جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: در منظر تاریخ دینی، انسان‌ها نه تنها انسان‌های خردمند، موجودات عاقل اندیش هستند، بلکه انسان‌ها هم مذهبی هستند، موجوداتی مذهبی که همیشه به خدا متکی هستند و او را پرستش می‌کنند. انسان‌ها به‌عنوان هم‌مذهبی، همیشه سعی می‌کنند با پیوند دادن آن به واقعیت غایی که او آن را خدا می‌نامد، معنایی را در زندگی خود بیابند. جستجوی معنا همان چیزی است که انسان ها را به ساختن دیدگاه ها، تصورات و تجربیات دینی خود در مورد خدا سوق می دهد. از نظر برخی صاحب نظران، بنای اولیه ای که انسان ها از نظر دینی ساخته اند، از طریق ادراک او از خداوند است. ادراک انسان از خدا که در آن دین بسته بندی و آموزش داده شده است، در واقع بر اساس وحی خدا ساخته شده است، به گونه ای که از نظر جزمی بنیاد محکمی به دست آید. در این نوشتار به طور جزمی درباره وجود خداوند که از آیات یعنی قرآن سرچشمه گرفته است بحث خواهد شد.

ترجمه ماشینی: تصویری مختصر و روشنگر از خداوند از یکی از قرآن پژوهان برجسته جهان شخصیت محوری قرآن محمد (ص) نیست بلکه خداوند است. قرآن ، کتاب مقدس اسلام ، بیش از هر چیز با دعوت به پرستش خدا و تنها خدا مشخص شده است. اما خدای قرآن کیست؟ چه چیزی ارائه قرآنی خدا را از کتاب مقدس متمایز می کند؟ در این مطالعه روشنگر، گابریل سعید رینولدز خدای رحمت و انتقام را به تصویر می کشد، خدایی که از طبقه بندی ساده فراتر می رود. او شخصی و مرموز است. هیچ محدودیتی برای رحمت او قائل نیست. قابل توجه است که قرآن برای نجات گناهکاران و کافران از سوی خداوند باز است. در عین حال، خداوند می تواند انسان ها را گمراه کند، بنابراین همه به تقوا و خوف فرا خوانده می شوند. به عبارت دیگر، خداوند، خدایی پویا و شخصی است. این کتاب چشم‌گشا، تصویری بی‌نظیر از خدای قرآن ارائه می‌کند.

