جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان‌نامه متکفّل بررسی قانون هیوم در پرتو واقع‌گرایی انسان‌مدار هیلاری پاتنم است، از آنجاییکهبخش عمده‌ای از تاریخ فرا‌اخلاق جدالیست بر سر واقع‌نمون بودن و یا نبودن گزاره‌های اخلاقی لذا بررسی قانون هیوم که از یک هست نمی‌توان بایدی استخراج کرد، راهی است برای نگاه نو به فرااخلاق.ادعّا بر اینست که قانون هیوم یک نکته ساده منطقی نیست بلکه بخشی است از یک نظام فلسفیو این متافیزیک امورِ واقعِ هیوم است که مبنای استنتاج ناپذیری هست از باید تلقی می‌شود. با بررسی قانون هیوم و پس از روشن شدن مفهوم واقع در هیوم، سیر تاریخی ناشناخت‌گرایی و تلاش برای زدودن ارزش‌ها از عالم به عنوان اموری که این سنّت آنها را فارغ از عینیت و تحقیق‌ناپذیر، اموری که به خطا واقعیت انگاشته می‌شوند و جزئی از اثاث واقعی عالم نیستند تلقّی می‌کند و بررسی اشکالات فراوان وارد برآنها، درنهایت انگاره پاتنمی درهمتنیدگی که پاسخی است به طرد ارزشها.ارائه می‌شود.به اعتقاد پاتنم واقع‌گرایی به راه خطا رفته است که به امری چنین دور از فهم متعارف رسیده است و یا مانند هر بدیلی باید شرحی قانع‌کننده از این دگردیسی ارائه کند. امری که به اعتقاد پاتنمناممکن است. بدین معنا که رویکرد واقع‌گرایی علمی رویکردی نادرست بوده است و می‌توان نسبت به اخلاق و علم، همچنان واقع‌گرا بود، بدون آنکه به یکی از آنها اصالت بخشید. تبیینی که بر این موارد می‌آید تا بدانجا که تلخیصش ممکن است نشان دادن تناقض در رویکرد واقعگرایی علمی در صور چندگانه‌اش وبدست دادن بدیلی عاری از تناقض، از واقع‌گرایی در مبادی هستی‌شناسانه و معرفت‌شناسانه آنست و نیز تبیینی که رویکرد جایگزین از دوگانه واقعیت ارزش و جایگاه اخلاق ارائه می‌کند و پاسخی که به نسبی‌گرایی اخلاقی می‌دهد.

شاید مهم ترین علت انتخاب این کتاب ، بکر بودن موضوع آن در کشور و خالی بودن آن در مباحث و دیالوگ های فلسفه اخلاق در کشور بوده است . یعنی از یک سو بحث اخلاق فضیلت محوردر غرب که از نیمه قرن بیستم تاکنون یکی از مطرح ترین نحله های مطرح در اخلاق هنجاری در غرب است ، از ضرورت معرفی به جوامع فلسفی ایران برخوردار است ، و از دیگر سو اهمیت نویسنده این کتاب و اثرگذاری این کتاب در مجامع علمی - دانشگاهی مغرب زمین این ضرورت را افزون می سازد.

