آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

رساله حاضر به بررسی زبان قرآن و روش فهم آن پرداخته و شامل دوازده فصل با این عناوین است: مفهوم زبان و زبان شناسی؛ زبان دین، رهیافت دیروز غرب؛ عصر جدید، پیدایش بسترهای نو در طرح زبان دین (ضرورت های بیرونی زبان قرآن)؛ زبان دین و رهیافت های معاصر در غرب؛ ریشه ها و مبانی فکری دینی غرب، موقعیت ما؛ زبان قرآن در فراشد دانش های اسلامی؛ زبان قرآن در ساحت مفردات، کدام نقش؛ قرآن زبان نمادها یا حقایق متعالی؛ زبان قرآن، تعهدبرانگیزی در متن واقع گویی؛ روش کشف زبان قرآن؛ زبان ویژه هدایت؛ معناشناسی و هرمنوتیک فهم قرآن

یکی از مباحث مهم اعجاز، بحث تحدی قرآن است. تحدی به معنای هماورد خواستن است. تحدی قرآن از جهت مخاطب، زمان، محتوا و معارف گستره دارد. قرآن مکررا ناباوران را به مبارزه و هماوردی خوانده است. این تحدی از زمان پیامبر(صل الله علیه و آله و سلم) شروع شده و همچنان ادامه دارد و محدود به زمان خاصی نیست. این دعوت و هماوردی به چند شیوه در قرآن آمده است: گاهی دعوت به آوردن کتابی مثل قرآن، گاهی ده سوره و گاهی یک سوره مانند قرآن. از سوی دیگر، قرآن دارای وجوه مختلف اعجاز است که قرآن پژوهان و مفسران بدان اشاره کرده اند. مانند: فصاحت و بلاغت (اعجاز بیانی)، اعجاز معارف و معانی قرآن (اعجاز محتوایی)، اعجاز اخبار غیبی قرآن، اعجاز مزبوط به گزاره های علمی قرآن (اعجاز علمی) و ... . در رابطه با قلمروی تحدی قرآن سوالی که مطرح می شود این است که: آیا تحدی قرآن فقط شامل اعجاز بیانی قرآن (فصاحت و بلاغت) می‌شود؟ یا شامل تمام وجوه اعجاز قرآن مانند اعجاز علمی هم می شود؟ در این زمینه دو دیدگاه در میان قرآن پژوهان مطرح می باشد: 1.عده ای تحدی قرآن را فقط شامل جنبه های لفظی قرآن (فصاحت و بلاغت) می دانند. چون معتقدند که خطاب آیات تحدی فقط شامل مردم زمان نزول می شود و آنها هم غیر از فصاحت و بلاغت با جنبه های دیگر آشنایی نداشتند. 2. اما برخی از قرآن پژوهان مانند علامه طباطبایی و آیت الله معرفت و دیگران معتقدند که تحدی قرآن تنها مربوط به بعد فصاحت و بلاغت قرآن نیست، بلکه برای تمام وجوه اعجاز است. زیرا تحدی قرآن عام است و شامل همه انسانها در تمام اعصار می باشد. و در صورتی که تحدی تنها به فصاحت و بلاغت می‌بود، دعوت غیر عرب از انس و جن بی‌معنا می‌شد. در پژوهش حاضر ضمن بررسی تحدی قرآن و مراحل آن، به دیدگاه قرآن پژوهان و مفسران گذشته تا امروز در رابطه با وجوه اعجاز قرآن و قلمرو تحدی قرآن (شمول تحدی قرآن بر اعجاز علمی قرآن) پرداخته و دلایل هر دو گروه با رویکرد دیدگاه آیت الله معرفت مورد تحلیل و نقد و بررسی قرار خواهد گرفت.

