جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب الأسس المنطقية للاستقراء فی ضوء دراسة الدكتور عبدالکریم سروش من وجهة نظر الشهید آیة الله محمدباقر الصدر نوشته سید عمار ابورغیف می باشد. این کتاب به زبان عربی مشتمل بر تجزیه و تحلیل پایه‌های علم منطق درباره‌ی مساله‌ی 'استقرا' از دیدگاه آیت‌الله شهید سید محمدباقر صدر است که نویسنده با بهره‌گیری از مباحث دکتر سروش در زمینه‌ی مبحث یاد شده و ضمن بیان دیدگاه شهید صدر، به نقد و بررسی دیدگاه دکتر سروش پرداخته است.

گفتمان نوین هرمنوتیکی، مسأله وحدت یا کثرت و نیز مسألة تعین یا عدم تعین معنای متن را در کانون اندیشه‌های فلسفی پیرامون سرشت و سازوکار فهم و تفسیر متن نهاد. با در نظر داشتن این مسائل، در مقالة پیش رو سه رویکرد هرمنوتیکی به متن وحیانی در اندیشة معاصر ایران را تحلیل و بررسی خواهیم کرد و ضمن این تحلیل نسبت هرکدام از این رویکردها با گرایش‌های نوین هرمنوتیکی را برجسته خواهیم کرد. برای این منظور نخست نشان خواهیم داد که علامه طباطبائی اگرچه برای متن وحیانی معانی متعددی در نظر دارد، اما هریک از این معانی را متعین به قصد صاحب وحی می‌داند، از این رو مباحث تفسیری ایشان بیشتر با قصدگرایی و هرمنوتیک رمانتیک هم‌سو است. سپس اندیشه‌های هرمنوتیکی عبدالکریم سروش و محمد مجتهد شبستری را مطالعه و ارزیابی خواهیم کرد. سروش با مستقل دانستن معنای متن وحیانی از مراد ماتن با آموزة‌ استقال معنایی در هرمنوتیک فلسفی همراه می‌شود. در این میان مجتهدشبستری از جهاتی به هرمنوتیک فلسفی و از جهاتی دیگر به هرمنوتیک‌ رمانتیک گرایش دارد، چراکه از سویی در برخی از نوشته‌هایش از معنایی نهایی و نهفته در متن وحیانی می‌گوید و از دیگر سو امکان تفسیرهای متعدد و معتبر از قرآن را می‌پذیرد.

موضوع کتاب حاضر، نقد و تحلیل قرائت «دکتر عبدالکریم سروش» از پلورالیسم دینی است. «در کتاب حاضر، نویسنده سعی نموده با بیانی روشن و متقن، موضوع پلورالیسم دینی را نقد و تحلیل کند و سپس ادلّه ده‌گانه طرح شده در کتاب صراط‌های مستقیم «دکتر سروش» را بررسی و نقادی کند. عنوان بخش‌های کتاب عبارتند از: نگاهی به حقیقت پلورالیسم دینی؛ انگیزه‌های طرح پلورالیسم دینی؛ تفسیرها و قرائت‌های مختلف از پلورالیسم دینی؛ نگرشی کلامی در تعدّد ادیان و مذاهب؛ نقدی بر قرائت «دکتر عبدالکریم سروش» از پلورالیسم دینی؛ دلایل ده گانة دکتر سروش در اثبات پلورالیسم دینی و نقد آن‌ها؛ نکات پایانی و پاسخ‌های دکتر سروش و نقد آن.

کتاب حاضر نقدی است بر کتاب "صراط‌های مستقیم"، نوشته "عبدالکریم سروش". مباحث مطرح شده در این نوشتار، از پنج بخش تشکیل شده است. در بخش اول، پنج مساله بحث و بررسی می‌شود: توضیح واژگان تبیین محل بحث، و بررسی می‌شود: توضیح واژگان تبیین محل بحث، زمینه‌های تاریخی بحث، مباحث چهارگانه در مساله پلورالیسم دینی و سرانجام، بیان رویکردهای مختلف در این مساله. در بخش دوم ادله ده گانه "دکتر سروش" در دفاع از نظریه پلورالیسم دینی از منظر برون دینی تحلیل می‌گردد. نویسنده اذعان می‌کند: "متاسفانه معلوم نیست که مقصود آقای سروش از دین چیست؟ آیا دین، بشری است یا خدایی؟ یا دین، ناقص و محتاج بازسازی و تکمیل است یا چون کامل است، محتاج بازسازی نیست؟ روشن است تا به طور دقیق مراد از دین روشن نگردد، نظریه قبض و بسط که در مورد فهم‌ها و معارف ناظر به دین بحث می‌نماید، از ابهام خارج نگردیده و نمی‌تواند مورد بحث و بررسی و یا قبول و انکار واقع شود". از دیگر مباحثی که در این کتاب مطرح شده بدین قرار است: "بررسی ادله درون دینی آقای سروش بر حقانیت ادیان مختلف"، "بررسی اجمالی مساله نجات از دیدگاه اسلامی" و "نگاهی اجمالی به مساله کثرت‌گرایی در صحنه اجتماع و زندگی مسالمت آمیز در رویکرد اسلامی".

در این نوشتار، مقوله "نزول وحی "ذیل پانزده پرسش و پاسخ نقد و بررسی می‌شود. پرسش‌ها با مضامین از این قبیل مطرح شده‌اند" :تجربه نبوی"، "تعریف نبوت"، "واکنش بشری پیامبر (ص) نسبت به حوادث"، "ذات اسلام "و "دین به عنوان حادثه‌ای تاریخی ."

هیچ بشری را توان سخن گفتن با خدا نیست مگر به واسطة یکی از این سه طریق: یا از راه وحی (که مختصّ به انبیا و پیامبران است) و یا از راه الهام و از پس پردة غیب و یا به واسطة فرستادن رسل و پیامبران (که جنبة تعلیمی و اکتسابی دارد). بنابراین سخن گفتن خدای متعال با بندگانش عبارت است از افاضة علوم و نزول آن‌ها بر نفوس بندگان به طرق مختلف مانند: وحی و الهام و تعلیم به واسطة پیامبران و معلّمین (راهنمایان به سوی حق و معرفت). نوشتار حاضر به نقد نظریه دکتر عبدالکریم سروش درباره وحی اختصاص دارد.

در اين پژوهش حيات فکري و رفتاري عبدالکريم سروش و مجموعه حلقه کيان در شش مرحله از «بروز» تا «روي کار آمدن دولت اصلاحات» بررسي شده است. در بخش نخست اين اثر تاريخ روشنفکري در جهان غرب و جهان اسلام و ايران بررسي شده است. در بخش دوم به طور مفصل از تطورات فکري و رفتاري عبدالکريم سروش و حلقه کيان سخن به ميان آمده است. نويسنده روش تحليلي خود را براساس روش تاريخ‌نگاري انديشه برگزيده است.