جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

روش و شیوه امام باقر؟ع؟ همانند دیگر حضرات معصوم؟عهم؟ در الگوسازی قولی و فعلی شیعیان نقش اساسی دارد. به نظر می‌رسد با تحلیل احتجاجات ایشان در حدیثی از باب الحجه اصول کافی بر اساس نظریه‌های زبان شناسی، بتوان به بینش‌های جدیدی دست یافت. این نوشتار طبق نظریه کنش گفتار جان سرل می‌باشد. این نظریه در تکوین تحلیل گفتمان نقش ویژه‌ای داشته است. از دیدگاه جان سرل کنش گفتاری به بخش‌های اظهاری، ترغیبی، عاطفی، تعهدی و اعلامی تقسیم می‌شود. بررسی نشان می‌دهد که در احتجاجات امام باقر؟ع؟ کنش اظهاری بیش از دیگر کنش هاست و کنش‌های دیگر به مراتب خیلی کمتر به کار رفته است. به عبارتی متن حدیث ابتدا در بیان واقعیت و سپس ترغیب حضرت برای تشویق مخاطب در امر حجت الهی و اعلام شرایط پذیرش یا عدم پذیرش امر امامت بیشترین کاربرد را داشته است. تطابق بافت موقعیتی حدیث با انواع کنش‌های به کار رفته در متن، قدرت بالای مخاطب شناسی و درک عمیق آن بزرگوار از بافت موقعیتی را نشان می‌دهد، چرا که گفتار امام، درحقیقت واکنش ایشان در برابر انحراف جامعه اسلامی در امر حجت الهی و سیاستهای غلط و سودجویانه حکومت اموی است. شیوه استفاده در این تحقیق توصیفی، تحلیلی به صورت تحلیل محتوا (گفتمان) است. واحد تحلیل، جمله قرار گرفته است و ابزار تحقیق کتابخانه‌ای می‌باشد.

مترجمان کلام وحی در ترجمه قرآن، برخی واژگان را معادل هم در نظرگرفته‏اند. گاهی نیز یک معنا را برای واژگانِ متفاوت به‌کار برده‏اند؛ درحالی‌که توجه به مفهوم دقیق واژگان، راهی برای حل معمای برخی آیات و روایات بوده، و با بهره‏گیری از ترجمه تصویری، می‏توان به‌معنایی فراتر از آنچه مفسران فریقین در آثار خویش بیان کرده‏اند، دست یافت. واژة «ارتقاب»، در تفاسیر فریقین هم‏معنا با «انتظار» در نظر گرفته شده و ظرافت‌های معنایی آن نادیده انگاشته شده است. در این تحقیق سعی شده تا با مقایسة نظریه‌های تفسیری شیعه و سنی، نقاط مغفول مانده در ترجمه مورد توجه قرار گیرد و با استفاده از روش تفسیر تصویری، با اتکا به خود قرآن و سیاق آیات ماجرای ناقه صالح† در سوره قمر، به مفهوم‌شناسی این واژه پرداخته شود. روش تفسیر تصویری در این پژوهش علاوه بر حفظ ساختار مفهومی و عدم تقابل و تناقض با مفهوم ارائه شده در کتب لغت‏شناسی، معنایی دقیق‏تر، راهگشاتر وکاربردی‏تر را در راستای برنامه‏های الهی قرآن برای واژه مورد نظر ارایه می‏دهد. در میان تفاسیر متقدم فریقین، زید‌بن‌علی، ابن‌عمر، ابن‌عباس، حسن‌بن‌أبی الحسن و أبو‏سعید خدری، و در رأس ایشان امام علی† دقیق‏تر به موضوع «ارتقاب دخان» پرداخته‏اند.

واژه کاوی در قرآن، از ارکانِ بنیادینِ فهمِ مفاهیم و مقاصد قرآن محسوب می‌شود که از منظرها و ابعاد گوناگون و در سطوح مختلف مورد واکاوی قرار گرفته است. در روایت‌های تفسیری اهل‌بیت(ع)- به‌عنوان مفسران حقیقی قرآن- نیز واژگان‌کاوی بسیار مورد توجه بوده و تحلیل‌های مختلفی از این ذوات مقدسه(ع) صادر شده است. جستار حاضر با توجه به اهمیت واژه‌پژوهی، با گردآوری داده‌های مرتبط از روایات تفسیری و توصیف و تحلیل این داده‌ها، به گونه‌شناسی آنها پرداخته و گونه‌های بدست آمده را در عناوین ذیل بیان می‌دارد: تبیین معنای ظاهری واژه، ترادف‌نگری در بیان معنای بدوی واژگان، بیان وجه تسمیه واژگان، قرآن‌کاوی واژگانی، تبیین معنای مجازی کلمات، بیان مصادیق واژه‌ها، بیان معنای لغات اضداد، تحلیل نحوی واژ، تبیین واژه در قرائات مختلف، واژه کاوی فرهنگ-نگرانه و بیان معنای بطنی و تأویلی کلمات. روایات تفسیری مزبور، با اینکه در تبیین معنای واژگان کمک شایانی می‌کند اما بعضا از بُعد دلالی ضعف دارند و در استفاده از آنها باید به معیارهای نقدالمتنی مانند عرضه به قرآن و... نیز توجه نمود.

