جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این مقاله بررسی، تبیین و ارائه الگویی از انسان‌شناسی تئوری سازمان با تاکید بر آرای علم‌النفس حکمت متعالیه است. انسان‌شناسی فلسفی یکی از مبانی مهم در تاثیرگذاری بر دانش سازمان و مدیریت تلقی می‌شود. یکی از مبانی مهم در کشف و بیان چیستی انسان، علم‌النفس حکمت متعالیه است. بنابراین، اهمیت پرداختن به آن از منظر حکمت متعالیه به‌عنوان یکی از بدیل‌های فلسفی ضروری است. با توجه به پیشینه تحقیق، خلأ چنین بررسی و تبیینی وجود دارد. از نگاه ملاصدرا سازمان وجودی اعتباری دارد و جایگاه انسان در سازمان، اعتباری است. انسان در ضمن ایفای نقش اعتباری خود در سازمان، با تمام هویت انفسی بالقوه از جمادی، نباتی، حیوانی، انسانی و الهی حضور دارد. انسان از طریق طراحی و ساخت سازمان متناسب با ویژگی‌های سیر انفسی از جمادی، نباتی، حیوانی، انسانی و الهی به سازمان شیئیت می‌بخشد. انسان سازمانی، اراده‌گرا و مضطر است. این نگاه در مقایسه با دیگر رویکردهای فلسفی به انسان در تئوری سازمان افزون بر جامع و شامل بودن آن، امتیاز توسعه‌دهندگی تا انسان عرفانی/ معنوی و به تبع آن سازمان عرفانی/ معنوی را دارد

مفهوم پیشرفت در چند قرن اخیر از معانی و واژه­های بسیار پرکاربرد در زندگی عموم مردم، محیط‌های علمی و همچنین رویکردهای کلان سیاسی و اجتماعی بوده است. امروزه این واژه از شدت کاربرد به یکی از لغات روزمره تبدیل شده است و لزوم رسیدن به آن از بدیهیات به شمار می‌آید؛ اما دقتی مختصر در معنا و رویکردهای رسیدن به پیشرفت در طول چهار قرنی که از پیدایش آن می‌گذرد، ما را با انبوهی از نظریات و مکاتب مختلف و گاه معارض روبه‌رو می‌کند. متأسفانه در چند دهه اخیر با وجود حرکت پرشتاب کشور برای رسیدن به پیشرفت، هنوز اندیشمندان جامعه نگاهی عمیق به این مفهوم نداشته‌اند و حتی مدل­های غیربومی آن بررسی دقیق نشده است. در این مقاله تلاش می‌شود تا با ارائه اختصاری مکاتب و اندیشه­ های پیشرو در این زمینه، چارچوبی منظم برای فهم و نظم‌دهی به این نظریات و اندیشه ­ها ارائه شود.

روش‌شناسی هر دانشی را چیستی موضوع آن دانش تعیین می‌کند. بر این اساس، پیش از بحث در روش‌شناسی علوم اجتماعی باید چیستی موضوع این علوم را بررسی کرد که واقعیت‌های اجتماعی است. این واقعیت‌ها از خانوادة نهادها به شمار می‌آیند. چیستی نهادها همسان با اعتبارات بعدالاجتماع و دلیل بسیاری از رفتارهای اجتماعی‌اند. این‌ مقاله درصدد آن است که نشان دهد روش‌شناسی علوم اجتماعی باید متناسب با شناخت چیستی این نهادها ـ اعتبارات بعدالاجتماع ـ و نقش آنها به‌عنوان دلیل این نوع رفتارها تعریف شود

