جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرن ششم در تاریخ شعر و ادب فارسی ، دوره درخشان دگرگونی های فکری و فرهنگی و پیش آمدن مجال روی کردهای تازه شاعرانه ای است که در همه ادوار شعر و تاریخ ادب فارسی شایان یادکردن و بهره برداری های علمی و پژوهشی است. سنایی غزنوی، شاعری که سهمی عمده در تحولات ادبی شعر قرن ششم دارد، در مرور و مطالعه شعر دوره پیش از خود بهره مندی های هنری و زبانی از آن را منوط به دگرگون ساختن اندیشه و درون مایه شعر می داند.او توفیق یافته است عمده شعر خراسانی پیش از خود را مرور و بررسی کند و سرانجام توانسته است با روی کردی کاملا تازه و سبک مندانه از آزمون این تاثیر پذیری بیرون آید. در مقاله حاضر قصیده معروف ابر از فرخی سیستانی را که بسیار مورد توجه شاعران بوده است با استقبال سنایی از این قصیده مرور و بررسی کرده ایم.به اعتقاد ما در این مقاله سنایی بر پایه باورهای عمیق آیینی و فکری خود که برآمده از تحولات تازه سیاسی و اجتماعی قرن ششم است، از ابزار روی کرد قرآنی مدد گرفته است و بر اساس آنچه که امروز در نظریه بدخوانی خلاق هرولد بلوم مطرح است، خود را از اضطراب تاثیر شعر فرخی رهانیده است. و بی آن که در سایه تاثیر پذیری از شعر فرخی بماند، حرفهای اصلی خود را هنرمندانه بیان کرده است و شکلی تازه از قصیده سرایی را به نمود رسانیده است.

فرخی سیستانی شاعر بزرگ قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری است که به خاطر ممارست و مطالعه آثار پیشینیان و مهارت در فن موسیقی و دارا بودن ویژگی برجسته سهل و ممتنع، اشعارش از مقامی والا در شعر و شاعری برخوردار می باشد، به گونه ای که بسیاری از شاعران در سروده های خود ابیاتی از فرخی را تضمین کرده و یا قصایدی بر وزن و قافیه و مضمون قصاید او سروده اند.هدف مقاله حاضر، این است که استقبال شاعران را در ادب فارسی از قصیده معروف فرخی سیستانی با مطلع:برآمد پیلگون ابری ز روی نیلگون دریاچو رای عاشقان گردان، چو طبع بیدلان شیدابیان کند و تاثیرپذیری شاعران را از قصیده فرخی و مضامین و مفاهیم شعری او از قرن ششم تا پایان روزگار بازگشت نشان دهد.

از دیوان بیشتر شاعران عهد غزنوی، دست نوشته کهن و معتبری به دست نداریم. آنچه از آثار آنان به چاپ رسیده، غالبا بر اساس نسخه های متاخر، تصحیح و عرضه شده است. در این چاپ ها به دلایل گوناگون خطاهایی راه یافته است که در لفظ و معنی، از صورت اصلی خود دور شده اند. از جمله این شاعران، فرخی سیستانی است که در اهمیت و تاثیر او در شعر فارسی تردیدی نیست. ما در یک بررسی اجمالی با اتکا به فرهنگ های کهن (لغت فرس، فرهنگ جهانگیری، فرهنگ رشیدی) و جنگ بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی نشان داده ایم که کلماتی مانند «چمچاخ، هوازی، پهنه بازی، چاکانیدن، هندوان، بسغده» در دیوان چاپی فرخی، دستخوش تحریف و تبدیل شده اند.

لطفا برای مشاهده متن چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.