جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فاقد چکیده

Abstract This paper attempts to study the place of ethics in Derrida’s works. We tray in this article to deal, firstly, with the hypothesis about an ethical-turn in deconstruction in 1990s. Thus we trace the place of ethics in the first works of young Derrida to see if he indeed had deconstructed ethics problems in his early texts. After this introduction we, secondly, read carefully the texts in which he treats ethics problematic directly and obviously manner. We analyze how the father of deconstruction problematizes the questions of ethics such as the problem of hospitality, of gift, and of promise. We try, thirdly, to find how Derrida makes-use, but critics in the same time the works of Kant, Kierkegaard and Levinas while we attempt to explain what he means by the ethics of im-possible, the possibility of the impossibility, and the tension between possible and impossible, conditional and unconditional, limited and unlimited, etc. ملخص باللغة العربية نحاول في هذه الدراسة أن نتناول الحيز الذي تشغله الأخلاق في تفكيكية الفيلسوف الفرنسي/الجزائري جاك دريدا. سنعمل في البداية على التحقق من الفرضية التي تقول بوجود تحوّل أخلاقيّ في تفكيكية دريدا، تحولٌ بدأ منذ بداية التسعينيات من القرن المنصرم. هكذا سنشرع في استقصاء حضور المشاكل الأخلاقية في كتابات دريدا الشاب للتحقق ما إذا كان قد اهتم وتناول بالتفكيك في أعماله الأولى مفاهيم وإشكاليات تنتمي كلاسيكياً إلى فلسفة الأخلاق وموضوعاتها. ثم سنعمل بعد ذلك على دراسة النصوص التي تناول فيها دريدا الكهل بعض المسائل الأخلاقية بشكل واضح ومباشر. هكذا فإننا سنبحث في كيفية تناول وأشكلة عراب التفكيكية لبعض المفاهيم والمسائل الأخلاقية من قبيل الضيافة والعطية والعفو والوعد... أخيراً سنحاول إظهار كيفية استفادة دريدا النقدية من أعمال بعض الفلاسفة الذين سبقوه في تناول مسائل أخلاقية محددة، أسماء مثل كانط، كيركيجارد، وليفيناس وكيف ميّز بين أخلاق الممكن وأخلاق المستحيل، الأخلاق المشروطة والأخلاق اللامشروطة، الأخلاق المحدودة والأخلاق اللمحدودة الخ مبرزاً ذلك التوتر بين هذه الثنائيات ومؤكداً أن التفكيك هو أخلاق المستحيل...

در این مقاله به نقد و بررسی نسبت ترور و تفکر در آرای ایگلتون، هابرماس، دریدا و چامسکی در کتاب «ترور و تفکر» پرداختیم. کتاب حاضر از آن­جهت که حاوی دیدگاه­های متفاوت و گاهاً متضادی دربارۀ دو واژۀ بحث­ برانگیز در اندیشۀ سیاسی(ترور و تفکر) می­باشد، خواننده را در معرض چالش تئوریک دربارۀ یک پدیدۀ واحد(نظیر واقعۀ 11 سپتامبر) قرار می­دهد و بدین­ ترتیب، ذهنیت پیچید ه­ای برای خوانندگان ایجاد می­گردد تا درباب پدیده­های پیچیدۀ اجتماعی تأمل بیشتری نمایند. در نقدی کلی تمام دیدگاه­های فوق(هر کدام از منظری خاص)، نسبت به تاریخ­نگاری یک واقعۀ تروریستی با اشکالاتی روبه­ رو هستند که این مانع برقراری نسبت میان ترور و تفکر و به ­تبع آن درک یک پدیده با ابعاد متفاوت آن می­ گردد که در نقدهای انجام ­شده تلاش گردیده تا به آن پرداخته شود.

