آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر از متن انگلیسی با عنوان "Images and symbols : studies in religious symbolism" به فارسی برگردانده شده است.

معرفی کتاب هزارتوی آزمون‌های دشوار (زندگی و اندیشه‌های میرچا الیاده در گفتگو با کلود هانری روکه) کتاب هزارتوی آزمون‌های دشوار (زندگی و اندیشه‌های میرچا الیاده در گفتگو با کلود هانری روکه) گفتگویی شخصی و در عین حال عمومی، ساده و نیز عمیق، منظم و در عین‌ حال فراگیر و دربرگیرنده همه موضوعاتی است که الیاده سال‌ها با آن‌ها زیسته است. کلود هانری روکه (Claude-Henri Rocquet) گفتگو با وی را از دوران کودکی و نوجوانی‌اش شروع می‌کند و قدم به قدم با تحولات فکری و اندیشه‌های وی پیش می‌آید. گفتگو با این دین‌پژوه و اسطوره‌شناس، سرشار از نکته‌ها و ناگفته‌هایی است که هر انسان کنجکاو و جستجوگری از خواندنش سیراب می‌شود. کلود هانری روکه (مدرس تاریخ و زیبایی‌شناسی) این گفتگو را به هزارتویی تشبیه کرده که گذر از آن برای درک زندگی و آثار این اندیشمند لازم است. زندگی میرچا الیاده (Mircea Eliade) به اندازه اندیشه‌های تأثیرگذارش، جذاب و پرمایه است. الیاده در رومانی به دنیا آمد، برای تحصیل به هند رفت، چندین رمان نوشت، در سه روزنامۀ‌ معتبر رومانی به طور مدام مقاله نوشت و آثار برجسته پرشماری در حوزه تاریخ ادیان ارائه داد. در زمان جنگ جهانی دوم به عنوان یک کنشگر فرهنگی جدی در لندن حضور یافت و پس از جنگ، در پاریس و شیکاگو به تدریس پرداخت. کلود هانری روکه (مدرس تاریخ و زیبایی‌شناسی) گفتگوی خود را با الیاده، به هزارتویی تشبیه کرده که گذر از آن برای درک زندگی و آثار این اندیشمند لازم است. برای نفوذ به هزارتوی آثار و زندگی یک اندیشمند و درک یکپارچگی آن می‌توان از هر دروازه‌ای وارد شد: کاوش و تحصیل در هندوستان در بیست سالگی؛ آشنایی و نزدیکی با یونگ در کنفرانس ارانوس در چهل سالگی، پایبندی به ریشه‌های سرزمین مادری‌اش یعنی رومانی، که در باور او به جهان‌ وطنی نیز به روشنی بازتاب یافته، سیاهه‌ی طولانی جمع‌آوری اساطیر و درک عمیق آن‌ها، کار تاریخ‌نگاری و افسانه‌آفرینی، همراهی با اندیشه‌های نیکولاس د کوزا و هیمالیا، جملگی نشان می‌دهند که چرا درون‌مایه‌ی «هم‌زمانی متضادها» تا این حد روشن و تا این حد پرتکرار در سراسر آثار الیاده بازتاب یافته است. با وجود این آیا می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که تک تک این تجربیات در نهایت یکی شده‌اند و به یک هدف رسیده‌اند؟ شاید اینکه همه‌چیز از یک روح اصلی شکوفا شده و آن روح هم‌چون یک بذر، مانند یک درخت آینه‌ی تمام نما و بالقوه‌ی جهانی است که در آن حضور دارد. روحی که با واکاوی و پژوهش درباره‌ی جهان به پرسش‌های هستی‌شناسانه‌ی جهان پاسخ می‌دهد و به آن غنا می‌بخشد. در نهایت سرچشمه‌ی هر چیزی تنها به وسیله‌ی بروزات و تجلیات پی‌آیند خود آن چیز تجلی یافته است. نویسنده کتاب هزارتوی آزمون‌های دشوار (Ordeal by Labyrinth: Conversations with Claude)، کلود هانری روکه اینطور بیان می‌کند: من به ملاقات مردی رفتم که آثارش نوجوانی مرا تحت تأثیر قرار داده بود، اینک اندیشمندی را می‌دیدم که در حال و اینجا می‌زیست. الیاده هرگز این اشتباه را مرتکب نشده تا علوم اجتماعی را بر اساس الگوهای علوم طبیعی تبیین نماید. او هرگز فراموش نکرده که کاوشگر برای درک نظام انسانی باید تک تک اجزای مربوط به آن را از پیش درک کرده باشد و هرگز نباید خود را بیرون از حوزه‌ی کاوش قرار دهد. الیاده هرگز در برابر وسوسه‌ی فرویدگرایی‌، مارکسیسم یا ساخت‌گرایی سر فرود نیاورد و آگاهانه از جزم‌اندیشی‌ها و افراطی‌گری‌های برآمده از این برچسب‌های فلسفی پرهیز کرده است. کوتاه