جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شیخ اشراق با بیان تحویل همه قضایای شرطی، همه حملیهای سالبه و همه حملی های جزئیه به كلیه و همه موجهات غیر ضروری به موجبه كلیه ضروریه مدعی منطق اشراقی در حوزه منطق صورت است. او با روش افتراض، تمام ضروب جزئیه را به كلیه و با روش عدول، تمام سالبه ها را به موجبه معدوله و با روش اشراب موجهات در محمول تمام موجهات را به ضروریه بر گرداند. طبق این روش هر شكلی تنها یك ضرب بیشتر نخواهد داشت. شیخ اشراق در روش اشراقی خود سایر اشكال را به شكل اول تحویل نبرد و نیز قیاس های استثنایی را به اقترانی حملی برنگرداند، ولی با این روش به ضمیمه عكس یا عكس نقیض می توان سایر اشكال را به شكل اول و نیز قیاس های استثنایی را به شكل اول برگرداند و در این مقاله این دو مهم به انجام رسید. بر این اساس با اعمال روش اشراقی و تحویل همه قضایا به موجبه كلیه ضروریه (بتاته) و تحویل همه قیاس هاس استثنایی به اقترانی و همه اقترانی به شكل اول و همه ضروب شكل اول به ضرب اول شكل اول، تمام استدلال ها منحصرا به ضرب اول شكل اول بر می گردد. تنها مشكل در روش اشراقی تحویل سالبه به انتفای موضوع در كلیه ها به معدوله است كه البته این اشكال مانع از اعمال این روش در استدلال ها در علوم نمی شود؛ زیرا سالبه های علوم معمولا ناظر به امور موجودند. بنابراین می توان روش اشراقی را در خصوص سالبه های به انتفای محمول جاری دانست.

فلسفه از مهمترین میراث فکری قوم ایرانی در طی قرون و اعصار است و احیای این میراثبا ارزش همراه با شناخت تمامی فلاسفه و آثارشان امری لازم و ضروری است. شهرزوری هم یکی از این فلاسفه نامدار است و هم کتاب ‏‎"‎‏الشجره الالهیه‏‎"‎‏ یکی از متون کهن میراث فلسفی ما. کتاب الشجره الالهیه فی علوم الحقائق الربانیه یکی از مفصلترین کتب فلسفی است که در اواخر قرن هفتم هجری توسط شمس الدین محمد بن محمود شهرزوری با روش اشراقی نگاشته شده است و این اثر جامع و مفصل یکی از شاهکارهای فلسفی این قرن به حساب می آید. کتاب مذکور شامل یک دوره کامل از علوم فلسفی، به انضمام مباحث کلامی و عرفانی تا زمان مولف آن شهرزوری است. و از این رو با اسفار اربعه شاهکار صدرالدین شیرازی که تالیف جامعی در فلسفه است قابل مقایسه می باشد. روش فلسفی شهرزوری در این کتاب اشراقی است. او ساختمان فلسفه را در اصل مبتنی بر مکاشفه، مشاهده و حدس فلسفی دانسته و علم حضوری را برعلم حصولی مقدم می داند. چنانچه گفته شد این اثر ارزشمند یک فرهنگ وسیع فلسفی است که دارای 5 رساله است : رساله اول آن در شناخت حکمت و تقاسیم آن است، رساله دوم در منطق و رساله سوم آن در حکمت عملی باشد. رساله چهارم درباره علم طبیعی است و رساله پنجم که می توان گفت مهمترین قسمت کتاب است درعلم مابعدالطبیعه می باشد. آنچه که در پیش روی دارید متن تصحیح شده بخشی از رساله دوم این کتاب مفصل است. از این کتاب شش یا هفت نسخه دست نویس موجود می باشد اما این تصحیح از روی دو نسخه ای که استاد ارجمند و گرامی آقای دکتر نجفقلی حبیبی با لطف خود در اختیار نگارنده قرار دادند انجام گرفته است که از این بابت از ایشان سپاسگزارم. یکی از دو نسخه که از کاملترین نسخه هاست نسخه برلین، شماره 5023 است با ابعاد 18 در 27، متن 11 در 20 سانتی متر، تعداد سطور 33- حدود بیست کمه در هر سطر - در 319 برگ به خط شکسته نستعلیق ریز که نسخه ای است بی تاریخ محتملا متعلق به قرن 11 هجری. و اما در رساله دوم کتاب پس از ذکر مقدماتی درباره چیستی و موضوع نطق، منطق را به دو بخش اقوال شارحه و حجج تقسیم می کند و به دنبال آن از علوم عالیه منطقیه سخن می گوید و اصول و فروع آن را بیان می کند. منطق این رساله اشراقی است و منطق اشراقی دارای سه ویژگی است : اول تلخیص منطق ارسطویی، دوم : ضابطه مند کردن منطق ارسطویی و سوم : آسان کردن منطق ارسطویی.