رساله حاضر، در زمینه فلسفه اخلاق، به تبیین و بررسی تئوری هنجاری‌ای پرداخته است که در طول تاریخ پرفراز و نشیبش، از اهمیت به سزایی برخوردار می‌باشد. اخلاق فضیلت‌مدار، که به دلیل فضیلت محوری‌اش از دو تئوری معروف سودگروی و وظیفه‌گروی متمایز می گردد، با تأکید بر فضایل و معرفی شکوفایی نفس به عنوان غایت اخلاق، بر آن است تا راه‌حلی برای بسیاری از معماهای اخلاقی ارائه کند. جایگاه جغرافیایی اخلاق فضیلت، به انضمام سیر تاریخی آن از عهد سقراط تا عصر حاضر، از تدوین تا ترویج و از افول تا احیاء، به همراه نقش حکیمان مسلمان در تفسیر آن، از جمله مباحثی است که در این رساله مورد بررسی قرار گرفته است. وجودشناسی و معرفت‌شناسی فضایل از جمله مباحث این رساله است. در این رابطه نظریه عینی‌گروی و مطلق‌گرایی مورد دفاع قرار گرفته است. گرچه این باور از سوی همه نظریه‌پردازان فضیلت مورد تأیید واقع نشده است، چنانکه افرادی مانند فوت را می‌توان در زمره ذهنی‌گرایان و مک‌اینتایر و پینکافس را در گروه نسبی‌گرایان قرار داد. شرایط فضیلت‌مندانه بودن فعل چیست؟ نقش آگاهی و اختیار در این رابطه چه می‌باشد؟ آیا مسئولیت اخلاقی در این تئوری جایگاهی دارد؟ آیا نقش شرایط پیشینی‌ای مانند عقاید، شخصیت، امیال و... از نظر مفسرین این تئوری مورد غفلت واقع شده است؟ در ضمن پاسخ به این پرسشها، در کنار نظریه ارسطو و پیروانش در تأیید مسئولیت فاعل اخلاقی، به دیدگاه برتارد ویلیامز اشاره شده است که با وضع واژه خوش‌شانسی، وضعیت اخلاقی را بیش از آنکه معلول تصمیم‌گیری و اراده بداند، متعلق خوش‌شانسی و بدشانسی می‌پندارد، تا آنکه سرانجام با معرفی شرمساری به عنوان نشانه اخلاقی بودن فرد، این واژه را جایگزین مسئولیت می‌نماید. توان فاعل اخلاقی نسبت به اکتساب فضایل و رذایل، نقش کلیدی فضیلت و انگیزه به عنوان دیگر شرایط، مورد تأیید ارسطو و پیروان اوست. و بالاخره اخلاق فضیلت، به‌رغم نقاط قوتش، از دو منظر دینی و غیردینی مورد انتقاد واقع شده است که برخی از آن کاستی‌ها مورد تأیید و بعضی مورد تردید قرار گرفته‌اند. در این رابطه ناموجه بودن انحصار سعادت به زندگی فضیلت‌مندانه و عدم توجه به سعادت اخروی و در نتیجه نپرداختن به نیت و انگیزه الهی، از جمله ایرادات دینی است که فقدان آنها در اخلاق فضیلت ارسطویی، از جامعیت آن کاسته است. سکوت اخلاق فضیلت درباره مفهوم عمل صحیح، فقدان قوانین اخلاقی، تعارض فضایل و دشواری شناخت فاعل فضیلت‌مند و ... از جمله ایرادات غیر دینی است.

مکتب شهودگرایی اخلاقی یکی از مکاتب توصیفی و شناخت گرایانه در فلسفه اخلاق به شمار می آید. شهود گرایان اخلاقی مدعی اند که همه یا لااقل برخی از این مفاهیم و گزاره ها بدیهی بوده و از طریق شهود عقلانی قابل ادراک می باشندعمده فیلسوفان این مکتب از فلاسفه تحلیلی می باشند و به همین جهت ، مباحث اخلاقی ایشان نیز در پاره ای از موارد صبغ? تحلیلی به خود می گیرد که این مسأله در تألیفات مور بیشتر نمودار می گردد . فیلسوفانی چون جورج ادوارد مور ، دیوید راس و هارولد آرتور پریچارد از فیلسوفان شاخص این مکتب به شمار می آیند.

چکیده ندارد.