سخن آنکه، الیاده نقش غیرقابل کاهش تفسیر، شوق خاموش ناشدنی برای رسیدن به معنا و گفتمان فلسفی را هرگز از یاد نبرده است. با وجود این، باید تأکید نمایم که موضوعیت الیاده ژورنالیستی نیست. هیچ‌کس انتظار ندارد او را در سیمای یک جلودار زائران کالیفرنیایی به سوی کاتماندو ببیند؛ هیچ‌کس در رویای آن نیست که او را یک «فیلسوف متفاوت با پیشینیان و همتایانش» کشف کند. اگر میرچا الیاده (Mircea Eliade) مدرن است به این دلیل است که او سال‌ها پیش درک کرده که «بحران نوع بشر» در واقع بحران انسان غربی است و خردمندانه این است که با شناخت ریشه‌های کهن، آشنا و غیر متمدنانه‌ی شرایط وجودی انسان آن را درک کنیم و نجاتش دهیم. میرچا الیاده «تاریخ‌دان ادیان»... این روش رسمی معرفی او خطر نفهمیدن او را در پی دارد. وقتی که از لفظ تاریخ استفاده می‌کنیم لااقل باید در خاطر داشته باشیم که این واژه معادلی برای مجموعه‌ی کنار هم قرار گرفته شده‌ی خاطره است و خاطره نیز بر یک لحظه‌ی خاص، بر یک زمان حال معین دلالت دارد. علاوه بر این‌، بهتر آنکه به یاد داشته باشیم که در نظر الیاده، سنگ محک دینی، امر مقدس است، که باید گفت مواجهه با یک واقعیت ناآشناست و اینکه این واقعیت در واقع به طور هم‌زمان همان سنگ بنا و عامل شکل‌گیری هنر و دین است. اما چطور می‌توان میان هنر و دین تفاوت و تمایز قائل شد؟ به گمان من برای درک بهتر اندیشه‌های الیاده باید در ابتدا رابطه‌ی میان این‌همانی اندیشه‌ها و باورهای مالرو را درک کرد. اگر مالرو هنر را واژه‌ی جدیدی برای امر مطلق می‌بیند، یعنی شکلی از روح دینی، پس از نظر الیاده اساطیر و مراسم آیینی انسان کهن دین او شاهکارهای هنری ماندگار تاریخ انسان هستند. این دو مالرو و الیاده به شایستگی دریافته‌اند که تخیل و خیال‌پردازی اصل پرارزش و ریشه‌کن ناشدنی هویت انسان است و تنها ابزار برای بازشناسی تخیلات و خیال‌پردازی‌های مردمان ناآشنا و از نظر دورمانده همان بازآفرینی دوباره‌ی آن اندیشه‌ها و خیال پردازی‌ها و ارائه‌ی آن به جامعه‌ی بشری امروزی خواهد بود. به نظر می‌رسد که نه شوق دانستن چراغ راه الیاده بوده و نه دقت نظر فیلسوفانه، بلکه اساساً سرچشمه‌ی شعر است که با به کار بردن آن گاهی زندگی فانی دگرسیما می‌شود و دوباره امید را در ما زنده می‌کند. در بخشی از کتاب هزار توی آزمون‌های دشوار می‌خوانیم: - وقتی به دانشگاه رفتید فضای فکری و حال و هوای فرهنگی آن‌جا چطور بود؟ اساساً فضای فکری و فرهنگی رومانی مابین سالیان 1920 تا 1925 چگونه بود؟ - ما نخستین نسلی بودیم که تحصیلات فرهنگی خود را در فضایی تجربه می‌کردیم که در آن زمان آن را «رومانی بزرگ‌تر» می‌نامیدند رومانی به معنای کشوری که پس از جنگ جهانی اول در سال‌های 1914 تا 1918 به وجود آمد، نخستین نسل بدون هیچ برنامه‌ی از پیش تعیین شده‌ای، بدون هیچ آرمانی که بتواند به واقعیت تبدیل شود. نسل پدر و پدربزرگ من آرمانی داشتند که پیش از آن شگل گرفته بود: یکپارچگی همه‌ی ‌رومانی. آن آرمان اینک محقق شده است. و من، آن‌قدر خوش‌شانس بودم که جزئی از نخستین نسل رومانی‌های آزاد بودیم، بی‌هیچ برنامه‌ای. ما آزادانه نه تنها می‌توانستیم به کاوش و پژوهش در میان منابع سنتی فرهنگی یا به بیان دیگر متون کلاسیک و ادبیات فرانسه بپردازیم بلکه قادر بودیم به سراغ هر مکتب و مأخذی برویم که اراده می‌کردیم. من ادبیات ایتالیایی، تاریخ ادیان و شرق را کشف کردم. یکی از دوستانم ادبیات آمریکا را کشف کرد؛ و یکی دیگر، به سراغ فرهنگ اسکاندیناویایی رفت. ما میلارپا را در ترجمه‌ی آثار ژاک باکو کشف کردیم. می‌دانید در آن موقع هر چیزی برای ما ممکن و در دسترس بود و ما خود را برای یک جهش فرهنگی تمام‌عیار و حرکتی به جلو آماده می‌کردیم.

