جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحولات سدة اخیر در غرب سبب شده است پژوهش‌های فلسفی وارد مرحلة جدیدی شده، گرایش‌های گوناگون فلسفی سربرآوَرَد. از جمله این شاخه‌ها، معرفت‌شناسی است که به سه حوزة علمی، عرفانی و دینی تقسیم می‌شود. تجربه‌گرایی دینی که از مباحث مهم معرفت‌شناسی است. در قرن نوزدهم توسط "شلایر ماخر" پایه‌گذاری شد و پس از وی توسط شاگردان او و دانشمندان دیگر رشد و گسترش یافت. نویسنده به عوامل و ریشه‌های پیدایش تجربه‌گرایی دینی پرداخته، پنج عامل عمده ـ مکتب رمانتیک، نقادی کتاب مقدس، مکتب نقدی کانت، تعارض علم و دین و مخالفت با الهیات طبیعی ـ در ظهور اندیشة تجربة دینی را مورد بررسی قرار داده است. مقالة حاضر، حاصر گفتارهای استاد محمدتقی فعالی پیرامون "تجربه‌گرایی دینی" است.

در ادامه بحث تجربه‌گرایی دینی، در این قسمت نویسنده، به ماهیت تجارب دینی ـ نظریه احساس، نظریه ادراک حسی و نظریه تبیین فوق طبیعی ـ پرداخته، سپس به ارتباط بین تجربه دینی و اعتقاد به خدا، روی آورده، در ادامه، رویکردهای ایمان‌گروی، کثرت‌گرایی، صدف و گوهر دین، الهیات، قرائت‌پذیری و وحی و انواع تجارب دینی ـ تفسیری، شبه حسی، وحیانی، احیاگر، مینوی و عرفانی ـ را به اختصار مورد بحث قرار داده است. در پایان سؤالاتی درباره تجربه دینی مطرح، و سپس نقد و بررسی کرده است.

بررسی سیرة پیامبر اسلام(ص) ـ بزرگتری الگوی اخلاق بشری ـ از مهم‌ترین مطالعاتی است که انسان معاصر بیش از گذشته بدان محتاج است. باتوجه به ازهم گسیختگی کانون گرم خانواده در غرب و برخی کشورهای اسلامی، مطالعة سیرة پیامبر اکرم(ص) در خصوص ارتباط با همسران خود، اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند. در این مقاله، احترام و علاقة پیامبر اکرم(ص) نسبت به خدیجه(س)، همکاری ایشان در امور منزل، روش برخورد نبی مکرم(ص) با همسران خود و عدالت حضرت در اقامت نزد همسران خود با استناد به منابع تاریخی و روایی مورد بررسی قرار گرفته است.

برخلاف نظر امامیه، اغلب محدثان اهل سنت معتقدند که تمامی صحابه پیامبر اکرم(ص) عادل‌اند. بنابراین تمام روایات منقول از پیامبر اکرم(ص) توسط صحابه صحیح است. در این مقاله، با استناد به آیات گوناگون قرآن، روایات منقول و مضبوط در جوامع حدیثی اهل سنت و نظرات ائمه معروف اهل سنت، نظریه مذکور رد شده است.

اینکه دین عنصری خلاق از روح آدمی یا عیطۀ وحی الهی است و یا اینکه حاصل شرایط متغیر روانی و اجتماعی بشر است و یا کیفیتی ماندگار از روح آدمی، در هر دو دیدگاه دین را همان نسبت و پیوند آدمی با موجودات الهی می شناساند. دین وجهی از روح بشر است و یک کارکرد خاص از حیات معنوی انسان نیست. بلکه عمق و ژرفای همه کارکردهای آن است. دین در اخلاقیات همان جدیت بی چون و چرای حکم اخلاقی، در معرفت شناسی همان اشتیاق پرشور برای درک واقعیت غایی و در زیباشناسی، شوق بی پایان برای بیان معنای غایی است. دین و دنیا و امدار یکدیگرند که هستی جداگانۀ هر یک نشان از هستی اضطراری آن دو است.