مباحث اخلاقی سقط جنین در چند دهه اخیر به شدت مطرح بوده و موافقتها و مخالفتهای بسیاری را در پی داشته است. شاید یکی از دلایل عمده اهمیت یافتن آن اهمیت داشتن حق حیات آدمی باشد. سقط جنین از دیدگاه فقهی و حقوقی در میان فقهای اسلامی همواره مورد بحث بوده است ولی از جنبه اخلاقی بحث چندانی درباره آن نشده است. در این رساله مسئله سقط جنین به لحاظ اخلاقی از نظرگاه فلسفی و الهیات قرانی پیگرفته میشود. فرضیه ما در این رساله آن است که نادرستی سقط کردن جنین بسته به مراحل تکون جنین به لحاظ اخلاقی به دو جهت است، یکی به جهت انسان بودن جنین و دیگری به جهت دارا بودن قوه قوی انسان شدن. با توجه به اینکه انسان بیش از یک ساحت دارد: ساحت بدن و غیر بدن، و تمام حقیقت انسان ساحت غیر بدن است که پس از مرگ نیز همچنان به زندگی خود ادامه میدهد، از اینرو با حضور ساحت غیر بدن اطلاق انسان بر جنین جائز است و سقط کردن آن به دلیل اینکه قتل نفس به شمار میآید، نادرست است. اما بدون حضور ساحت غیر بدن، انسان بر جنین اطلاق نمیشود و در نتیجه سقط کردن آن به لحاظ قتل نفس نادرست نیست ولی لازمه آن این نیست که سقط کردن جنین پیش از وجود ساحت دیگر اخلاقاً مجاز باشد، چون گرچه پیش از وجود ساحت دیگر قتل نفس صادق نیست ولی میتوان با توجه به اینکه جنین قوه انسان شدن را دارد نادرستی سقط کردن آن را به لحاظ اخلاقی نشان داد. به عبارت دیگر، سقط جنین از لحظه لقاح به لحاظ اخلاقی نادرست است، البته از زمانی که انسان بر جنین اطلاق میشود سقط کردن آن به لحاظ قتل نفس قبیح است و پیش از صدق انسان بر جنین به جهت آنکه قوه قوی انسان شدن را دارد.

در این رساله به بررسی و نقد جریان الحاد جدید پرداخته شده است. در این بررسی، ضمن بیان کلیدی‌ترین مفاهیم و اصطلاحات لازم برای ورود به چنین مباحثی، نشان داده‌ایم که چهر‌ه‌های سرشناس آن که در واقع پرچم‌داران آن قلمداد شده‌اند، یعنی داکینز، دنت، هریس و هیچنز، با تکیه بی‌چون‌و‌ چرا بر «طبیعت‌گرایی» که به راستی جهان‌بینی الحاد جدید را تشکیل می‌دهد و به دنبال آن مبنا قرار دادن نظریه فرگشت و انتخاب طبیعی، دین و باورهای دینی را مورد حمله شدید قرار می‌دهند. از این رو است که می‌توان این جریان را به جای «الحاد جدید»، «دین‌ستیزی جدید» نام نهاد. آنها در این هجوم سرسختانه خود، از یک‌سوی برداشت‌هایی سطحی و عامیانه از دین و تاریخ ادیان و کتاب‌های مقدس ادیان را منظر نگاه خود قرار می‌دهند و به عنوان حربه علیه باورهای دینی از آن بهره‌ می‌گیرند و در واقع خود نیز برداشتی سطحی از دین و باورهای دینی دارند و از دیگر سوی با مخاطب قرار دادن عامه مردم (منظور کسانی که اهل فلسفه و الاهیات نیستند) نه به نقد فلسفی و الاهیاتی مبانی دینی مومنان می‌پردازند و نه هیچ‌گاه تکیه‌گاه‌ها و مبانی خود را به محک اثبات و نفی‌های فلسفی می‌برند. در این رساله هرچند به مناسبت‌های گوناگون از هر چهار نفر اصلی جریان الحاد جدید نام برده‌ایم، از آن‌جا که تنها دو نفر از آنها، داکینز و دنت، کوشیده‌اند به زعم خود به گونه‌ای علمی با دین و باورهای دینی درگیر شوند و همه منتقدان نیز اساساً بر این دو نفر تمرکز و تکیه دارند، ما نیز نقدهای خود را عمدتاً‌ بر اندیشه‌های آنها معطوف داشته‌ایم. در نقد خود کوشیده‌ایم بر اموری مانند طبیعت‌گرایی، تعارض علم و دین، تقلیل‌گرایی، خلط‌و‌التباس‌هایی که آگاهانه و به عنوان مغالطه به کار برده‌اند، مانند استفاده از مغالطه منشأ، یا خطاهایی که ناآگانه و به عنوان پارادایم فکری و روشی مرتکب شده‌اند، تمرکز کنیم. در این نقدها نشان داده‌ایم که آنها دچار نوعی تقلیل‌گرایی افراطی هم در جهان‌بینی و هم در روش شده‌اند و همین امر خطاهایی گران را در پی داشته است.