موضوع این مقاله بررسی نقد دریدا بر نظریه معنا نزد هوسرل است. از میان سه جزو زبان در تقسیم بندی کلاسیک آن (دستور زبان، منطق، فن سخنوری) هوسرل معنا را در جزو دوم یعنی منطق استوار می سازد. او معنای منطقی را از جنس "بیان" می داند اما میان بیان و بروز خارجی آن در "نشانه ها" و در ارتباط میان انسان ها پیوندی ذاتی مشاهده نمی کند. از نظر هوسرل ارتباط و نشانه اقشاری خارجی نسبت به بیان اند و بنابراین، می توان بیان (معنا) را مستقل از ارتباط نشانه ای تصور کرد. شکل خالص بیان که در دیالوگ آلوده نشده است سخن بدون مخاطب خارجی یا "تنهاگویی" یا حضور بی واسطه معناست. اما به عقیده دریدا میان معنا (بیان) و نشانه های آن نوعی درهم تنیدگی ذاتی وجود دارد. معنا هرگز نمی تواند مجرد از بافت زبان شناختی، نشانه شناختی و تاریخی اش در نظر گرفته شود. هر یک از این بافتها نظامی از ارجاع است که به فراسوی خود - حضوری معنا اشاره دارد. دریدا می کوشد با نشان دادن پیوند ذاتی نشانه و معنا، کل برنامه پدیده شناسی هوسرل را مورد سوال قرار دهد.

محمد ارکون یکی از مهم ترین روشنفکران جهان اسلام در سال های اخیر است که تلاش می کند در پروژه ای با عنوان نقد عقل اسلامی، خوانشی نوین از میراث فکری اسلامی و نحوه شکل گیری و رشد آن ارائه دهد و با تبیین نقاط چالش برانگیز عقل اسلامی، به نقد قرائت های سنتی، سلفی و شرق شناسانه از اسلام بپردازد. او روشی تلفیقی را در این عرصه پی می گیرد اما روش پساساختارگرایی در نقد وی نمود بیشتری دارد.ارکون در پساساختارگرایی تحت تاثیر فیلسوفان پست مدرن فرانسوی، همچون میشل فوکو و ژاک دریدا است و به خوبی توانسته همان رهیافت ها را در اندیشه اسلامی دنبال کند. او در سایه این روش از تبارشناسی و واسازی عقل اسلامی سخن می گوید و تلاش می کند به زعم خویش، نگرش های اسطوره ای، راست کیشی، جزم اندیشی، فهم های انحصاری رجال دین و انگاره های خیالین را کنار نهاده و به نااندیشیده هایی بپردازد که تاکنون از دید اندیشمندان اسلامی پنهان بوده است.در این مقاله نحوه کاربست روش پساساختارگرایی توسط ارکون در نقد عقل اسلامی واکاوی و تحلیل می شود.

دریدا در «اسطوره‌شناسی سفید» به نقش استعاره در متون فلسفی و اینکه فلسفه چطور به استعاره پرداخته توجه کرده است. از نظر وی وقتی فیلسوفان استعاره را تعریف می‌کنند، آن را به استعارۀ اسمی فرومی‌کاهند، و این نشان می‌دهد که آن­ها تلاش کرده‌اند تا استعاره را تابع مفهوم سازند؛ اما دریدا تقابل مفهوم به عنوان عنصر فلسفه و استعاره به عنوان عنصر ادبیات را نمی پذیرد، و نشان می دهد که مفهوم و تمام مفاهیم فلسفی خود استعاره هستند و حرکت استعاره حرکت مولد مفاهیم فلسفی است. در واقع، از نظر دریدا قیاس شعری حرکت مولد قیاس منطقی است. ریکور در «استعاره و گفتمان فلسفی» به تندی به نظر دریدا در «اسطوره شناسی سفید» حمله می­کند. از نظر ریکور تمایز میان گفتمان­ها مهم­ترین دستاورد سنت برای ما است و دریدا در اثر خود تمایز مهم میان گفتمان فلسفی و گفتمان شعری را نادیده گرفته است. دستاورد تاریخ برای ما تمایزاتی گفتمانی است که خود ایجاد کرده است و واسازی تقابل‌ها در دریدا به قیمت در هم ریختن گفتمان‌‌های متمایز تمام می‌شود. ریکور به ویژه به تمایز میان قیاس شعری و قیاس منطقی توجه می‌کند و سعی دارد که نشان دهد در آثار ارسطو تمایزی نظام‌مند میان این دو ایجاد شده است و سپس مسائل مطرح در مورد این تمایز را در فلسفۀ مدرسی پی می‌گیرد. ریکور در نهایت به این نتیجه می‌رسد که تمایزی ظریف در نقطه‌ای که این دو گفتمان بیشترین نزدیکی را با هم دارند، وجود دارد.