جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فلسفه تاریخ شاخه ای از مباحث فلسفی است که تحت تأثیر اندیشه های فیلسوفانی چون هردر و هگل در قرن نوزدهم در مغرب زمین شکل گرفت. امروزه فلسفه تاریخ نامی است که معمولا برای دو حوزه مستقل از مباحث فلسفی به کار می رود که یکی با نام فلسفه نظری تاریخ و دیگری با نام فلسفه تحلیلی تاریخ شناخته می شود. فلسفه نظری تاریخ حوزه‌ای از تأملات فلسفی است که به بحث عقلی در مورد تاریخ و مسیر تکامل آن می پردازد. در هر فلسفه نظری تاریخ بایستی به سه سوال اصلی پاسخ داده شود که این سوالات عبارتند از ۱- غایت حرکت تاریخ چیست؟۲- مسیر حرکت تاریخ چیست؟ ۳- موتور محرک تاریخ چیست؟ اما این شاخه از مباحث فلسفی علیرغم تأکیدات اسلام بر تأمل در تاریخ زندگی انسانها هیچگاه به طور جدی در جهان اسلام شکل نگرفت و امروزه این نقص کماکان دیده می شود. در عالم تشیع علیرغم وجود آموزه مهدویت به عنوان یک آموزه عقلی- کلامی که واجد بصیرتهایی در مورد تاریخ است به دلیل عدم درک عمیق و همه جانبه از آن و تقلیل آن به نوعی مباحث کلامی صرف درباره غایت و پایان تاریخ، این آموزه نتوانسته است به عنوان یک فلسفه نظری جامع تاریخ مطرح شود. سعی ما در این پایان نامه بر این بوده است تا با تأمل عقلی در مورد ابعاد متفاوت آموزه مهدویت و با استمداد از برخی رویکردهای عرفانی و فلسفی به این آموزه، نشان دهیم که می توان این آموزه را به عنوان یک فلسفه نظری جامع تاریخ که پاسخ گوی هر سه سوال پیش گفته باشد، مطرح کرد. ما در این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی از نوع تحلیل مفهومی و مبانی معرفتی و با نظر به برخی رویکردهای عرفانی به تاریخ نشان خواهیم داد که اولا: می توان با رجوع به مبانی عرفانی و خصوصا عرفان ناب شیعی تفسیری از تاریخ ارائه داد که بر اساس آن، تاریخ را عرصه ظهور اسماء و صفات الهی دانست. در مرحله بعد با نظر به یکی از مهمترین ارکان آموزه های عرفان شیعی یعنی آموزه انسان کامل نشان خواهیم داد که چون انسان کامل مجلا و مظهر تمامی اسماء الهی است لذا می توان به یک معنا تاریخ را عرصه ظهور انسان کامل دانست و در نتیجه تفسیری از ظهور ارائه داد که بر اساس آن ظهور را فرایندی دائمی و همیشگی دانست که در پایان تاریخ به نحو اتم و اکمل تحقق می یابد و در آخر با استفاده از همین تفسیر سه سوال پیش گفته در حوزه فلسفه نظری تاریخ را پاسخ داده و نشان می دهیم که با استفاده از این خوانش، می توان آموزه مهدویت را به عنوان یک فلسفه نطری جامع تاریخ معرفی کرد.