جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از ویژگی‌های بسیار مهم وهابیت که به‌خوبی شناخته نشده است، نگاه خاص این گروه به آیات قرآن کریم است. آنچه ادعای وهابیت است و بسیاری آن را پذیرفته‌اند، ادعای نص‌گرایی و ظاهر‌گرایی وهابیت در مواجهه با آیات قرآنی است. اما با مراجعه به آثار وهابیت و نحوۀ برخورد آنان با آیات قرآن کریم، درمی‌یابیم که وهابیت، نه نص‌گرا و ‌ظاهرگرا، بلکه گروهی تأویل‌گرا و تحریف‌گراست. این منهج پس از شکل دادن به ساختار فکری ویژۀ خود که نتیجه‌ای جز تکفیر مسلمانان و کفر دانستن اسلام ندارد، با استفادۀ ابزاری از آیات قرآن کریم، درصدد اثبات تفکر خود بر آمده است. بدین‌صورت‌که در موضوعات مهمی، همچون توحید ربوبی و صفات خبری، که از نقاط اختلاف این طیف با مسلمانان است، به سراغ آیات متشابه می‌رود و به معنای اولیۀ الفاظ، بدون در نظر گرفتن محکمات قرآنی و عقیدۀ اسلامی، تمسک می‌کند و زمانی که به نصوص محکم می‌رسد، ظاهر آیات و نصوص قرآنی را انکار می‌کند و دست به تأویل معنا و تحریف این آیات می‌زند.

محمد ناصرالدین البانی با استناد به آیاتی مانند توبه:۱۲۲، اسراء:۳۶ و حجرات:۶، خبر واحد را در مسائل اعتقادی حجت می‌داند و معتقد است همان‌گونه که خبر واحد در احکام قابل اخذ و عمل‌ است، در عقاید نیز می‌توان بدان استناد و استفاده است. وی در کتاب «الحدیث حجة بنفسه» این دیدگاه را تشریح کرده است. اما واقعیت آن است که آیات مورد استناد البانی، ادعای وی را اثبات نمی‌کند: آیه توبه تنها به حجیت نظر فقهای آگاه اشاره دارد، آیه اسراء اساساً از تمسک به ظنّیات (ازجمله خبر واحد) در عقاید نهی کرده، و آیه حجرات نیز فاقد مفهوم مخالف قابل استناد است؛ بنابراین ادعای البانی در اعتباربخشی مطلق به خبر واحد در عقاید با چالش‌های جدی مواجه است.

علامه حلی براساس روایات رسول خدا$ سه فضیلت اختصاصی حضرت زهرا & را در کتاب منهاج الکرامة بیان کرده است و این روایات مورد پذیرش عموم مسلمانان بوده است و عالمان حدیث‌شناس، در عصرهای مختلف، بر صحت آن اذعان کرده‌اند؛ اما این روایات در کتاب منهاج السنة مورد انکار و خدشۀ ابن‌تیمیه قرار گرفته است. ابن‌تیمیه در مهم‌ترین کتاب خود، سه حدیث نبوی که در شأن و فضیلت حضرت زهرا& است را ارزیابی کرده است و تلاش کرده است به‌گونه‌ای آن‌ها را فاقد اعتبار نشان دهد؛ وی گاهی به سند این روایات ایراد گرفته است و آن‌ها را غیرصحیح و دروغ معرفی کرده است و گاهی مدلول روایات را برخلاف سایر علما تفسیر کرده است. اما ذکر این احادیث در منابع حدیثی و غیرحدیثی معتبر و برداشت‌های علمای فریقین از آن‌ها، خلاف و بطلان مطالب ابن‌تیمیه را آشکار می‌سازد.

