جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث رساله حاضر مربوط است به گفتگوی سقراط و کریتون هنگامی که سقراط در زندان بوده و کریتون تلاش می‏کند سقراط را متقاعد کند تا از زندان فرار نماید. نویسنده بعد از نقل گفتگو که توسط محمدعلی فروغی ترجمه شده به شرح و توضیح مفاهیم و موضوعات مورد بحث می‏پردازد و دیدگاه سقراط را درخصوص تربیت، خودشناسی، عقیده مردم، قانونگرایی، فداکاری، حقیقت‏جویی و فضیلت و عشق با نگرشی‏ها و آموزه‏های شخصیتهای اسلامی و عرفا و فلاسفه اسلامی مقایسه می‏نماید. عمده بحث پیرامون نگرش معنوی نسبت به مرگ و زندگی و ارتباط خواب و تجرد نفس و رؤیت صور مثالی در عالم خواب و دیگر مباحث نفس‏شناسی است که به صورت تطبیقی ارائه شده است.

رفتار و کنش انسان در هر دوره بطور مستقيم متأثر از نگاه هستي‌شناسانه و مباني فکري و اعتقادي آن دوره ميباشد؛ به طوري كه براي فهم رفتار و کنش انسان و چرايي آن در يک دوره، بايد به شناخت مباني هستي‌شناسي و معرفتي آن دوره پرداخت. يکي از اين مباني هستي‌شناسانه و معرفت‌شناسانه که در فهم رفتار و کنش انسان در هر دوره ضروري مينمايد نوع نگاه به هستي و خداست که بطور مستقيم بر رفتار انسان در جامعه تأثير دارد. با توجه به ضرورت شناخت بين فرهنگي در دوره معاصر و تأثير و رابطه عميقي که بين يونانيان و ايرانيان وجود داشته است، شناخت مباني فکري و رفتاري يونانيان ميتواند در بررسي اين رابطه فرهنگي نقش کليدي داشته باشد. بر اين اساس، نوشتار حاضر در جهت شناخت مباني فکري و رفتاري يونانيان به بررسي نوع نگاه هستي‌شناسانه و مباني فکري آنها و بطور خاص نگاه يونانيان به خدا و نفس و تأثير اين نوع نگاه در رفتار و كنش انسان يوناني پرداخته است و بر اين مبنا سه انديشمند دوره يوناني يعني هومر، سقراط و افلاطون با روش تفسيري مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج تحقيق نشان ميدهد نگاه يونانيان به خدا با تأثير انديشمندان هر دوره متفاوت بوده، بطوري که نگاه هومر، سقراط و افلاطون از جهتي از همديگر قابل تفکيک است. در نگاه اسطوره¬يي هومري، خدايان بسان قهرمانان بشري داراي صفات انساني و در معامله با انسان هستند، اما در نگاه سقراط، خدا موجودي است که بدنبال هدايت و راهنمايي انسانها بوده و از طريق دايمونها با مردم ارتباط دارد. در تفکر افلاطون که تکثر خدايان بسمت وحدت ميگرايد، خدا بعنوان ايده خير، موجودي متعالي است که سرنوشت و مبناي قانون گذاري در زندگي فردي و اجتماعي انسان قرار ميگيرد.

در باب اندیشه و شخصیت سقراط نویسندگان یونان باستان آرا مختلفی عرضه کرده اند. در عصر حاضر نیز مورخان فلسفه باستان یونان کوشیده اند از آثار اندیشمندان یونانی، بخصوص از آثار افلاطون، سقراط تاریخی را بیابند. سعی ما بر یافتن و تبیین آرا سقراط تاریخی نیست، بلکه در نظر داریم تا اثبات کنیم برخلاف آن چه مشهور است، نزد افلاطون افکار و شخصیت واحدی را برای سقراط نمی توان یافت. سقراط دوره جوانی افلاطون دیالکتیکی با زبان تک معنایی، مردمی و طرفدار تربیت شهروندان، سیاسی و بدون فلسفه سیاست خاص، خردمندترین فیلسوف اخلاق بدون نظریه پردازی در این باب، متعهد به ساختار دین مدنی یونان و سلبی و نقاد است. در آثار دوره میانسالی به سقراط هایی به عنوان فیلسوف مجنون، فیلسوف عاشق، شهودگرا که از روش دیالکتیکی می گذرد، ایجابی و نظریه پرداز،‌با زبان اسطوره ای، گاهی نقاد سقراط دوره نخست، تابع و مرید راهنمای روحانی، در مقابل مردم و برگزیده گرا، آرمانگرا با فلسفه سیاسی خاص و با برداشتی باطنی و اسرارآمیز از دین برمی خوریم. نقش سقراط در آثار اواخر دوران میانسالی و کهنسالی افلاطون کاهش می یابد، ‌تا جایی که در جامعه «قوانین» جایگاهی ندارد؛ چنان که اگر می داشت شاید سرنوشت سقراط رساله «آپولوژی» در انتظارش می بود.

لا يزال سقراط لغزاً محيراً حتى اليوم، لا يزال مثيراً للتساؤلات والدهشة بنفس الطريقة التي كان يعالج بها منهجياً الأخطاء الآثينية، لا يزال يبعث في النفوس اليوم الحيرة والدهشة ، بذات القدر الذي بعثهما في نفوس مواطنيه، لا يزال يحيي في النفس قيم البحث عن الحقيقة والجوهر، بنفس الإحياء الذي تركه في نفوس الصفوة من قومه، لا يزال يبعث في النفس الأمل في الوصول إلي الحقيقة المطلقة، بذات الأمل الذي تركه في نفس أفلاطون في إمكانية تجاوز البشر لمرحلة البشرية،... لا يزال يبعث في النفس الأمل في التغيير ، بنفس القدر الذي تركه في نفوس صغار السقراطيين،... لا تزال فلسفتة تثير المتاعب وتطرق أبواب الأطروحات الجديدة، بذات القدر الذي أثارته في حياة صاحبها . فهل يمكننا القول أننا بحاجة اليوم إلي فهم سقراط؟ أو بمعني أدق، هل يمكننا الوصول إلي مبادئ عامة وأطر واضحة المعالم لنفهم الجوهر الحقيقي والسر الكامن وراء السؤال السقراطي