آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

اندیشه معاد و مسأله قیامت در تاریخ اعتقادی بشر، قدمتی دیرینه دارد و توجّه دادن بشر به «معاد» نیز بخشی از رسالت پیامبران الهی(علیهم السلام) بوده است. با این حال، انکار معاد در طول تاریخ، همواره وجود داشته است. جستجوی علّت ها و پیامدهای انکار معاد از دید قرآن و روایات، موضوع پژوهش این رساله است. نگارنده پس از تبیین نوع رابطه معاد و علل انکار آن و سیر ترسیم جایگاه ارزشی عقیده به معاد، به ذکر کلّیاتی در تعریف موضوع پژوهش، پیشینه بحث، اهداف و در نهایت به مفهوم «مرگ» و «معاد» و ضرورت معاداندیشی و آثار آن اشاره کرده است. در فصل دیگر، وی با دسته بندی علل انکار معاد از سوی منکران، آیات مربوط به انکار معاد را ذکر و تحلیل کرده، و در فصل پایانی، به بررسی آثار انکار معاد از لحاظ فردی و اجتماعی پرداخته است.

اعتقادات، پایه و اساس زندگی آدمی است و در سلوک و رفتار انسان، نقشی بس عظیم دارد. قرآن کریم نیز بدین مهم پرداخته و مسائل متنوّعی را در این باره طرح کرده است. از جمله بحث های پر اهمّیت در این زمینه، مسأله تقلید در اعتقادات است. آیا انسان، با آن که نیروی تفکّر و تدبّر دارد، مبنای اعتقادات خویش را می تواند با تقلید از دیگران هر چند با عظمت باشند پی ریزد یا آن که تقلید در مسائل اعتقادی مجاز نیست؟ این پایان نامه، مسأله تقلید در اعتقادات را از نگاه قرآن به بحث نشسته، و در فصل نخست، تقلید در اعتقادات از دیدگاه قرآن، عقل و روایات را بررسی کرده و این نتیجه را به دست آورده که تقلید در عقاید، مردود است. فصل دوم به بررسی تقلید در ربوبیت تکوینی و تشریعی، تقلید در الوهیت، و تقلید در عبادت و نیز اثبات این نکته می پردازد که عقاید مشرکان عهد رسالت، در تمام مراتب چهارگانه شرک، به تقلید از مکاتب پیشین یا نیاکان بوده است. فصل سوم به بیان علل و انگیزه های تقلید نادرست از نگاه قرآن ارتباط دارد و از عواملی چون تعصّب نابجا، ترس از دست دادن مقام و موقعیت و شخصیت گرایی به صورت علل و انگیزه های تقلید از نگاه قرآن یاد شده، و خاتمه بحث، فرجام ناخوشایند تقلید در عقاید و عواقب سوء آن را گوشزد کرده است.

محمدهادی معرفت از فقیهان و عالمان شیعه و محققان علوم قرآنی وى در سال 1309(ه‍ ش)در خانواده روحانى در شهر كربلا متولد شد. پدرش شيخ على از خطباى بنام كربلا در آن دوران بود.وى در سن پنج سالگى ايشان را براى سواد آموزى به مكتب فرستاد تا خواندن و نوشتن را بياموزد.پس از آن، مقدمات را نزد استاد حاج شيخ على اكبر نائينى و سپس نزد پدرش آموخت.ادبيات و منطق را نزد اساتيد به نام در آن زمان همچون سيد سعيد تنكابنى، آيت ا..سيد محمد شيرازى و شيخ محمدحسین مازندرانى فرا گرفت.دروس فقه و اصول را نزد شيخ محمد كلباسى، شيخ محمد خطيب و سيد حسن حاج آغا مير قزوينى تلمّذ نموده در اين دوره در كنار تحصيل، به تدريس و تحقيق نيز اشتغال داشته در رشته‌هاى ادبى و علمى از محضر ايشان استفاده مى‌نموده‌اند.