بنای بر قبور ازجمله مسائل اختلافی برخی از مسلمانان است که به‌دلیل برداشت‌های نادرست و عدم شناختِ صحیحِ سایر فرق اسلامی بر سر آن اختلاف دارند و خود را برحق می‌دانند و دیگری را متهم به بدعت‌گذاری می‌کنند. در مسئلۀ ساخت بنا بر قبور صالحان، شیعه و اغلب اهل‌سنت بر این باورند که ساخت بنا بر قبور اولیای الهی، نه‌تنها حرمت ندارد، بلکه نشان‌دهندۀ تعظیم شعایر الهی و ابزار محبت به صاحب قبر است؛ ولی در مقابل این نظر، دیدگاه محمد بن عبدالوهاب است که با تکیه بر شبهاتی، بنای بر قبور را بدعت می‌داند و دستور به تخریب قبور می­دهد. درحالی‌که با استناد به آیاتی، مانند آیۀ اصحاب کهف و آیۀ مودت و نیز روایاتی، مانند روایت ابوعامر، می­توان دریافت که حکم کلی و اولیه در مسئلۀ ساخت بنا بر قبور اولیای الهی، جواز است. فقهای شیعه نیز بر همین اساس فتوا به جواز و بلکه استحباب بنای بر قبور اهل‌بیت، علما و بزرگان مذهب داده­ اند.

«احتفال بمولد النبی» یا جشن میلاد پیامبر$ ازجمله مراسم‌‌هایی است که از گذشته در میان مسلمانان رواج داشته است و به‌عنوان نمادی از محبت و ارادت به شخصیت والای آن حضرت شناخته می‌شود. بااین‌حال، برخی از علمای مذاهب اسلامی به‌دلایلی، ازجمله بدعت دانستن این مراسم، عدم اهتمام سلف به آن، عبادت غیرخدا، استناد به روایت «لا تتخذوا قبری عیداً»، تشبه به کفار و لوازم فاسد، آن را حرام می‌دانند و برگزارکنندگان این جشن را بدعت‌گذار در دین و گمراه می‌خوانند. نویسنده با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و به روش توصیفی-تحلیلی به بررسی و نقد دلایل مخالفان در این بحث پرداخته است و هریک از این دلایل را به تفصیل بررسی کرده است. یافته‌‌های تحقیق نشان می‌دهد که ادعای مخالفان مبنی بر حرمت و بدعت بودن احتفال، بی‌پایه و اساس است. براساس آیات قرآن و منابع معتبر روایی، برگزاری این جشن نه‌تنها حرام نیست، بلکه پیامبر اکرم$ نیز به آن تأکید و سفارش داشته‌اند. علاوه‌بر آیات و روایات، سیرۀ مسلمین و علمای مسلمان در قرون متمادی بر برگزاری چنین مراسماتی تأکید دارد. این پژوهش به بررسی دلایل اصلی مخالفان و ضرورت تحلیل علمی در خصوص جشن میلاد پیامبر$ می‌پردازد.

رسالۀ ردع الضلالة وقمع الجهالة از نخستین رسایل و ردیه‎های نگاشته‌شده بر دعوت محمد بن عبدالوهاب است، این رساله را شیخ عبدالوهاب بن احمد بن برکات احمدی طندتاوی، از عالمان اهل سنت شافعی، ساکن مکه، هم‎عصر محمد بن عبدالوهاب، نگاشته است.

رسالۀ ردع الضلالة وقمع الجهالة یکی از نخستین ردیه‌های نگاشته‌شده بر محمد بن عبدالوهاب به شمار می‌رود. این رساله توسط عبدالوهاب بن احمد بن برکات احمدی طندتاوی، از عالمان اهل‌سنت شافعی ساکن مکه و هم‌عصر محمد بن عبدالوهاب تألیف شده است. با وجود اهمیت بالای این رساله، محتوا و بازتاب‌های آن چندان شناخته‌شده نیست و بسیاری از منتقدان وهابیت و حتی وهابیان از این اثر بی‌خبرند. این نوشتار تلاشی هرچند مختصر، برای شناساندن، بررسی محتوا، نتایج و کارکردهای این رساله است.