن را تا مقطع دکتری ادامه داد؛ اما، پیش از دفاع از رساله دکتری خود با موضوع «توصیف کیفیات نفسانی در مثنوی مولانا» به راهنمایی استاد فروزانفر، در سال 1337 به فرانسه رفت و سه سال در شهر پاریس به مطالعات علمی اشتغال داشت و، در سال 1340، به اخذ درجه دکتری از دانشگاه پاریس در رشته منطق و فلسفه توفیق یافت.

گوستاو لانسون (1934-1857) مظهر تاریخ علمی ادبیات فرانسه در قرن بیستم شمرده شده است. حتی امروز او را، در راس پژوهش های ادبی «تحصلی مشرب»، بانی و الهام بخش همه رساله های دکتری درباره زندگی، آثار، منابع، و تاثیر نویسندگان فرانسوی می دانند. حیثیت و اعتبار علمی لانسون عمدتا بر تاریخ ادبیات فرانسه او مبتنی است که در سال 1894 انتشار یافت و مرجع نمونه تاریخ ادبی آن کور شناخته شد و آن، در واقع، بیش از یک کتاب مرجع است؛ زیرا احکام کلی تاریخی را با چهره پردازی های نفسانی و توصیف وداوری انتقادی جمع آورده است.این اثر به حق با آن چنان توفیقی مواجه شد که مولف ناگزیر چندین بار آن را به روز کرد و تا نزدیک به سی سال یعنی تا سال 1922 به بسط آن و تجدیدنظر در آن ادامه داد و به قولی بهترین تاریخ ادبی قرن نوزدهم فرانسه باقی خواهد ماند. (به نقل از رنه ولک)روشی که عرضه می دارم مختص ادبیات فرانسه امروزی نیست بلکه روشی است که در تالیف کتب بسیار ارزشمندی درباره ادبیات های اروپا و جهان از آن پیروی شده است.ما با ذوق و ذایقه خواننده که از ادبیات جز تفریح خاطر نمی طلبد و جز غذای روح و مایه تلطیف از آن توقع ندارد مخالفتی نداریم. کار روشمند مکمل آن است نه جانشین آن.

8 ساختار 8، اسم + صفت حالتپیش از بحث تفصیلی درباره این ساختار، لازم است مرادمان را از صفت حال بیان کنیم. صفت حالت صفتی است که با پیوستن پسوند –ان به بن مضارع ساخته می شود و آن، در برخی دستورهای سنتی، صفت حالیه خوانده شده است (← شریعت، ص (158؛ مانند گریان، لرزان،‌ هراسان، گریزان. این واژه ها همگی صفت اند و می توانند، همچون بسیاری از صفت های دیگر، نقش قید را نیز ایفا کنند؛ مثلا در عبارت پسر بچه گریان، گریان صفت است که می تواند در مقام قید نیز به کار رود: او گریان وارد اتاق شد.از ترکیب اسم با این نوع صفت معمولا قید یا اسم ساخته می شود؛ مانند پایکوبان (قید) و عقدکنان (اسم).حال به بررس این دو نوع واژه مرکب می پردازیم:8-1 اسم + صفت حالت ← قید مرکبغالب این قیدهای مرکب از فعل مرکب گرفته شده اند:شنا کردن ← شناکنان                                          ناله کردن ← ناله کنان شادی کردن ← شادی کنان                                   نعره زدن ← نعره زناناما شمار نسبتا اندکی از این قیدها صرفا از ترکیب اسم و صفت حالت ساخته می شوند بی آنکه بتوان در زیرساخت آنها نوعی فعل مرکب بازشناخت؛ مانند جامه دران ولاحول گریان، با این تاکید که جامه دریدن ولاحول گفتن را نمی توان فعل مرکب به معنی دقیق آن دانست. (← طباطبائی (1