پس از مدتى با همكارى گروهى از فضلاى حوزه همچون سيد محمد شيرازى، سيد عبدالرضا شهرستانى و شيخ محمدباقرمحمودى دست به تاسيس و نشر ماهنامه‌ايى تحت عنوان «اجوبة المسائل‌الدينية» زدند كه در آن سئوالهاى دينى مردم پاسخ داده مى‌شد. در سال 1340(ه‍-ش)پس از فوت پدرش، براى تكميل تحصيلات خود به نجف اشرف مهاجرت مى‌نمايد.هدف اصلى از اين مهاجرت شركت در جلسات درسى فرهيختگان علم و فقاهت آن دوران همچون سيد محسن حكيم، آيت ا..سيد ابوالقاسم خوئى و امام خمينى(ره) و استفاده از محضر آن بزرگوران بود.ضمن آنكه دروس فلسفه و حكمت متعاليه را نزد اساتيد معروف آن زمان فرا گرفته است.در اين هنگام بود كه انگيزه پرداختن به مسائل قرآنى در كنار فقه و اصول، ايشان را وادار نمود كه تحقيقات خود را به موضوع علوم قرآنى سوق داده، بيشتر اوقات خود را براى اين كار مصروف دارد تا بدآنجا كه پس از مدتى توانست كتاب ارزشمند التمهيد را در 6(شش) مجلد و نيز كتاب التفسير و المفسرون را در دو مجلد تألیف نمايد. در سال 1351 كه حكومت بعث عراق دستور مهاجرت ايرانيان را صادر نمود به اتفاق خانواده رهسپار ايران شد و در حوزۀ علميۀ قم به فعاليت‌هاى علمى خود همچون تدريس و تألیف ادامه داد كه محصول آن تألیف كتاب ارزشمند«صيانة القرآن من التحريف» و ترجمۀ كتاب «التفسير و المفسرون» مى‌باشد.وى هم اكنون‌ضمن تدريس در مراكز حوزوى و دانشگاهى، مشغول تألیف كتابى است به نام «التفسير الجامع الاثرى» که در آن روايات تفسيرى فريقين جمع آورى و مورد نقد و بررسى قرار گرفته و تا كنون يك جلد آن انتشار يافته است. وى در سال 1385 شمسى در شهر مقدس قم به ملكوت اعلى پيوست.

شبهات و ردود حول القرآن الكريم، تألیف آيت ا... محمدهادى معرفت، پيرامون برخى از شبهاتى كه درباره قرآن كريم از طرف برخى از افراد مطرح شده، نوشته شده است. مؤلف كتاب كه از دانشمندان معاصر در رشتۀ علوم قرآن است و در اين زمينه تأليفات فراوانى دارند، در اين كتاب شبهاتى را كه از طرف برخى دربارۀ بعضى از مسائل قرآن؛ همچون مصدر قرآن كه آيا وحيانى است، و يا قصه‌هاى موجود در قرآن و تكرار آنها و نيز برخى از نكته‌هاى ادبى قرآن، مطرح شده مورد بررسى قرار داده و پاسخ آنها را از راه‌هاى مختلف بيان مى‌نمايد. در حقيقت اين كتاب به دفاع از قرآن، در برابر اشكالاتى كه به آن وارد نموده‌اند، برخواسته، و آنها را پاسخ داده است. و با توجه به تسلط مؤلف به موضوعات علوم قرآنى و آيات مربوط به آن‌ها، در پاسخ شبهات از آيات فراوانى استفاده نموده‌اند. از طرف ديگر با بيان برخى از مطالب از تورات و انجيل، وحيانى و الهى بودن مصدر قرآن را اثبات و ارزش و اعتبار معارف قرآنى را توضيح مى‌دهند. با توجه به ويژگى‌هاى موجود در كتاب، و مباحث ارزشمند آن، اين كتاب عنوان رتبۀ اول كتاب حوزه را در سال 1382 به خود اختصاص داده است. ساختار و گزارش محتوا: كتاب داراى پنج باب است كه فهرست موضوعات آن به قرار زير است: باب اول: آيا براى قرآن مصادرى است؛ شامل: وحى تنها مصدر قرآن، شرايع ابراهيمى از اصل واحدى سرچشمه مى‌گيرند، قرآن شهادت مى‌دهد به اين كه از طرف خدا وحى شده، معارف مهمى كه در اسلام وجود دارد، صفات جلال در قرآن، انسان سرّ خلقت و آفرينش است، امتيازات و مشخصات انسان، قصۀ طوفان در تورات و قرآن، قصۀ گوساله و سامرى و قرآن و انجيل‌ها. باب دوم: قرآن و فرهنگ‌هاى زمان او؛ شامل: آيا قرآن از فرهنگ زمان خود متاثر شده، فرهنگ‌هاى جاهلى كه اسلام با آن مبارزه نموده، زن و كرامت آن در قرآن، جنّ در تعابير قرآن، سخنى پيرامون سحر در قرآن و آيا در قرآن تعابير بى‌معنا وجود دارد. باب سوم: آنچه كه موهم اختلاف و تناقض در قرآن است؛ شامل: سخنى پيرامون مواردى كه مؤهم اختلاف است، آيا سالم بودن از اختلاف اعجاز است، عوامل موهم اختلاف، آيا اختلاف قرائت باعث اختلاف در قرآن مى‌شود و قرآن چيزى است و قرائت‌ها چيز ديگر. باب چهارم: آيا در قرآن چيزى كه مخالف علم است وجود دارد؛ شامل: آيا در قرآن مخالف علم وجود دارد، چند مساله، خطاهاى تاريخى و در قرآن لحن و اشتباه وجود ندارد. باب پنجم: قصه‌هاى قرآنى؛ شامل: روش قصه در قرآن، اهداف قصه در قرآن، اسرار تكرار قصه‌هاى قرآنى، حديث بنى آدم، حديث طوفان و كشتى نوح، حديث عاد و ثمود و قوم هود، اصحاب كهف، حديث ذو القرنين، آيا ذو القرنين كورش هخامنشى است، ذو القرنين در روايات، كورش مردى صالح، اعلاميۀ حقوق بشر، سدّ مآرب، چه كسى سد مآرب را ساخته است، ديوار بزرگ چين، مختصرى پيرامون اسكندر مقدونى و مختصرى پيرامون حيات بنى اسرائيل در مصر. ويژگى‌ها: در باب دوم، پيرامون قرآن و فرهنگ زمانه سخن گفته و اين ديدگاه كه معتقد است، قرآن تحت تاثير فرهنگ زمانه خودش واقع شده است را بررسى و پاسخ آن را مى‌دهد. در همين باب(باب دوم) جايگاه و كرامت زن در اسلام را مورد بررسى قرار داده، اشكالاتى كه در مورد تفاوت حقوق زن و مرد؛ همچون: ديه، ارث و شهادت دادن زنان، كه از آيات قرآنى استفاده مى‌شود را، ذكر و پاسخ آنها را بيان مى‌نمايد. در باب اول، ديدگاه‌هاى تورات و انجيل دربارۀ بعضى از مسائل تاريخ انبياء؛ همچون: كشتى نوح و... را با نظر قرآن مقايسه و نتيجه مى‌گيرند كه وجود معارف حقّه در قرآن نشانۀ اين است كه اين كتاب(قرآن) مصدر و منشا الهى دارد. در باب پنجم، از قصه‌هاى قرآنى سخن گفته و اين موضوع را از زواياى مختلف مورد بررسى قرار داده؛ به طورى كه يك سوم از حجم كل كتاب را تشكيل مى‌دهد. در اين باب روش قرآن در قصه گويى، هدف آن از قصه گويى و اسرار تكرار بعضى از قصه‌هاى قرآن بيان شده است. در باب چهارم: بحث مى‌كنند كه آيا مطالب قرآن با مسائل علمى مخالفت دارد، در اين راستا آياتى را كه بعضى تصور كرده‌اند با مسائل علمى اختلاف دارد؛ همچون آيه: «و من كل شى خلقنا زوجين» كه بيان مى‌كند همه چيز داراى زوج است؛ در حالى كه بعضى از اشياء و موجودات زوج ندارند... مطرح و پاسخ آنها را بيان نموده و عدم مخالفت آيات با مسائل علمى را اثبات مى‌كند. در باب سوم: از عدم اختلاف در قرآن سخن مى‌گويد. در ابتدا كسانى را كه پيرامون اين موضوع كتاب نوشته‌اند به ترتيب تاريخ همراه با آثار آنان معرفى، آنگاه عواملى كه موهم اختلاف در قرآن است را ذكر مى‌نمايد. در باب پنجم(قصه‌هاى قرآنى)، داستان ذو القرنين را از زواياى مختلف و نيز در روايات مورد بررسى قرار مى‌دهد و قول بعضى از افراد كه مى‌گويند: ذو القرنين همان كوروش هخامنشى است ذكر و پاسخ مى‌دهند كه كوروش غير از ذو القرنين است، گر چه در بعضى از صفات نيكو همانند ذو القرنين است.

