جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

صدرالمتالهین گوید:این مساله‌ای مهم است که مهمتر از آن وجود ندارد زیرا مساله علیت اساس پایه تمامی علوم است و علم توحید و خداشناسی و معاد و پیامبرشناسی و امامت و روانشناسی و دیگر علوم قبل و بعد از آن، علم تهذیب اخلاق و علوم سیاسی و دیگر مبتنی بر این اساس است و با انکار این اصل و ممکن دانستن اراده جزاف -چنانکه اکثر اهل سنت بدان معتقدند-تمامی پایه‌های علم و یقین منهدم می‌شود. علامه شوانی در توضیح گفتار فوق چنین می‌گوید: اگر علیت از بین برود طبیب علت بیماری مریض را نمی‌داند راه درمان او را تشخیص نخواهد داد و پزشکی بکلی از بین می‌رود و همچنین کشاورز نخواهد دانست که آبیاری و تابش خورشید علت رویش گیاهان است و امر کشاورزی باطل و بیهوده می‌گردد و دیگر نمی‌تواند که چه باید بکند و همچنین صنعتگران نمی‌دانند که آیا ذوب شدن فلزات بر اثر حرارت است یا علت دیگری دارد و خواه و ناخواه امور صنعت از بین می‌رود و همچنین علم دین زیرا هیچکس نمی‌داند که نماز و زکات و دیگر دستورات دینی اسباب و عوامل سعادت اخروی می‌باشند و نمی‌داند که علت ارسال پیامبران و تعیین امامان و دیگر مسائل اعتقادی لطف پروردگار است ... بنابراین لازم است که برای هر رویداد مادی علت و عاملی باشد، همانطور که در هر جا آتش‌سوزی ببینیم بدون شک و تردید حکم می‌کنیم که آتش و یا اصطکاکی و یا عاملی وجود داشته است و همچنین می‌دانیم که زاد و ولد کردن، به جز از راه انتقال نطفه مرد به رحم زن و سیر تکاملی آن تا وقتی که به صورت جنینی درآید ممکن نیست می‌بایست زوج و زوجه جوان دارای اعتدال مزاج باشند. آری نظام علیت و معلولیت ، سببیت و مسببیت قانونی فراگیر در تمامی ممکنات است که ما در این مجال بدان پرداخته‌ایم.