اگر درست بگویم و اشتباه نکنم، ما نه در خارج ایران، با سابقه چند صدساله، و نه در ایران، با سابقه ای بیش از نیم قرن، برای ایران شناسی طراحی نظام یافته نداشته ایم. شاید درست تر این بود که عنوان این گفتار «طرحی برای ایران شناسی نظام یافته» اختیار می شد، اما احتیاط اقتضا می کرد و می کند که احتمال داده شود طرحی یا طرح هایی در این باب وجود داشته باشد و اختیار مطلق طرح برای عنوان پرمدعایی باشد. ناگزیر باید طرح را مقدماتی خواند تا حق طرح های احتمالی دیگر ضایع نشود. در آنچه ذیل «مقدمه» و «برنامه مطالعات» خواهد آمد، سابقه ایران شناسی مرور شده است که تنها جنبه یادآوری دارد  و مطالب قطعی نیست. راقم این سطور علاقه مند است که ایران به طور کامل یا به نسبت کامل شناخته شود و می داند که این به آسانی شدنی نیست. اگر ایران، مانند برخی کشورها، تنها دو یا بیست یا حداکثر دویست سال سابقه تاریخی داشت، بازشناسی آن طی ده ها سال با امکانات فراوان احتمالا شدنی بود. اما اگر بخواهیم چندین و چند هزار سال تاریخ ایران را بشناسیم باید راهی پرپیچ و خم را در تاریکی ها و روشنایی ها بپیماییم و این در مدتی محدود، با نسلی که تا بیاید راه و رسم کارها را یاد بگیرد و اطلاعات فراوان را دسته بندی کند عمرش به سر می آید، شدنی نیست. اما باید پای در راه نهاد که خود راه بگویدت که چون باید رفت.

دریابندری، نجف با همکاری فهیمه راستکار، کتاب مستطاب آشپزی از سیر تا پیاز، نشر کارنامه، تهران 1378، 2 جلد، 1965 صفحه.پیش از این، با نام نجف دریابندری فهرستی از آثار معتبر و ارزشمند به ذهن می آمد که به قلم توانا و زبان و بیانی بی اصول و ادا، بی پیرایه و، در عین حال، ساخته و پرداخته و سنجیده ترجمه شده اند. اما اکون این کتاب آشپزی را می بینیم که دقیقا دستورالعمل تهیه انواع و اقسام اطعمه و اشربه است و نه کتابی صرفا تاریخی یا تحلیلی در پیرامون تاریخ آشپزی از نگاه یک محقق. در واقع، دریابندری در فنون متعددی که ظرافیت و شم زیباشناختی می خواهد دست دارد و، چنان که آثار متنوع و متعددش نشان می دهد، به تعبیری، همه فن حریف است: مترجم، منتقد، ویراستار، خوش سلیقه در کتاب آرایی و ظریف کار در صنعت نشر، طراح سیاه قلم کار، متفنن در فلسفه و، علاوه بر همه اینها، آشپزی هنرمند.

برای پی بردن به منابع افکار و آرا اندیشه مندان و تاثیر میراث علمی و فرهنگی در آنان، آگاهی از سوابق آموزشی و مطالعاتی آنان وسیله ای حایز اهمیت و روشنگر است. کتاب ها و رساله هایی که در حوزه های علمی وقت رایج و در زمره مواد درسی یا جنب درسی بوده شناسه ای معتبر در این راه شمرده می شود. این مقاله با توجه به همین معنی نوشته شده و، در آن، برای آشنایی هر چند اجمالی به حوزه مطالعاتی مولانا، تنها از آثاری یاد شده که وی، در سروده ها و نوشته های خود، به صراحت از آنها نام برده یا در دو کتاب رساله سپهسالار و مناقب العارفین به آنها اشاره رفته است. فهرستی که از آنها عرضه می شود به ترتیب الفبایی نام کتاب یا رساله تنظیم شده فقط قرآن کریم تیمنا درصدر آمده است.قرآن الهام گیری مولانا از قرآن کریم و توجه او به آیات آن و مضامین و مفاهیم قرآنی در مثنوی و دیوان کبیر و آثار منثور او چون فیه مافیه و مجالس سبعه و مکتوبات بی نیاز از شرح و بیان است. حتی مثنوی را می توان تفسیر کلام اله خواند چنانچه  شرح مثنوی نیز بدون آشنایی با قرآن میسر نیست.الهی نامه در مثنوی از آن نام برده شده است.