تعداد زیادی از آیات قرآن در عظمت و شأن اهل بیت پیامبر(ص) نازل شده است. از جملة آن، آیاتی است که اطاعت و مودّت ذی القربای رسول الله(ص) را بر امت لازم دانسته است. چنانکه در آیة 23 شوری خداوند اجر رسالت پیامبر(ص) را در مودّت ذی القربای او قرار داده است. این آیه در بسیاری از تفاسیر و بر اساس روایات به خوشاوندان خاص و اهل بیت پیامبر(ص) تصریح شده است. گر چه برخی نیز سعی دارند بگونه ای مفهوم«ذی القربی» را در معانی مختلفی همچون: خویشاوندان (بطور مطلق)، قرب به خدا، و ... تفسیر نمایند. در این پایان نامه، نگارنده در چند بخش این نظرات را مورد نقد و بررسی قرار می دهد. در بخش اول به بررسی معانی لغوی و ادبی واژه«قربی» پرداخته شده و پس از آن با ذکر دلایل و بررسی آراء مفسرین مختلف، اعم از شیعه و سنی، مفاهیم دیگری غیر از اهل بیت پیامبر، که از جمله خویشاوندان خاص پیامبر(ص) می باشند، مابقی احتمالات منتفی گشته است. همچنین بیان مفهوم اجر و مزد رسالت و همراهی قرآن بعنوان ثقل اکبر با عترت و ثقل اصغر، و ارتباط آن با آیه تطهیر، در این بخش به تفصیل سخن گفته شده است. در بخش دوم به بررسی روایات مختلف از پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) پرداخته شده است که در آن به صراحت به معرفی ذی القربی و انتساب این آیه با خود سخن گفته اند. روایات مختلف و متعددی که در جوامع روایی شیعه و سنی در این زمینه آمده است، و اذعان علمای بزرگ اهل سنت در فضیلت آل محمد(ص) از دیگر مباحثی است که در این بخش به آن اشاره شده است. و در بخش سوم، به بیان نقش ذی القربی یا ائمه معصومین پس از وفات پیامبر(ص)، از بعد تاریخی توجه شده است. شخصیت علمی، فرهنگی، تربیتی و بعد مبارزاتی و سیاسی ائمه (ع) و نقشی که در احیاء معارف و حفظ دین رسول الله(ص) داشته اند بگونه ای مختصر بیان شده است. جنبه ظلم ناپذیری و مخالفت با خلفای جور زمان خود، یکی دیگر از ابعاد شخصیتی هر یک از امامان معصوم می باشد. از انجایی که بررسی تمام زوایای زندگی اهل بیت پیامبر(ص) بسیار وسیع و گسترده می باشد، و پرداختن به تمام ابعاد آن در این رساله نمی گنجد، لذا بصورتی مختصر به شرح و بیان حیات هر یک از ائمه معصومین (ع) و مصادیق بارز ذی القربی پیامبر(ص) پرداخته شده است.

تحقیقی در بیان ذکر و یاد خدا، یاد مرگ، برزخ و قیامت با تکیه بر آیات و روایات است. پژوهش حاضر در دوازده فصل تنظیم شده است. نویسنده ابتدا به بررسی اقسام و مراتب ذکر پرداخته، در این بررسی به چهار دسته بندی از اقسام و مراتب ذکر اشاره کرده است که از آن جمله مراتب چهارگانه ذکر از دیدگاه اهل معرفت، مراتب سه گانه ذکر از بعد تأثیر، اقسام و مراتب سه گانه ذکر از بعد مذکور و اقسام و مراتب کمّی ذکر می باشد. سپس شرایط ذکر را یادآور شده است که شامل به کار گرفتن عقل و اندیشه، برخورداری از معرفت و شناخت کافی درباره ذکر و موضوعات آن، داشتن روحیه تسلیم، استقامت در ادامه راه و انابه است. وی در ادامه علاقه مندی به یاد خدا و بی رغبتی نسبت به دنیا، محاسبه و ارزیابی عملکرد خویش، غافل نبودن از دعا و نهراسیدن بلکه مشتاق بودن به مرگ را از نشانه های ذکر و ذاکران برشمرده است. نویسنده آثار و برکات یاد خدا را بیان کرده و سپس یاد مرگ، برزخ و معاد را که به نوعی یاد خدا محسوب می شود در فصل مستقلی تبیین کرده است. بیان سرگذشت ها و مطالعه آن ها در مورد یاد خدا از دیگر مباحثی است که نویسنده چنین مورد را ذکر کرده است. و در پایان نیز به عوامل، موانع و آفات ذکر اشاره کرده و نمونه ها و الگوهایی عملی از ذاکران و صالحان را معرفی می کند.