یکی از روش های تفسیری قرآن، تفسیر اثری یا تفسیر مأثور است. بر پایۀ این روش در توضیح و تبیین آیات فقط باید از روایات پیامبر (ص) و ائمه(ع)- و صحابه و تابعین- سود جست. از جمله کتاب هایی که به بررسی چند و چون روش تفسیر مأثور پرداخته، کتاب «المنهج الاثری» تألیف سرکار زخانم «هدی جاسم محمد ابوطبره» است. روش مذکور منابع تفسیر مأثور را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده، در پایان به بررسی تفاسیر مأثور را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده، در پایان به بررسی تفاسیر مأثور همت گماشته، نتایج تحقیق خود را در 17 بند گزارش نموده است.

امروزه انسان‌شناسی آنچنان گسترش یافته که شاخه‌های گونه‌گونی را در دل خود جای داده است. انسان در طول تاریخ بشریت پیوسته در تلاش بوده است تا اسرار وجودی خویش را دریابد. یکی از مباحث رازآمیز دنیای درون انسان موضوع حیرت انگیز و جذاب "ایمان" است. در این نوشتار نگارنده پس از تعریف ایمان از زوایای مختلف، ایمان از نگاه حضرت علی(ع) را مورد بررسی قرار داده، سپس به درجات ایمان، منشأ و عامل اصلی به وجود آمدن آن و اثرات ایمان در زندگی اشاره کرده است.

بررسی و پالایش نظرات اندیشمندان اسلامی پیرامون جایگاه زن در اسلام به ویژه دربرابر موج روزافزون نهضت‌های فمنیستی در جهان معاصر از اهمیتی دوچندان برخوردار است. نویسنده برپایة این مطلب که "هم عقل بشری و هم دین اسلام در برخی امور برابری بین زن و مرد را تأیید نمی‌کنند"، به بحث پیرامون قضاوت زن از نگاه فقهای اسلام ـ به ویژه شیعه ـ پرداخته است. نظریات یگانة دانشمندان مسلمان را در این خصوص بیان کرده، اعتقاد دارد که شرط ذکوریت تحت تأثیر نظریات دیگران وارد مباحث فقه شیعه شده است. نگارنده از سویی بر اجماع علمای شیعه در این باب نیز خدشه وارد کرده است. در آخر نتیجه می‌گیرد که دلایل فقها در مورد منع قضاوت زن از پایة استواری برخوردار نیست.

فقه، علم خطیر استنباط احکام شرعی از منابع تفصیلی؛ و اصول که مهمترین مقدمۀ علم فقه است مجموعۀ قواعدی است برای ممکن ساختن این استنباط. عام مؤخر از خاص از جمله مباحث اختلافی علم اصول است و آنچه در آن مورد بحث است اینکه: در صورت تأخر عام از خاص، عدم همزمانی دو دلیل، برقراری نسبت عموم و خصوص مطلق، امکان نسخ حکم اول، وجوب عمل به حکم، حکمت و عقل صادرکننده و عدم امکان جمع بین دو حکم در مصادیق مشترک؛ دلیل دوم را باید ناسخ بدانی یا مخصص؟ در این نوشتار سعی شده است تا در جهت حل اختلاف، ملاک و معیاری صحیح ارائه شده، در این راستا صور دیگر از حالت های ممکن عام و خاص بررسی شود.

امروزه، تبلیغات ـ تلاش برای نفوذ بر دیگران به منظور نیل به مقام خاصی با دست انداختن به افکار و احساسات آنان ـ به عنوان ابزاری آگاهی‌بخش در دانش ارتباطات از اهمیتی دوچندان برخوردار است و در قلمرو تبلیغات، هر ابزار ارتباطی که دارای مخاطبان بی‌شماری باشد، به مثابه یک رسانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. مبلغان با به کارگیری وسایلی مانند زبان، خط، تصویر و غیره می‌کوشند مفاهیم روشن و تاریک را با یکدیگر درآمیخته و جلوه‌هایی خوشایند بدان ببخشند و به مردم عرضه دارند. نگارنده پس از اشاره به پیشینة تاریخی و اهمیت تبلیغات، به انواع تبلیغات در سه دسته ـ عمدی و غیرعمدی، علنی و غیرعلنی و پشت پرده ـ پرداخته و در پایان ارکان تبلیغات ـ پیام‌رسان، پیام، وسیلة ارتباطی پیام و ویژگی‌های پیام‌گیران ـ را مورد بررسی قرار داده است.