جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف: بررسی تغییرات جمعیتی در ایران و ارزیابی بخش جمعیت کتاب درسی واحد «جمعیت و تنظیم خانواده».روش: کتابخانه ای و فراتحلیل سیاست های جمعیتی در ایران.یافته ها: در چند دهه اخیر، برنامه های متفاوتی برای تحقق سیاست های جمعیتی از سوی برنامه ریزان کشور اجرا شده که تحولات جمعیتی را در پی داشته است. آموزش واحد درسی «جمعیت و تنظیم خانواده» از جمله برنامه های کنترل جمعیت است که پس از تصویب قانون تنظیم خانواده در مراکز آموزش عالی کشور ارائه شد. یکی از تبعات اجرای سیاست های جمعیتی و آموزش تنظیم خانواده،کاهش نامتعادل رشد جمعیت، افزایش پدیده سالمندی و رشد منفی جمعیت در دهه های آتی است.نتیجه گیری: ارائه خدمات تنظیم خانواده به صورت محلی و منطقه ای و اضافه کردن پیامدهای پیر- سنیِ جمعیت در واحد درسی جمعیت و تنظیم خانواده، از نتایج به دست آمده این نوشتار است.

مطالعه و بررسی میزان و ساختار و توزیع جمعیت از لحاظ کمی وکیفی، و سیاست گذاری راهبردی برای مدیریت و کنترل آن از جمله وظایف حاکمیتی است. از ابزارهای علمی برای تحقیق این مهم به کارگیری روش های آینده پژوهی در مدل سازی سیستم های دینامیکی می باشد. در این راستا می توان با استفاده از نرم افزارهای مناسب، تغییرات پارامترهای مختلف و نتایج حاصل را در یک سیستم پویا، شبیه سازی و داده های عددی را ترسیم نمود تا تصویر روشنی در اختیار سیاست گذاران و مجریان قرار گیرد. در مقاله حاضر با استفاده از این روش، اثر متغیر زمان و یا به عبارتی اثر تاخیر و تعجیل در اعمال سیاست های جمعیتی بر نرخ باروری و نهایتا جمعیت کل مورد بررسی قرار گرفته است. مقایسه نتیجه محاسبات در سه حالت مختلف، نشان می دهد که به ازای هر دوره پنج ساله تاخیر در اعمال سیاست های کوتاه مدت، احتمال اثربخشی و بازخورد مورد انتظار، افت و کاهش قابل توجهی خواهد داشت. علاوه بر آن، هزینه اعمال همان سیاست ها افزایش پیدا خواهد کرد. این تفاوت به دلیل تاثیر پارامتر توان باروری است که در گذار فعلی از پنجره جمعیتی در وضعیت بیشینه خود قرار دارد و با گذر زمان کاهش می یابد. لذا تغییر دیرهنگام در رفتار باروری بواسطه تاخیر در اعمال سیاست ها نتایج ضعیف تری به دنبال خواهد داشت.

هدف اصلی این مقاله بررسی تحولات گذشته جمعیت کشور طی سال های 1280 تا 1385 و آینده نگری آن تا سال 1425 است. در این مقاله پیش بینی های جمعیتی سازمان ملل ارزیابی شده است. برای ارزیابی مطابقت پیش بینی های جمعیتی سازمان ملل با شرایط ایران، مرکز مطالعات و پژوهش های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه با استفاده از داده های سرشماری سال 1385 به عنوان سال پایه، به پیش بینی جمعیت کشور پرداخته است. این پیش بینی جمعیتی بر اساس فرض تداوم وضعیت فعلی (الگوی حد پایین پیش بینی سازمان ملل که مطابق وضعیت فعلی کاهش باروری در ایران بوده است) و روند افزایش مناسب سطح باروری کشور طی 40 سال آینده تا 2.5 فرزند برای هر مادر می باشد. نتایج به دست آمده نشان می دهد اگر رشد جمعیت کشور از آهنگ رشد آهسته پیروی کند، جمعیت ایران تا افق سال 1425 به حدود 97 میلیون نفر افزایش یافته و رشد جمعیت مثبت خواهد بود. در صورت تجربه روند مناسب میزان باروری کل کمی بیش از سطح جایگزینی هرگز با رشد بی رویه جمعیت مواجه نخواهیم شد و در عین حال نرخ رشد جمعیت از نرخ فعلی هم پایین تر خواهد بود و توازن مناسبی در ساختار سنی به وجود خواهد آمد.

در نیم قرن اخیر، یافته های مطالعات جمعیتی به طور فزاینده ای مورد استفاده برنامه ریزان و سیاست گذاران بوده است. در حالی که دانش جمعیت شناسی نقش تاثیرگذاری در فرمول بندی و هدایت سیاست های ملی و بین المللی ایفا نموده است، این سوال پیش می آید که تحولات کلان سیاسی و تلاش های توسعه در سطح  بین الملل چه تاثیر بر هویت تخصصی دانش جمعیت شناسی نهاده است، این مقاله با بینشی کل نگر، تاثیر تغییر شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در جهان بر میراث فکری و پژوهشی دانش جمعیت شناسی را مورد بحث قرار می دهد. پس از اشاره ای گذرا به ریشه های شکل گیری دانش جمعیت شناسی در چند قرن اخیر، پیامد تحولات سیاسی قرن بیستم و رویدادهای مهمی نظیر جنگ های جهانی، گسترش کمونیسم، جنگ سرد و جنبش های اجتماعی مدافع حقوق زنان و کنترل جمعیت، بر جهت گیری مباحث جمعیتی مورد بررسی قرار می گیرد. این مقاله بر لزوم توجه جدی تر جمعیت شناسان به تاثیر محیط و رویدادهای سیاسی بین المللی بر جهت گیری، تفسیر و استفاده از نتایج تحقیقات شان و حفظ روح علمی و بنیان های دانش جمعیت شناسی تاکید دارد