چکیده در تألیف کتاب های تاریخ ادیان، دیدگاههای مختلف عقیدتی و فلسفی، ارزش‌ها وتصورات قبلی پژوهشگرتاریخ ادیان را در چینش و انتخاب وقایع و تنظیم آن تحت تأثیر قرار می دهد . فرضیات معرفت‌شناسی درباره حقیقت شناخت تحلیل او را از ادیان شکل و جهت می‌دهد؛ زیرا رابطه مورخ با پدیده تاریخی به استنباط معرفت‌شناسانه و هستی‌شناسانه فلسفی مورخ وابسته است، به طوریکه اختلاف بسیاری از آثار مکتوب در تاریخ ادیان به رویکرد درون دینی و بیرون دینی مورخ بستگی دارد. در این مقاله قصد داریم آراء فلسفی دو مورخ بزرگ ایلیاده و فریزر را در توصیف و نگارش ادیان معرفی و ارزیابی نماییم . این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی در پاسخگویی به این پرسشها صورت گرفته است : تفاوت فریزر و ایلیاده در روش شناسی چه بود ؟ با توجه به مقایسه آثار این دو دانشمند ادیان در توصیف وقایع دینی، اختلاف مبانی و رهیافت فلسفی آنها در چیست؟ این یافته های پژوهش حاکی از آن است که دو مورخ بزرگ دین شناس، ایلیاده و فریزر در نگرش فلسفی اختلاف نظر داشته، فریزر با نگاه پوزیتیویستی والیاده با تلفیقی از روش پدیدار شناسانه هوسرلی با نگرش ساخت گرایی و هرمنوتیکی به ضبط احوال و رفتار های دینی بشر در طول تاریخ پرداخته اند . این تفاوت در نگارش دو اثر تاریخی آنها یعنی شاخه زرین و تاریخ ادیان تاثیر اساسی گذاشته است.

در داستان شفقت برانگیز و در عین حال نغز سیاوش در شاهنامه، با اینکه تنها روساخت داستان ارائه شده، اما بقایایی از اصل اسطوره بارورانه او همچنان در شاهنامه نمایان است. سیاوش در واقع خدای نباتی و باروری ایران بوده که در پی جابه جایی و شکست اسطوره، در هیات یک شاهزاده به حماسه ملی راه یافته است. در این جستار، ضمن بررسی تحلیلی - تطبیقی سیاوش، اوزیریس و آتیس، این نتیجه به دست آمد که خدایان یادشده خویشکاری های مشترکی داشته و در بسیاری از جهات همگون اند؛ به این ترتیب که هر سه خدا با طبیعت و سرسبزی آن رابطه ای مستقیم دارند، هر سه آنها الهه ای را در کنار خود دارند که زمینه ساز مرگ و رستاخیزشان (زمستان و بهار) می شود و هر سال برای باروری و سرسبزی بیشتر طبیعت، آیین مرگ و رستاخیز هر سه خدا در موسم سال نو برگزار می شد.

نقطویان از گروه های دگراندیش فعالی بودند که با تبلیغات و فعالیت های خود تا مدت ها حاکمیت صفوی را به چالش کشیدند. اهمیت مطالعه اندیشه های این گروه زمانی افزون می شود که بدانیم نقطویه دارای منظومه فلسفی پیچیده ای بودند که یکی از مهم ترین آموزه های آن باورهای هزاره مدارانه است. در این مقاله، کوشیده شده است تا بر این بخش از دیدگاه های نقطویه پرتوی افکنده شود.

هدف اصلی این پژوهش، بررسی اندیشه های تربیتی آیین زرتشت بر اساس متن گات ها است. برای دستیابی به این هدف، نخست به معرفی زرتشت پرداخته شد. سپس، مبانی فلسفی این آیین در چهارچوب انسان کامل و ویژگی های آن بیان شد. در نهایت، دلالت های تربیتی این مبانی در قالب عناصر تربیتی مانند غایت، هدف های کلی، اصول و روش های تربیت استخراج شدند. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که انسان کامل دارای ویژگی هایی مانند قرب به اهورا، پیروی از اشا یا راستی، منش نیک، برخورداری از دانش لدنی و ارشاد است. بر اساس این مبانی، غایت تربیت، قرب به اهورا و هدف های کلی آن، شناخت قانون جهانی و عمل به آن، اخلاق مداری، اشراق گرایی و رشد حس مسوولیت اجتماعی است. اصول تربیتی متناظر با این مبانی و هدف های کلی عبارتند از خردورزی، آزادی در انتخاب و پیروی از دئنا، پرورش ابزارهای شناسایی انسان و تلاش و پیکار اخلاقی. بر پایه این اصول، هدف ها و مبانی، روش های تربیتی چون تدبر در طبیعت، آموزش فعال آیین زرتشت، پند و اندرز، آموزش فن سخنوری، ستایش و عبادت، بازی، ورزش و آموزش های جنگاوری استنتاج شد.