نسبیت در علم اقتصاد در دو مسئله روش‌شناختی «عدم عینیت» و «عدم تعیّن» نظریه‌های اقتصادی ریشه دارد. راه‌حل مسئله نسبیت اتخاذ نگاهی رئالیستی به واقعیت اقتصادی است؛ به­طوری­که نظریه‌های اقتصادی ارتباط وثیق­تری با واقعیت برقرار کنند. در دهه‌های اخیر دو پروژه رئالیستی (رئالیسم علمی ماکی و رئالیسم انتقادی لاوسن) در علم اقتصاد آغاز شده است که می‌تواند نقطه شروع مناسبی برای غلبه بر نسبیت در علم اقتصاد باشد. در این مقاله تلاش شد تا با الهام از این دو پروژه، رویکرد جدیدی تحت عنوان رئالیسم کل­نگر ارائه شود؛ رئالیسم کل­نگر مانند لاوسن مبتنی بر رویکرد استعلایی است و مثل ماکی از فلسفه زبانی کمک می‌گیرد. رهاورد این رئالیسم، هستی­شناسی سه‌لایه از جهان اقتصاد، تبیین جهت­مندی سه­گانه از آن، سه شکل زبانی جهت بازنمایی این جهان و سرانجام دعاوی اعتبار سه­گانه برای شناخت در علم اقتصاد است. در این نوع رئالیسم، نهادها به­عنوان بنیاد نظریه در علم اقتصاد عاملی برای عینیت و تعیّن نظریه‌ها در علم اقتصاد خواهند بود و مسئله نسبیت نیز تا حدی رفع خواهد شد

دلالت ­پژوهی فلسفی یکی از سنت­های پژوهشی متداول در گستره علوم اجتماعی است. در این روش ­شناسی، پژوهشگران در رشته­ های مختلف از فلسفه­ های علوم اجتماعی، دلالت ­هایی را برای رشته تخصصی خود می­ یابند. یکی از فلسفه­ های جدید که به واسطه قدرت تبیینی و رهایی ­بخش مورد توجه رشته ­های مختلف در علوم اجتماعی و انسانی قرار گرفته است، واقع­گرایی انتقادی است. هدف این مقاله، برشمردن دلالت­های این رویکرد شناخت­ شناسانه یا سنت پژوهشی برای خط مشی ­گذاری علم، فناوری و نوآوری است، اگرچه کانون تمرکز بر مرحله «دستورکارگذاری» در چرخه خط­ مشی­ گذاری استوار است. این مطالعه با اتکاء به واقع‌گرایی انتقادی «روی بسکار» به تحلیل محتوایی دو سند افق 2020 و اقتصاد زیستی 2030 اروپا پرداخته است. مجموعه دلالت‌های استخراجی پژوهش نشان داد که واقع‌گرایی انتقادی، نظام خط‌مشی‌گذاری علم و فناوری را به فضای واقع‌بینانه‌تری رهنمون کرده، مولفه­ های مهمی همچون فضا-زمان، مفهوم-کنش و نظام معانی را نیز به متغیرهای تصمیم می­افزاید. مؤلفه اخیر در کنار مفهوم جوامع زبانی، قدرت تبیین بهتری از خط­ مشی­ گذاری در نظام نوآوری بخشی یا فناورانه را در مقایسه با دیگر سنت‌های پژوهشی به نمایش می­گذارد.

اقتصاد رفاه به تبیین چگونگی بیشینه‌سازی رفاه یک جامعه می‌پردازد. در این تبیین دو حوزه تخصیص و توزیع نقش مهمی را ایفا می‌کنند. درباره بهینگی پارتو این اختلاف­نظر روش‌شناختی در کار است که به کدام­یک از دو حوزه یادشده تعلق دارد. آیا بهینه پارتو به چگونگی فراهم شدن بالاترین سطح از تولید ملی یعنی تخصیص بهینه اشاره دارد یا اینکه درباره توزیع موجودی‌های اولیه میان افراد جامعه یا توزیع رفاه در تابع رفاه اجتماعی سخن می‌گوید. هرچند چهره تخصیصی آن به‌عنوان توزیع شناخته نمی‌شود، ولی بیانی از توزیع محصول را نیز در ضمن خود دارد که با تعیین قیمت نسبی هر نهاده و حقوق دارندگان عوامل و نهاده‌های تولید ارتباط تنگاتنگی دارد. چهره توزیعی آن به توزیع عوامل و نهاده‌های تولید یا موجودی‌های اولیه مربوط می‌شود. در این حوزه مشخص می‌شود که مطلوبیت­های افراد از چه اهمیتی برخوردارند و ملاک در مراتب فقر و غنا چیست. در این مقاله پس از بیان و توضیح این دو چهره، دیدگاه اسلام درباره هر یک از آنها نیز به اختصار بیان می­شود.