دانش قرائت از مباحث مهم علوم قرآنی است که از نزول قرآن تاکنون برای علماء و دانشمندان شیعه و اهل‌سنّت مورد توجه قرار گرفته است. بحث از دانش قرائات ابعاد متعددی را دارد. یکی از ‌مهم‌ترین این ابعاد، بررسی مبانی تاریخی دانش قرائات از دیدگاه دانشمندان فریقین می‌باشد. مقاله حاضر به بررسی دیدگاه دانشمند بزرگ شیعه آیت‌الله علامه معرفت و دانشمند معروف اهل تسنن عبد العظیم زُرقانی در حوزه ی مبانی تاریخی دانش قرائت می‌پردازد. نتائج مهمی که در اثر بررسی دیدگاه دو دانشمند فوق حاصل شد عبارت‌اند از: آیت‌الله علّامه معرفت غیر از روایت حفص از قرائت عاصم هیچ قرائت دیگر را متواتر ندانسته و برای آن حجیت قائل نیستند. عبدالعظیم زُرقانی قرائت هفت‌گانه را متواتر و حجت می‌داند. در دیدگاه آیت‌الله علامه معرفت جمع و تألیف قرآن به‌شکل کنونى، در یک زمان صورت نگرفته، بلکه به مرور زمان و به‌دست افراد و گروه‌هاى مختلف انجام گرفته است. ترتیب، نظم و عدد آیات در هر سوره در زمان حیات پیامبر اکرمJ و با دستور آن بزرگوار انجام شده و توقیفى است و باید آن را تعبّدا پذیرفت و به همان ترتیب سوره‌اى را تلاوت کرد. ثبت آیات در سوره‌ها، چه با نظم طبیعى یا نظم دستورى، توقیفى است و با نظارت و دستور خود پیغمبر اکرمJ انجام گرفته است و باید از آن نظم پیروى نمود. امّا در نظر زُرقانی جمع‌آورى قرآن در سه مرحله دوران پیامبر‌J، دوران ابوبکر و دوران عثمان بود. ‌مهم‌ترین عامل پیدایش قرائات از نظر آیت‌الله علامه معرفت اجتهاد صحابه و قراء است. اختلاف قرائات از نظر ایشان مستند به وحی نمی‌باشد. اما از دیدگاه رزقانی قرائات سبعه از طرف خداوند متعال بر پیامبر اکرمJ نازل شده است. بر همین اساس تفسیر این دو عالم دینی از روایت سبعه احرف متفاوت می‌باشد.

بی­تردید، روشن شدن حدود و ثغور «مسأله جامعیت قرآن» نقش بنیادی در فهم و تفسیر آیات­ به خصوص «آیات علمی قرآن» دارد. هر یک از مفسران و قرآن‌پژوهان نیز در تبیین این مسئله و تعیین گستره آن، از روش و گرایش خاصی پیروی کرده­اند. همین موجب گردید تا موافقت­ها و مخالفت­های بسیاری در این حوزه بروز کند. با توجه به اینکه معمولاً نظرگاه آیت­الله معرفت در گزاره­های علوم قرآنی و مباحث مختلف تفسیری، تأمّلاتی سودمند است. در این پژوهش استفاده از روش عقلی و نقلی و گردآوری داده­ها از طریق ابزارکتابخا­نه­ای و تحلیل­ آنها به صورت توصیفی ـ تحلیلی، به نظاره آورده­های این فرهیخته قرآنی در دوره معاصر پیرامون «جامعیت ­علمی قرآن­ کریم» می­نشینیم. از منظر ایشان، در آیات علمی قرآن «تراوشات علمى‏» است که از ساحت قدس خداوند حکیم و به‌منظور هدایت بشر نازل شده است. این دانشور فرهیخته قرآنی در دوره معاصر، با استناد به دلایل عقلی و نقلی متعدّد، بر این عقیده است که جامعیت این سلسله از آیات، جامعیتی هدایتی است. ایشان، بر این امر تأکید دارند که نباید نظریه‏هاى اثبات‌نشده علمى بر آیات قرآن تحمیل‌شده و با مفاد آنها تطبیق داده شود. همچنین بر این باورند که هرچه انسان از دست­آوردهاى علم و دانش بیشتری بهره برده باشد، بهتر به مفاهیم وحیانى تاحدامکان دست خواهد یافت.

دانش قرائات از مباحث مهم علوم قرآنی است که از نزول قرآن تاکنون برای علماء و دانشمندان شیعه و اهل سنت مورد توجه قرار گرفته است. بحث از دانش قرائات ابعاد متعددی را دارد. یکی از مهم ترین این ابعاد، بررسی دانش قرائات از دیدگاه دانشمندان فریقین در حوزه هایی مختلفی مانند مبانی و مسائل این دانش است. رساله حاضر به بررسی دیدگاه دانشمند بزرگ شیعه آیت الله علامه معرفت و دانشمند معروف اهل تسنن شیخ محمد عبد العظیم زرقانی در حوزه ی دانش قرائت می پردازد. روش تحقیق در رساله حاضر روش تحقیق توصیفی تحلیلی با رویکردی تطبیقی است که با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام می پذیرد. نتائج مهمی که در اثر بررسی دیدگاه دو دانشمند فوق حاصل شد عبارتند از: آیت الله علّامه معرفت غیر از روایت حفص از قرائت عاصم هیچ قرائت دیگر را متواتر ندانسته و برای آن حجیت قائل نیستند.شیخ محمد عبد العظیم زرقانی قرائت هفتگانه را متواتر و حجت می داند. در دیدگاه آیت الله علامه معرفت جمع و تألیف قرآن به شکل کنونى، در یک زمان صورت نگرفته است، بلکه به مرور زمان و به دست افراد و گروههاى مختلف انجام گرفته است. ترتیب، نظم و عدد آیات در هر سوره در زمان حیات پیغمبر اکرم (ص) و با دستور آن بزرگوار انجام شده و توقیفى است و باید آن را تعبّدا پذیرفت و به همان ترتیب سوره‌اى را تلاوت کرد.و ثبت آیات در سوره‌ها، چه با نظم طبیعى یا نظم دستورى، توقیفى است و با نظارت و دستور خود پیغمبر اکرم (ص) انجام گرفته است و باید از آن نظم پیروى نمود. امّا در نظر شیخ زُرقانی جمع‌آورى قرآن در سه مرحله دوران پیامبر (ص)، دوران ابو بکر و دوران عثمان بود. مهم ترین عامل پیدایش قرائات از نظر آیت الله علامه معرفت اجتهاد صحابه و قراء است. اختلاف قرائات از نظر ایشان مستند به وحی نمی باشد. اما از دیدگاه شیخ محمد عبد العظیم رزقانی قرائات سبعه از طرف خداوند بر پیامبر اکرم نازل شده است. بر همین اساس تفسیر این دو عالم دینی از روایت سبعه احرف متفاوت می باشد.

