جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شناسایی سنت­های عاشورایی در میان حاکمان، به عنوان بخشی از طبقه نخبه جامعه، در مقطع مهم تاریخیِ 656ق (سال سقوط بغداد و خلافت عباسی) تا 907ق (تأسیس دولت صفویه)، با هدف کشف میزان تأثیر این سنت‌ها بر رشد و گسترش تشیع، بسیار مهم است؛ زیرا تأثیرگذاری این قشر در ترویج و همگانی‌کردن سنت­های عاشورایی در میان مردم، از دیگر نخبگان بیشتر بوده است. با بررسی متون تاریخیِ این مقطع زمانی و با یاری‌گرفتن از مقوله «آیین» به عنوان چارچوب مفهومی بحث، در مجموع می‌توان به چهار سنت دست یافت: «تفکر اولویت سادات حسینی برای خلافت و حکومت»، «ادعای خونخواهی اهل بیت»، «سنت وقف و ذکر نام ائمه اطهار در آن» و «زیارت‌کردن حاکمان از مراقد ائمه اطهار». همچنین می­توان از همراه‌شدن این سنت‌ها و تناسب آن با تحولات فرهنگی و اجتماعی این دوران یعنی گسترش فعالیت سیاسی ـ اجتماعی شیعیان پس از حمله مغولان، میل و گرایش بعضی از حاکمان به تشیع و نزدیکی تصوف و تشیع، موجبات سرعت‌گرفتن رشد و گسترش تشیع را در محدوده جغرافیایی، تمدنی و فرهنگی ایران نتیجه­گیری کرد و از این منظر، شناخت جدیدی از تاریخ اجتماعی و سبک زیست اجتماعی شیعیان ایران در تعامل با سنت­های عاشوراییِ حاکمان به دست آورد.

چکیدهدر این پزوهش به بررسی چگونگی شکل گیری سنت های عاشورا از آغاز تا ابتدای دوره ی صفویه پرداخته شده است.به طور یقین ذکر مصائب و عزاداری ها و گریستن ها و مرثیه سرایی ها برای حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و فرزندان و اصحاب آن حضرت، باعث زنده ماندن راه امام حسین (ع) و شهدای کربلا برای همه عصرها و نسل های بشر و حفظ بینش و آگاهی های سیاسی در هر عصر و زمانه و دشمن شناسی و مقابله صحیح فکری و عملی با سلطه جویان و اصحاب جور و ظلم است، از همین رو ائمه اطهار (ع) این عمل را بسیار شایسته و دارای اجر و پاداش الهی معرفی کرده و خود با مراقبت های ویژه ای همواره عامل به آن بوده و دیگران را ترغیب و تشویق به برگزاری مراسم عزا و سوگواری می کرده اند. این پژوهش به روش اسنادی، توصیفی و مطالعات کتابخانه ای بررسی و فیش برداری از منابع مرتبط با موضوع و سپس تحلیل، تجزیه و سرانجام نتیجه گیری از یافته ها اجرا شده است. که از منابع کتابخانه های سطح شهرستان شاهرود، دانشگاه، آستان قدس رضوی، موسسات صافات ونور و سایت های اینترنتی در امر پژوهش استفاده گردیده است. که حاصل آن، دستیابی به نتایج ارزنده ای همچون، عزاداری خاندان پیامبر اسلام (ص) و طرفداران اهل بیت (ع) پس از واقعه عاشورا به تدریج صورت ثابت و فراگیر یافته و روند شکل گیری سنت های عاشورایی در هر دوره ای متفاوت بوده که در دوره امویان بویژه عباسیان در خفا صورت می گرفت و برای جلوگیری از این سنت ها، به اذیت و آزار زوار، تخریب قبر امام حسین (ع) می پرداختند. و بالعکس در دروان آل بویه شاهد آشکار شدن سوگواری ها به طور رسمی و تحول عظیمی در شکل گیری این سنت ها در اجتماع بوده ایم و در عصر سلسله های ترک تبار (غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان، مغولان و تیموریان) در اکثریت این دوره ها عزاداری ها در خفا و کم وبیش آشکارا صورت می گرفته است. و در مجموع بعد از دوره‌ی حکومت آل بویه، اکثریت عزاداری ها در خانه‌ها برگزار می گردید، تا این که در دولت صفوی، قضیه‌ی سنت های عاشورایی ظهور بیشتری یافت.کلید واژه: سنت های عاشورایی، امام حسین (ع)، عزاداری محرم.