اسطوره های ترکیبی پیکرگردانی موجوداتی هستند که انسان در تماس با حیوانات، گیاهان، طبیعت و حتی انسان های دیگر و به تجربه یا تخیل خود، خلق می کند. موجوداتی با سر ماهی و تن پلنگ و برخی با پای گور و تن پلنگ و یا موجوداتی که نیمه پایین تن شان اسب یا بز و نیمه بالای تن شان انسان است. داستان های هزار و یک شب منبعی گران قدر برای حفظ انواع این موجودات به شمار می رود. حضور همیشگی این غول - انسان ها، عفریت - اجنه ها، پریان خاکی و آبی، دوال پایان و موجودات دوجنسیتی در داستان ها، دلیلی بر نیاز بشر به بازنمایی تخیل فعال وی است که در گروه ناخودآگاهی جمعی گرفتار است. بررسی و طبقه بندی این دسته از شخصیت های داستان های هزار و یک شب با تکیه بر روان شناسی قصه هدف مقاله پیش رو است.

اسطوره یکی از اصطلاحات بسیار مهم در مباحث ادبی امروز است. ادبیات و اسطوره در پیوند تنگاتنگ باهم قرار دارند. شعر و اسطوره نیز می توانند با زبان نمادین با مخاطب خود ارتباط برقرار کنند. در روزگار ما و در عصری که بشر همه چیز را به دیده تعقل می نگرد، دیگر اساطیر مجال پیدایش نمی یابند، ادبیات معاصر دیگر اسطوره ای را خلق نمی کند، بلکه بیشتر به بازآفرینی اسطوره های شناخته شده می پردازد. با شناخت اسطوره، می توان به معنا و کارکرد آن در ادبیات معاصر پی برد. مقاله پیش رو در نظر دارد عناصر اسطوره ای را نزد شاعران معاصر ایرانی و به طور خاص در اشعار مهدی اخوان ثالث، سهراب سپهری و احمد شاملو و همچنین در کتاب رویای مکزیکی اثر ژان ماری گوستاو لوکله زیو، نویسنده معاصر فرانسوی، باز شناخته و باز اشاره به دیدگاه های مشترک این نویسندگان درباره اسطوره، به بررسی و مقایسه علل بازآفرینی اساطیر در ادبیات معاصر بپردازد.

در این مقاله بر اساس رویکرد نقد ساختارگرایی حکایت «غلام و بازرگان» از باب دوم مرزبان نامه تحلیل شده است. در این تحلیل بر اساس شیوه پراپ در ریخت شناسی قصه های پریان، به دو بن مایه «سفر و بازگشت از سفر» توجه شده است. این دو بن مایه که در اثر پراپ یکی از سی و یک خویشکاری قهرمان محسوب می شوند، با کهن الگوی اسطوره ای آشناسازی و میر نوروزی، تطبیق داده شده اند. در این مطابقه عناصر سازنده اسطوره و حکایت با همدیگر مقایسه شده، ظرفیت تاویل پذیری اسطوره ای این حکایت و برابری آن با دو بن مایه اسطوره ای نشان داده شده است.

این مقاله  نشان می دهد که اسطوره مهر به عنوان یکی از عناصر مهم خیال شاعرانه می تواند زمینه های ساخت تصاویر بلاغی، استعاری و تشبیهی را برای شاعر فراهم نماید. نویسنده کوشیده است روایت های اساطیری مهر را با مصادیق هنری آن در شاهنامه تطبیق دهد. مهر در شاهنامه صورت خیال شاعرانه و رنگ ادبی و اعتلای هنری و زیباشناختی یافته است. سایه روشن های سنت پرستش و ستایش مهر و آیین میتراییسم و آراسته شدن مهر به اوصاف انسانی در تصاویر استعاری و بلاغی، به ویژه در ترسیم طلوع و غروب، در شاهنامه مشهود است. پرندگان اساطیری نیز در ساخت تصاویر بلاغی نقش موثری دارند. در این مقاله سعی شده است خلاقیت هنری فردوسی در حوزه تصویرسازی بر مبنای اسطوره مهر بررسی و تحلیل قرار شود.