جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله حاضر به بررسی اتّحاد با خداوند به‌عنوان یکی از اتهامات عین­القضات همدانی و اکهارت می­پردازد. مخالفان، قاضی را بواسطه اعتقاد به فنا مدعی نبوت خواندند. بسیاری از باورهای اکهارت از قبیل تصویر الهی موجود در نفس، ویژگی نامخلوق نفس، ولادت پسر، این‌همانی انسان کامل با پسر و اتّحاد با پدر، مقدمه یا نتیجه فنا هستند و از سوی پاپ بدعت­آمیز خوانده شدند. پرسش آنست که آیا با وجود تفاوت بنیادین مسیحیت و اسلام اتهام فنا علیه این دو یکسان است؟ نحوه دفاع آنها در برابر این اتهام چیست و تا چه حد از یکدیگر متفاوتست؟ عین­القضات تصوف را علم باطن و دارای الفاظی خاص می­داند که طهارت درون شرط راهیابی بدان است. اکهارت هم بتفصیل به مقدمات و ملزومات فنا پرداخته و می­کوشد وفاداری خود به راست دینی مسیحی را اثبات کند. در تفکر هر دو، خداوند جایگاه محوری در حصول اتّحاد دارد. فنای موردنظر قاضی نتیجه صعود انسان است و فنای اکهارت حاصل نزول خداوند. قاضی با تأکید بر فنای ذاتی از درجات فنا در تصوف سخن می­گوید. تنها فنای ذاتی است که در اندیشه اکهارت نظیر دارد و با تبتّل وصف می‌شود. هر دو متاله از استعاره و تمثیل برای بیان حقیقت فنا سود می­برند و در مواردی بسیار به یکدیگر نزدیک می‌شوند.