فهم روایات ، نیازمند روش صحیح علمی است که آن را « فقه الحدیث » می‌نامیم. بررسی متن، مهم­ترین راه ارزیابی حدیث است که حتی درصورت صحت سند آن، حکم بطلان حدیث را امضاء می کند. محدثان شیعه تلاش­های فراوانی جهت فهم صحیح کلام معصومین (ع) انجام داده اند . شرح اصول کافی ملاصدرا، از جمله شروحی است که بر این منبع مهم شیعی نگاشته شده است؛ این مقاله با تکیه بر این اثر ارزشمند، تلاش کرده است تا با روش توصیفی‌– تحلیلی روش های ملاصدرا را در فهم احادیث استخراج کند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که ملاصدرا در شرح روایات،از اصولی هم چون توجه به معانی دقیق واژه ها، توجه به علم صرف و نحو، توجه به آرایه‌های ادبی ، توجه به قرائن ناپیوسته درفهم احادیث، تأویل روایات متشابه، تشکیل خانواده ی حدیث، بیان وجوه معنایی مختلف وبهره گیری از عقل برای بیان حدیث بهره جسته است.

عدالت از جمله مفاهیمی است که دانشمندان، همواره به تعریف و بیان آن در اعصار گذشته و حال پرداخته‌اند. این مفهوم یک تکلیف الهی است که باعث تعالی و رشد بشر در حوزه‌های مختلف زندگی شده است. ریشه اصلی این مفهوم در درجه‌ی اول در قرآن کریم، آنگاه در بیانات معصومین علیهم السلام به‌خصوص بیانات گهربار حضرت علی علیه السلام یافت می‌شود. مقاله حاضر سعی دارد تا با تفکر و تدبر در سخنان امیرمؤمنان علیه السلام از طریق مستندات قرآنی بر عدالت اقتصادی از زبان آن بزرگوار به روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار دهد. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد که یکی از مهم‌ترین ابعاد مهم عدالت، عدالت اقتصادی است. با بررسی واژه عدالت در نهج البلاغه می‌توان به معانی همچون قرار گرفتن هرچیز در جای خودش، انصاف، مساوات و اعتدال (میانه‌روی) دست یافت. در آیات قرآن کریم و سخنان حضرت علی علیه السلام برای عدالت اقتصادی شاخصه‌های مختلفی بیان شده است که برخی از این شاخصه‌ها عبارتند از: عدالت در توزیع، عدالت در بهره‌گیری و مصرف، عدالت در قیمت‌گذاری، عدالت در اوزان، پرهیز از رباخواری در معاملات اقتصادی، راستی و صداقت در معاملات اقتصادی است. از منظر آیات قرآن کریم و سخنان گهربار حضرت علی در نهج‌البلاغه راهکارهای ایجاد عدالت اقتصادی در جامعه اسلامی شامل انفاق، صدقه، زکات و خمس می‌باشد.

عقل قوی ترین ابزار شناختی انسان است. ما بسیاری از پدیده های جهان هستی را به وسیله عقل می شناسیم. ولی از شناخت بسیاری پدیده ها نیز ناتوانیم. وقتی عقل امکان شناخت بسیاری از مخلوقات را نداشته باشد با آن که صفت محدودیت دارند، به طریق اولی از شناخت خالق نامحدود ناتوان است. روایات فراوان این ناتوانی عقل از شناخت خدا را تأیید می کنند. البته روایاتی اندک، مخالف ابتدائی این معنا است. هدف این نوشتار، جمع بین روایات شناخت و عدم شناخت عقلی از خدای سبحان می باشد. این نکات در مقاله بررسی می شود که عقل مخلوقی والا مرتبه است، و مانند مخلوقات دیگر به معرفت خدا سرشته شده است، لذا می توان خود عقل را مفطور به فطرت خدایی یعنی توحید دانست. پس روایاتی که در آن از معرفت عقل نام برده شده است، نشان دهنده کشف خود عقل نیست، بلکه اعطا و بخششی از جانب خدا به عقل است. در این مقاله، از توضیح و تبیین های دانشوران شیعی استناد شده است.

در این مقاله دلایل نقلی، شامل قرآن و روایات معصومین: بر ناتوانی بشر از شناخت خدا بوسیله ابزارهای شناختی بشری شامل عقل، وهم، خیال و فکر بررسی شده و با بیست و دو دسته آیه و روایت، تأکید و تأیید شده است. البته بشر فاقد معرفت خدا نیست، بلکه به در این معرفت دخالتی ندارد. معرفت خدا، فعل خدای متعال است و بشر نسبت به آن منفعل است، خدای سبحان تفضلاً این معرفت را به انسان بخشیده است. انسان مختار می تواند نسبت به معرفت موهبتی خدای متعال موضع بگیرد، یا آن را بپذیرد و اقبال کند، یا آن را منکِر شود و ادبار کند، که بدین جهت مستلزم و مستوجب ثواب یا عقاب الهی می گردد. آیات و روایات نشان می دهند که خدای متعال در عقل، وهم، خیال و فکر انسان نمی آید تا برای او معرفتی بشری حاصل شود. بعلاوه معرفت خدای متعال، فعل خدا است، بشر در آن، دخالتی ندارد و این معرفت قبل از نشئه دنیا به انسان اعطا شده است.