آیت‌الله محمدهادی معرفت یکی از علمایی است که به بحث تفسیر علمی قران پرداخته است. ایشان یکی از علمای مشهور شیعه و پژوهشگر قرانی است که آثار علمی ایشان، در باب شناخت قران و مفسران و همچنین تفسیر قران کریم، مورد مراجعه‌ی بسیاری از دانش‌پژوهان در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های اسلامی قرارگرفته است؛ این نوشتار تلاشی اندک است در جهت تعریف صحیح تفسیر علمی از دیدگاه آیت‌الله معرفت و تبیین مبانی و اصول و بیان ملاک و معیارهایی که از دیدگاه این عالم بزرگوار در تفسیر علمی قرآن نیاز است تا مفسر در هنگام تفسیر آیات علمی قرآن آن‌ها را مبنا قرار دهد. دلایل موافقان و مخالفان این نوع از تفسیر قرآن در حد ظرفیت این نوشتار موردبررسی قرارگرفته و راهکارهای اساسی برای داشتن تفسیری صواب و معتدل از آیات علمی با توجه به دیدگاه‌های آیت‌الله معرفت ارائه و بیان‌شده است. در فصل اول کلیات پژوهش و مفهوم شناسی بیان‌شده است و در فصل دوم تفسیر علمی در اندیشه و آثار آیت‌الله معرفت بررسی‌شده است. فصل سوم تحت عنوان «مبانی تفسیر علمی » و فصل چهارم «ضوابط تفسیر علمی » از دیدگاه آیت‌الله معرفت سخن به میان آمده؛ در فصل پنجم نیز بررسی تفسیر علمی و بیان امتیازات و آسیب‌های آن اشاره‌شده و در پایان نتیجه‌گیری ارائه گردیده است.

اندیشمندان علوم قرآنی، دیدگاه‌های گوناگونی در باب تفسیر عرفانی مطرح کرده‌اند. از جملۀ این اندیشمندان محمدهادی معرفت می‌باشد. به نظر او، مستند تفاسیر اهل معرفت، ذوق و سلیقه شخصی بوده و تفاسیر آنان از مقوله تفسیر به رأی است. همچنین منظور از واژه بطن که در روایات آمده، دلالت التزامی غیر بیّن کلام است و نیز تفاسیر عرفانی از باب تداعی معانی هستند. در مقاله پیش رو، پس از گردآوری داده‌ها به روش کتابخانه‌ای، این دیدگاه وی پیرامون تأویل و تفسیر عرفانی به روش تحلیلی مورد ارزیابی قرار گرفته و این نتیجه حاصل شده که: اولاً بخشی از تفاسیر عرفا بیان معانی باطنی قرآن است و آنان در تفسیر و تأویل آیات از روش‌های متداول فهم متن بهره برده‌اند. ثانیاً تأویل قرآن از باب دلالت التزامی غیر بیّن نیست، بلکه غالباً به معنای باطن کلام وحی و گاهی جری و تطبیق است. ثالثاً تفاسیر عرفانی از باب تداعی معانی نیست، بلکه اشارات و لطایفی است که پس از تلاوت باطنی قرآن بر قلوب اهل معرفت وارد شده و فهم نو و جدید محسوب می‌شود و در بیشتر موارد، هیچ پیش‌زمینه ذهنی پیرامون آن وجود نداشته تا از باب تداعی معانی به شمار آید.