آیا عصر حاضر عصر بازگشت به دین است؟ آیا دین در این‌جا همان دین وحیانی است؟ چرا برخی به جای دین، سخن از بازگشت معنویت به میان می‌آورند و چرا برخی به جای بازگشت معنویت از انقلاب یا بیداری معنوی سخن می‌گویند. به هر تقدیر اگر معنویت دوباره احیاء شده‌است این به سود دین‌داران است و مدعیات ادیان نظام‌مند تاییدی دوباره می‌یابد یا این‌که معنویت مذکور، مروج دین‌داری آزاد و در تقابل با دین رسمی و وحیانی است؟ زمینه‌‌سازی برای پاسخ به مسائل مطرح شده دغدغه تحقیق حاضر است.

موضوع این رساله به طور مشخص، آرای هانا آرنت (1906-1975) فیلسوف معاصر آلمانی در باره‌ی«مسئله شر»است. سوال بنیادی در مورد مسئله شر این است که:«چرا انسان‌ها به جای عمل خیر،دست به اعمال شرورانه می‌زنند؟». آرنت در پاسخ به این سوال،دو اصطلاح«شر بنیادین» و «ابتذال شر» را مطرح می‌کند.او مفهوم نخست را در ارتباط با توتالیتاریسم،و«ابتذال شر» را در ارتباط با ماجرای آدولف آیشمان،طراح کشتار و جنایت علیه یهودیان در خلال جنگ جهانی دوم،پیش می‌کشد.آرنت تحلیل خود را فراتر می‌برد و آن را به مسائل قرن بیستم تعمیم می‌دهد.او ابتذال شر را،بر خلاف سنت فلسفی- الهیاتی پیش از خود،ناشی از بی‌فکری می‌داند.از این رو،در آثارش همواره به دنبال ارتباط مسئله شر با تفکر و داوری است.آرنت معتقد است که عدم توانایی در فکر کردن،موجب ناتوانی در داوری اخلاقی نیز می‌شود.هدف اصلی این رساله بررسی آرای آرنت درباره ارتباط میان توانایی‌های انسان درباره تفکر و داوری برای پیش‌گیری از اعمال شرورانه است.براین اساس،در آغاز،پس از نگاهی تاریخی به مسئله شر،به توتالیتاریسم ونسبت آن با شر بنیادین می‌پردازیم.سپس به مسئله آیشمان و شرایطی که آرنت ابتذال شر را مطرح می‌کند،خواهیم پرداخت و آن‌گاه ارتباط میان مسئله شر،تفکر و داوری را موضوع بررسی قرار می‌دهیم.سرانجام پس از بررسی آرای آرنت در این زمینه، به پیآمد نظریات او در زمینه اخلاق خواهیم پرداخت.

روش‌شناسی بحثی است که در میانه دو بحث «روش تحقیق» و «معرفت‌شناسی تحقیق» قرار می‌گیرد و در آن، در مقام نقد روش‌های تحقیق، از مبانی و پیش زمینه‌های فکری آنها سخن می‌رود. در این رساله از روش‌های موجود در اخلاق کاربردی معاصر بحث می‌کنیم و آنها را به قصد رسیدن به رهیافتی اسلامی، به بوته نقد می‌گذاریم. این روش‌ها به طور کلّی عبارتند از: قیاس‌گرایی، استقراءگرایی، و اصل‌گرایی. این روش‎ها برای رویارویی با مسائل دشوار اخلاقی پیشنهاد شده‎اند.