چکیده پایان نامه ( شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا ونتایج به دست آمده):یکی از موضوعاتی که اهمیت و اعتقاد به آن، ریشه در فطرت و سرشت آدمی دارد، مسأله‌ی حفظ عفّت و ترک هرگونه بی‌حیایی است. این موضوع در تمام فرهنگهایی که در جوامع مختلف بشری وجود دارند، جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده و البته در فرهنگ والای اسلام نیز به مراتب موردتوجه قرارگرفته است. در روایت معروف جنود عقل وجهل،که عنوان این پایان نامه ازآن گرفته‌شده، عفّت از لشکریان عقل شمرده شده است وتهتُّک، در نقطه‌ی مقابل آن ذکرشده که یکی از جنودجهل به شمار می‌آید. در این نوشتار، به بیان آیات وروایاتی که در آن ها از موضوع عفّت و تهتُّک ، سخن گفته شده است پرداخته‌ ایم، تا میزان توجه و اهمّیتی که در متون اسلامی به این مطلب داده شده است را نشان دهیم. در نتیجه‌ی این بحث، درخواهیم یافت که از نگاه خداوند متعال و پیشوایان دین، موثرترین عامل برای رسیدن به مقام عفّت ورزی و تهتُّک گریزی، مهار نفس است که در پرتو کنترل اندیشه، گفتار و رفتار، بدست خواهد آمد.کلید واژه ها: عفّت، تَهتُّک، حَیاء، حجاب .

معروف و منکر از جمله اموری است که همواره مورد توجه شریعت قرار داشته و بر هیچ اندیشمندی جایگاه و نقش کلیدی آن ، به منظور تحقق احکام و فرامین الهی پنهان و پوشیده نمی باشد.در این میان ، آنچه بیش از پیش مورد توجه محققین و اهل قلم قرار گرفته است ، نگاه سنتی به مسئله امر به معروف و نهی از منکر و ذکر مصادیق مختلف و بررسی آثار و پیامدهای اجتماعی آن بوده است.و اما آنچه مغفولٌ عنه واقع شده ، تأویل معروف و منکر و به عبارت دیگر مصداق اتّم و اکمل و به دیگر سخن تأویل اعظم این دو پدیده می باشد.بدین منظور ، این مقاله در صدد بررسی معروف و منکر از منظر تأویل خواهد بود.نگارنده بر این باور است که محقق گشتن معروف- با تعریف و تأویلی که از آن ارائه می شود- خود زمینه ساز بروز و ظهور تمام مصادیق معروف خواهد بود.و در مقابل ،‌انکار چنین معروفی ،‌ به انکار دیگر معروفها و امر به تمام منکرها خواهد انجامید.بدین منظور ابتداء بحثی کوتاه درباره تأویل و رسوخ در علم خواهیم داشت و به دنبال آن به بررسی انواع تأویل به روایت «نعمانی» و به نقل از امیر مؤمنان (ع) همت خواهیم گمارد.و پس از آن بخشی از این انواع تأویل را که مرتبط با موضوع مورد بحث می باشد ، مورد توجه و امعان نظر قرار خواهیم داد.

واژه های بشیر و نذیر یکی از مهم ترین واژه‌هایی است که در قرآن و روایات مورد توجه فراوان قرار گرفته است از آنجا که بشارت و انذار به تمامی انسان‌ها مربوط است از این رو بسیار در خور توجه و اهمیت بوده است که مورد بحث و بررسی قرار گیرد . لذا با بررسی در آیات قرآن و روایات معصومین به این امر نایل آمدیم که آگاه کردن انسان‌ها از نتایج و آثارایمان و عمل صالح و اتصاف به صفات حمیده که موجب رستگارى و سعادت و نیل به بهشت می‌شودو نیز شرک و کفر و ضلالت و معاصى و صفات خبیثه که باعث بدبختى و شقاوت و عقوبات و عذاب‌هاى دنیوى و اخروى می‌گرددرا می‌توان یکی از بارزترین و زیباترین جلوه‌های رسالت و امامتو نشانه‌ای از بشارت و انذار به بشریت و آحاد جامعه انسانی دانست که پیامبر اکرم و دیگر پیامبراناز آن برخوردار بوده و به صراحت کلام الهی هم بشیر و هم نذیر هستند و نیز چنانچه در قرآن آمده است بشیر و نذیر از اوصافی است که به قرآن نسبت داده شده است. یعنی قرآن مجید خود بشیر و نذیر است لذابه دلیل اهمیت این موضوع در این پایان‌نامه، واژه‌های مزبور و مشتقات آن‌ها در قرآن شناسایی و مورد بحث و بررسی قرارگرفته و به صورت منظم، مرتب وتدوین گردیده است. واژگان کلیدی: بشیر، نذیر، انذار، بشارت، آیات، روایات