خدا از ديدگاه‌ قرآن‌ از معدود نوشتارهاي‌ بر جاي‌ مانده‌ از آيت‌الله‌ شهيد دكتر سيد محمد حسيني‌ بهشتي‌ است. عمر به‌ نسبت‌ كوتاه‌ و مشغلة‌ فراوان‌ ناشي‌ از برنامه‌ريزي‌ و سازماندهي‌ حركتهاي‌ اجتماعي‌ و مشاركت‌ فعال‌ در به‌ ثمر رسيدن‌ انقلاب‌ اسلامي‌ و پي‌ريزي‌ اركان‌ نظام‌ جمهوري‌ اسلامي، مانع‌ از آن‌ شد كه‌ ايشان‌ فرصت‌ و فراغت‌ لازم‌ را جهت‌ تنظيم‌ يادداشتهاي‌ فراواني‌ كه‌ حاصل‌ سالها پژوهش‌ و مطالعه‌ جدی در معارف‌ ديني‌ بود بيابند و به‌ همين‌ دليل، بيشتر آثار آن‌ انديشمند ژرف‌نگر به‌ صورت‌ گفتار و يادداشتهاي‌ ابتدايي‌ باقي‌ مانده‌ است. كتاب‌ حاضر پايان‌نامة‌ دكتري‌ ايشان‌ است‌ كه‌ به‌ همين‌ صورت‌ در زمان‌ حيات‌ ايشان‌ نيز منتشر شد. شهيد بهشتي‌ در سال‌ تحصيلي‌1329-30 مؤ‌فق‌ به‌ اخذ درجة‌ كارشناسي‌ در رشتة‌ فلسفة‌ اسلامي‌ (معقول) از دانشكدة‌ الهيات‌ و معارف‌ اسلامي‌ دانشگاه‌ تهران‌- دانشكدة‌ معقول‌ و منقول‌ وقت‌- شد. رسالة‌ ايشان‌ در اين‌ مقطع، با عنوان‌ “تحقيق‌ دربارة‌ بساطت‌ يا تركب‌ جسم”، به‌ راهنمايي‌ مرحوم‌ استاد دكتر محمود شهابي‌ تدوين‌ شد و هيئت‌ مميزه‌ آن، علاوه‌ بر مرحوم‌ شهابي، مرحوم‌ راشد و مرحوم‌ الهي‌ قمشه‌اي‌ بودند. ايشان‌ در سال‌1335 داوطلب‌ ورود به‌ دوره‌ دكتري‌ در همان‌ رشته‌ شد. گذراندن‌ دروس‌ اين‌ دوره‌ در سال‌1338 به‌ پايان‌ رسيد. انجام‌ رساله‌ دكتري‌ با بحرانهاي‌ سياسي‌ و اجتماعي‌ آن‌ سالها و شركت‌ فعال‌ وي‌ در نهضت‌ مردم‌ مسلمان‌ ايران‌ در آن‌ مقطع‌ تاريخي‌ مقارن‌ مي‌شود و ايشان‌ عملاً‌ از به‌ پايان‌ رساندن‌ آن‌ باز مي‌ماند. در سال‌1343 ، همزمان‌ با دستگيري‌ گروهي‌ از مبارزان‌ همرزم، و نيز توصية‌ مراجع‌ تقليد و دوستان‌ و همفكران، بنابر آن‌ مي‌شود كه‌ براي‌ تصدي‌ مديريت‌ مركز اسلامي‌ هامبورگ‌ عازم‌ آلمان‌ شود، كه‌ حضور پرثمر ايشان‌ تا سال‌1349 ادامه‌ مي‌يابد. پس‌ از بازگشت‌ به‌ ايران‌ در سال‌1349 بار ديگر به‌ پيگيري‌ رسالة‌ دكتري‌ مي‌پردازد. ايشان‌ از اين‌ رساله، با عنوان‌ “مسائل‌ مابعدالطبيعه‌ در قرآن”، به‌ راهنمايي‌ مرحوم‌ دكتر شهابي، در جلسة‌ دفاعيه‌ مورخ‌11/1 /53، در حضور گروه‌ داوران، متشكل‌ از استاد شهيد آيت‌الله‌ مطهري، استاد شهيد دكتر مفتح، دكتر مصلح‌ و دكتر آريانپور، دفاع‌ مي‌كند و رساله‌ با درجة‌ بسيار خوب‌ پذيرفته‌ مي‌شود. از آنجا كه‌ رسالة‌ مذكور داراي‌ انسجام‌ و قوام‌ و ارزش‌ پژوهشي‌ بسيار بوده، با درخواست‌ دوستان‌ همفكر براي‌ انتشار آماده‌ مي‌شود. در اين‌ مرحله‌ است‌ كه‌ نام‌ آن‌ به‌ “خدا از ديدگاه‌ قرآن” تغيير مي‌يابد و ويرايش‌ ادبي‌ آن‌ توسط‌ حجة‌الاسلام‌ جواد اژه‌اي‌ و زير نظر مستقيم‌ دكتر بهشتي‌ انجام‌ مي‌شود و سرانجام‌ توسط‌ انتشارات‌ بعثت‌ منتشر مي‌گردد. چاپهاي‌ دوم‌ به‌ بعد نيز توسط‌ دفتر نشر فرهنگ‌ اسلامي‌ صورت‌ گرفت‌ كه‌ با ويرايش‌ جديد و افزودن‌ فهرست‌ اعلام‌ در پايان‌ آن‌ توسط‌ بنياد نشر آثار و انديشه‌هاي‌ شهيد آيت‌ الله‌ دكتر بهشتي‌ منتشر گرديده‌ است.

صرف نظر از دیدگاه آن دسته از فلاسفه دین همچون: آلوین پلانتینگا که بر عدم نیاز خداوند به ارایه برهان پای فشرده اند، در باره انعکاس براهین اثبات صانع در قرآن در میان صاحب نظران چهار دیدگاه «انعکاس براهین اثبات صانع در قرآن»؛ «انعکاس تنبهی براهین اثبات صانع در قرآن»؛ «انعکاس ضمنی براهین اثبات صانع در قرآن» و «انعکاس صریح براهین اثبات صانع در قرآن» وجود دارد. نگارنده در این مقاله ضمن تقریر این آرا و نقد تفصیلی آنها، خود رای دیگر را برگزیده که آن این است که خداوند در قرآن کریم با ملاحظه سطح مخاطبان، برای صاحبان مراتب علمی و عملی، وجود خود را بدیهی و فراتر از برهان دانسته و برای سایر مخاطبان، وجود خود را امری نظری و نیازمند برهان دانسته، از این رو به اقامه براهین روی آورده است.

این مقال به بررسی امکان معرفت خدا می پردازد. در آموزه های دینی، سفارش هایی درباره لزوم شناخت خدا از طریق راه های انفسی و آفاقی مطرح شده است. با این حال، همواره افراط و تفریط هایی در این زمینه صورت گرفته است. واقعیت امر این است که شناخت خدای متعال با دو علم حضوری و حصولی امکان دارد. به تصریح برخی متکلمان و فلاسفه، کنه ذات خدا را نمی توان با علم حصولی شناخت، اما در اینکه علم حضوری انسان به کنه ذات و صفات الهی تعلق می گیرد باید گفت: هرچند با استفاده از آیات و روایات ثابت می شود که انسان ها می توانند علم حضوری به خدا داشته باشند، با این حال هیچ کس حتی اشرف مخلوقات یعنی پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله نیز نمی توانند عالم به کنه ذات و صفات خدا باشند؛ زیرا لازمه علم به کنه ذات، احاطه وجودی بر خداوند است و احاطه موجود محدود بر موجود نامحدود و نامتناهی محال است.